Ерлан Жүніс. Я, Тәңірім, көз бер, Жүрек көзі жоққа!

Кейде ойлаймын...Кейде ойлаймын,

Шынымен мен өмірде бар шығармын,

Жапырақ,

Топырақ па,

тамшылардың,

Бәлкім, бірі шығармын, жо-жоқ, әлде,

Жай ғана кітаптағы жан шығармын.

Жабыққан, жан шығармын, жаңылысқан,

Үміттен,

армандардан,

сағыныштан,

Тұратын өне бойы өмірқұмар,

Мұратын әр ғасырға алып ұшқан.

Құдай-ау, бір шексіздік ой дегенің,

Жүргенім, қарағаным, сөйлегенім,

Шынға ұқсап кетеді, сеніп қалып,

Ғашық болғым келеді кейде менің.

Жоқ, әлде құс па екенмін, гүл ме екенмін,

Өзіме бір таныспын, бір бөтенмін.

Арудың түсіндегі бейне ме екем,

Жарымның ішіндегі мұң ба екенмін.

Мен осы бар шығармын бұл өмірде,

Сонау бір түкпірінде, түнегінде,

Арудың мөлт еттім бе жанарында,

Жарымның лүп еттім бе жүрегінде?

Қоғамның бар шығармын есебінде,

Кезегінде... не жыл, неше күнге...

Өмір сүргім келеді кейде менің,

Шынымен бар шығармын осы өмірде?!.

Мұңлықтар,

әулиелердің,

жолшылардың,

Арманын аппақ-аппақ аршып алғым,

Келеді,

ей, адамдар,

айтшы маған,

Мен осы бұл өмірде бар шығармын?!

Білмеймін, қайдан келгем, қайда болғам,

Салдым ба күнге сарай, айға қорған?!

...Мүмкін, ақын шығармын, кім біледі,

Дүние күрсінгенде пайда болған!?.

Боз

...Бір жарық мекен байқала ма алдан?

Болмаса, тоқта, мен түсем!

Духаналар мен мейханалардан

Мұңымды ішем,

Дерт ішем!

Алдымнан менің жарқылдап, күліп,

Ақжайнақ қалқа қарсы алар!

Маэстро-дос

Саңқылдап тұрып:

«Шайыр келді!» деп жар салар!

Шайыр келді деп, шарабын құяр,

Қыздың ерніндей шарабын.

Даяшы қыздың жанарында ұяң,

Жалт ете қалар жанарым...

Жалт етер сәуле «өкінбе!» деген,

Үнсіздік – әулие,

сөз батар...

Маэстро-дос

«Жетімдер»

менен

«Өкіл әкені» боздатар!..

Қоздатар бәрін, боздайды дүние,

Бозүміт, бозой, бозарман,

Дәл мендей өлең жазбайды дүние,

Мен дүниедей жаза алман!

Жаза алғам,

жазғам,

жазықты болғам,

Майына көздің жиі аққан...

Әлемнің мынау нәзіктігі – ардан,

Мықтылығы да – ұяттан!

Ей, сұлу қыздар,оқыңдар өлең,

Іштегі аңсар текке өлер...

Қорықса егер ақындар неден,

Арулар соған тап келер!..

Жетті енді, өшір!

Жарықты да өшір!

Жүдедім,

Жаздым,

Қамықтым,

Сағынғам,

Сүйгем,

Жалықтым, кешір,

Бәрінен, досым, жалықтым!

Жүректің қанын қотарып іштім,

Көтеріп іштім көз жасын,

«Ең ұлы ақын» атанып іштім,

Сенбегенменен өз басым!

Ішпеймін енді!

Мейханалардан,

Алып кет алыс жолдарға!

...Бір жарық мекен байқала ма алдан,

Бір жарық жүрек бар ма алда?!

«Гүләнда» кітап дүкенінде

Алматы.

Қыркүйек.

Кеш.

Кітап дүкені.

«Қожайын, сағатқа қарама!»

Түсінем, оны үйі күтеді...

Ал менің шыққым жоқ далаға.

Қалада көңілдің боп жатыр қай тойы,

Гүлдердің иісі жоқ қалалық!...

Ол жақта даурыққан білгіштер айқайы,

Бұл жерде момақан даналық.

Тәккаппар даналық

Кітаптың ішінде

Жалыққан өзінен.

Мен де ертең дәл осы кітаби пішінде

Осында келемін...

Сезінем.

Қожайын,

Бәрібір келем ғой,

Түсін сен,

О, сонда қыздарға қымбатқа сатасың.

Бүгінгі жақсылығың үшін Сен

Аласың апамның батасын!

Кітаптар сөресі – сұлудың беліндей

Майысқақ,

Ауыр ғой шалдардың салмағы...

Қолдарым – ибалы келіндей

Ұсынған кесені батырмай бармағын,

Мөп-мөлдір аңсар мен ынтаны ұсына

Сипаймын кітапты:

әр сөздің демі

мен

сезінем лүпілін,

жүректің ұшына

шымырлап тұнуын дәуірдің еріген.

Балқиды дәуірлер ойларда ып-ыстық

Ішінде жалғыздың тұрған топ шетінде!

Даналық –

Үнсіздік, тыныштық,

Шыңғырар тек кітап бетінде!

Мұнда да шалдар көп пыстырған жатып іш

Менімен ойнайды:

«Осынша ақымақ, осынша нақұрыс –

Бұл бала біздерге қосылмай қоймайды!»

О,сосын қарайды кемсеңмен

ұғардай

тәккаппар ойлардан.

Ешкімді үңгірден суырып шыға алмай

өздері үңгірге айналған,

Шалдар-ай, сүйемін сендерді

Сезіммен ешкімді сүймеген.

Сендерден үйренсе-ау өлмеуді,

өлуді өзім-ақ үйренем!

Құрдастар көп емес, -

Көкем ой, шеше мұң,

Бәрінде тәңірдің демі бар!

Менде әлі тірі жүр

Мағжан мен Есенин,

Мені әлі білмейді

Борхес пен Элюар!

Ал, Һафез –

Нағашым жырындай,

Тонауға дайынмын қарамай.

Моуләви –

Құпиялы сұлудай,

Дымыңды құртады қарадай.

Асаулар,

бұлғақтар

кешегі

момақан кітапқа қалайша сыйып тұр?

Еседі самал жыр, аңыздар көшеді –

өшеді –

өшкені –

өмірден биік тұр!

Алматы.

Қыркүйек.

Кеш.

Кітап дүкені.

Сыртынан жабамын есігін.

Есіктің сыртында жалғыздық күтеді,

Мен оның жалғыз досымын!..

Көз жасы

Кінәмшіл сезімдер кешірткен кезімнің

Бұлты ауып барады басымнан.

Мен биік тұруды үйрендім,

Өзімнің

Бір тамшы жасымнан.

Бала-аңсар сағымы ойнаған даланың төсінде,

Кезінде көктемгі жаңбырдың,

Алғашқы көз жасым тамғаны есімде –

Бір тамшы уыты тағдырдың.

О, сонда сезсемші,

Өтемін

Қаншалық азапты боларын төлеудің:

Әлемнің өзгеріп кетерін,

Өзгеріп кетерін өлеңнің!

Бұл дүние тым басқа болатын,

Жас ыршып түскенше жанардан,

Сол бір жас – қара түн,

Ақ нұрдан жаралған,

Тырс етті...

Қара жер дір етті!..

Топырақ болмысы өзгерді:

Өзгертті ол гүлдерді, құстарды,

жүректі...

Сөз де енді

Білсемші келмесін қалпына бұрынғы,

Ауытқып кетерін ғасырдан!

...Үйрендім мен солай биікте тұруды

Көзімнің бір тамшы жасынан.

Содан соң...

Таулар да жылаған,

Дала да жылаған,

Ешкім де болмады себебін сұраған,

Себебін білмеді бір адам.

Олар да өзгерген,

Өзгерген өлеңмен...

...Бір тамшы жас тамып кетпеуін көздерден,

Күзетіп келем мен,

О, сол бір тұманды жылдардан!

Кешсем де басқа мұң,

Мен енді жоқтаман жылдарды ұрланған,

Мені енді жылата көрмеші, Аспаным!..

Жүрек маусымдары

(триптих)

1. Өткенде...

Өткенде...

өмірді бастарда,

көктеуге ынтыққан өмірмен,

көктемге ынтыққан көңілмен,

тап келдім,

тап келдім сенің мен,

әлемің,

аспаның,

жаныңа,

көп келдім көктемгі бағыңа,

бұйығы, балауса шағыңда,

шашыңа көк гүлдер тағына,

сен жүрдің,

сен жүрдің ішінде ен гүлдің,

«Махаббат бар ма?» деп мен жүрдім,

сендіргің келетін,

күн өпкен жүзіңнен мен өпкім,

жаныңды жанымның төрі еткім,

тәніңді тәнімнің төрі еткім

келетін,

о, бәлкім, сен білдің,

мен сонда білмеген екенмін,

ертерек бүрлеген екенмін,

бір баққа бөлене бермесін,

бір бақта гүлдеген екеудің,

өткенде...

өмірді бастарда...

2. Дәл қазір...

Дәл қазір... тек басқа қалада,

Сен жайлы ойланды бір адам,

қалаға,

жымиған, жылаған,

дәл қазір арылған күнәдан,

дәл қазір күнәға бататын,

қарады ол:

сен жайлы ойланды,

терезе алдына байланды,

есіне түсірді жайдарлы,

кезіңді,

кезіңді жабыққан,

оның шын сүйерін жаңа ұққан

кезіңді,

кезіңді

сүйікті болудан жалыққан,

сүюге ұмтылған өзгені,

өзгеге арналған сөздерің,

өзгеге қараған көздерің,

мұңайтып тұрғанын сезбедің,

дәл қазір... тек басқа қалада,

сен жайлы ойланған адамды,

өзіңе айналған адамды,

өзіңе байланған жанарды...

Дәл қазір... тек басқа қалада...

3. Күні ертең...

Күні ертең... көк пен жер есенде,

Алқоңыр күздер

Мен

Көгілдір көктемдер есенде,

Сол сәтке адаспай жеткендер

Есенде,

бір ақын,

Сен жайлы жыр оқып тұратын,

Ел жайлы жыр оқып тұратын,

Жер жайлы жыр оқып тұратын,

Есіңе түскенде,

дәуірлер, замандар көшерде,

қалалар, адамдар көшерде,

О, бәлкім дәл сенің көшеңде,

О, бәлкім орталық алаңда,

Арманшыл, адасқақ сол жанға

Далалар, өзендер, ормандар,

Жолдар да, таулар да, қорғандар,

Уақыттар, халықтар, белдеулер,

Гүлзарлар, нөсерлер, желдер де,

Құлдыраулар менен өрлеулер,

Ең ұлы сезімге сенгендер,

Ескерткіш қойғанда,

Ғарышпен тыныстап жүректер,

Атқақтап, тыныш қап жүректер,

Саған кеп ұсынса, таң қалма,

Қолына гүл ұстап жүректер,

Күні ертең... көк пен жер есенде...

Саған, саған

Саған, саған таңнан бұрын жетемін,

Тауда болсын, қырда болсын мекенің.

Терезеңді айқара ашып,

Жастыққа

Бір тал таудың гүлін қойып кетемін.

Саған, саған түннен бұрын барамын,

Сансыз шамы сөнгенінше қаланың.

Қымтай жауып ақ көрпеңді,

Жастыққа

Бір тал гүлін қойып кетем даланың.

Саған, саған бұрын жетем өзімнен,

Бұрын жетем сағыныштан, төзімнен.

Есімімді ести алмай аузыңнан,

Келбетімді көрмесем де көзіңнен.

Саған, саған бұрын жетем мұңдардан,

Бұрын жетем бұл қатыгез жылдардан.

Сәтсіздіктен, тағдырыңнан, сынғаннан,

Жалғызсырап, жыламсырап тұрғаннан.

Бұрын жетем үміттен де, арманнан,

Керексіз боп, лақтырылып қалғаннан.

Қартаюдан, жас өмірің солғаннан,

Сені ұға алмас жай кездейсоқ жандардан.

Бұрын жетем көз жасыңнан төгілген,

Сәттеріңнен шегінген де жеңілген.

Күннен, түннен, мұңнан, жастан қорғаушы

Періштеңе айналамын сенің мен.

Қатал уақыт қайраңдатсын, тежесін,

Қатал адам қара қолын кезесін.

Тым алыста жүргенімді білгенмен,

Тым жақында тұрғанымды сезесің.

Көрген түсте кездессек біз, өң деп біл,

Тар кезеңде жолықсақ біз, кең деп біл.

Қара аспанда бір ақ сәуле жалт етсе,

Саған, саған бұрын жеткен мен деп біл.

Кездесу

Не істей алар екенмін сен үшін мен?

Балдың, удың... құдай-ау, көбі ішілген.

Қараймын да жүзіңе, ойланамын,

Әлденені айтамын... тек ішімнен.

Іші-бауырым езіле, емірене,

Емірене қараймын, тебірене.

Саған ғана айтатын сырларым бар,

Саған енді айтпаймын соны неге?

Өңім тағы құбылып өрт кешкендей,

Көңіл тағы құбылып дерт көшкендей,

Сақтау үшін бір ұлы құпияны,

Үндемеуге екеуміз серттескендей,

Үндемейміз. Үнсіздік ұнағандай,

Үндемейміз, іште бір кінә бардай.

Маңдайыңның қараймын сызығына,

Хал-жайыңды солардан сұрағандай.

Жанымызды, жүректі тұмшаласып,

Қайда жүрдік жолықпай мұнша ғасыр?!

Маған қарап күрсініп қоясың тек,

Білем, білем, ішіңнен мұң шағасың,

Мұң шағасың, сеземін, мұңаясың,

Мұңайғаның әдемі, құдая, шын.

Мен сені аяп отырмын, сен мені аяп,

Аярлықсыз осылай кім аясын.

Кісі көңілі көктемге сенеді екен,

Сол сенімдер боп еді неге бөтен?

Бізді айырған бір кезгі жегі сөздер,

Үнсіздікте осылай өледі екен.

Үндемеші. Осылай наз айтылар.

Қайбір сұрақ көңілді қажай тұрар.

Үндемеймін. Іште сөз жанып-сөніп,

Бізге бүгін керегі өзі айтылар.

Өткен өмір – ұмтылған түстей ғана,

Енді бізге ешкім де түспейді ара.

...Өтіп кетер ме екенбіз бұл өмірден,

Күбірлесіп екеуміз іштей ғана.

Сәт. Сағыныш

Жұлдыздан жарық жеткенше,

Сағынып үлгердім сені,

Жанымнан тұрып кеткенше,

Сағынып үлгердім сені,

Көбелек қанат қаққанша,

Сағынып үлгердім сені,

Қалалар шамын жаққанша,

Сағынып үлгердім сені,

Бір тамшы тамам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Бір шырпы жанам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Бір ойдан қайтам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Бір сөзді айтам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Құс ұшып қонам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Қу көңіл қалам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Зарыңды тартам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Жүгіңді артам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Перронға шығам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Бәрін де ұғам дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

Сағынбан енді дегенше,

Сағынып үлгердім сені,

«Махаббат өлді» дегенше,

Өлтіріп кетші мені!

Жазмыш

Жазам дедім, қалам берді Тәңірім,

Ашам дедім, ғалам берді Тәңірім,

Қара өлеңді маған берді Тәңірім,

Бар әлемді саған берді Тәңірім!

Қара гүлге өлең жаздым, ақ болды,

Қара мұңға өлең жаздым, бақ болды,

Қара түнге өлең жаздым, нұр болды,

Қара тасқа өлең жаздым, тақ болды!

Бұл дүниенің бас-басына жаздым мен,

Тағдырымның таспасына жаздым мен,

Таңғажайып дүниесінде тәңірдің,

Маңдайыңнан басқасына жаздым мен!

Шығыс дұғасы

Ей, мұсылман желдер,

Сендер,

Бір хабарын беріңдер оның,

Ей, мұсылман көлдер,

Көркем жүзін көріңдер оның,

Момын өзендер,

Су бетіндегі бейнесін сақтап,

Момын кезеңдер,

Жан дүниесіндегі аппақ,

Махаббатын қорып,

Махаббатын қорып,

Махаббатын қорып,

Ей, әлемдік Жүрек,

Ей, қастерлі Жарық,

Ей, киелі Түнек,

Ей, ғасырлық Мұңдар,

Ей, Іңкәрлік әппақ,

Ей, мұсылман Шыңдар,

Ей, мұсылман Соқпақ,

Жеткізіңдер Маған!

Жеткізіңдер бүгін,

Өпкізіңдер маған,

Маңдайының нұрын!

Түркі дұғасы

Мен – парасатсыз,

Бұл әлемде махаббат барына сендім,

Адамдардың арына сендім,

Әулиелердің жолына сендім,

Қалалардың жанына сендім,

Таң дұғасын Шығыстан создым,

Түн дұғасын Батыстан создым,

Киесін корғағым келді Сөздің,

Нұрын сақтағым келді Көздің,

Оңтүстіктен ой шұғыласын шаштым,

Солтүстіктен сезім шұғыласын шаштым,

Құрлықтарды аштым,

Теңіздерді бастым,

Жаратушының берген Жырымен,

Табиғаттың берген Сырымен,

Қара тасты да шайыр қылғым келді,

Кара ағашты да биім қылғым келді,

Аш жүректерді тойындырғым келді,

Жалаңаштарын киіндіргім келді,

Бәрінің қасынан табылдым,

Бәріне құрбан шалдым,

Қара жерді жастандым,

Көк аспанды жамылдым,

Өз жүрегім жалаңаш,

Өз жүрегім аш қалды,

Өзім... жалғыз қалдым!

...Ең ғажабы, бұл маған ұнайды!

Батыс дұғасы

Бұрын, бұрын бір сөзді білуші едім,

Іштей ғана қайталап жүруші едім,

Кейін соны ұмыттым... неге ұмыттым,

Не біліп кеп, өмірден не біліппін?!

Қалың-қалың томдардан таба алмадым,

Қиыр-қиыр жолдардан таба алмадым,

Таба алмадым мұражай, мұрағаттан,

Далалардан, өзеннен құлап аққан,

Мезгілдерден, маусымдар жаңбырынан,

Ақшамдағы шұғыла, таң нұрынан,

Дұғасынан молданың, шаманның да,

Таба алмадым, білмеймін, таба алдым ба,

Әйтеуір мен, жүректің бар арманын,

Іздегенін, тапқанын, жоғалғанын,

Сол бір сөзбен айтсам деп саған, жаным,

Көздеріңнен көзімді ала алмадым!

Жаз бен сұлу...

Көңілім бүгін серпілді аз,

Азайды, бәлкім, күрсіну.

...Есілдің жазы – еркін жаз –

Еркелеп жүрген бір сұлу.

Бір сұлу ол да от ерін,

Біздегі ойдың – бәрі ізгі:

Желпілдек көйлек етегін,

Жел қағып өткен тәрізді...

Қымсынып маған қарайды,

Қысылған мен де өң берем.

Майысып шашын тарайды,

Майда да қоңыр желменен.

Айнала сұлу әнімен,

Байланған соған баламын.

... Бір қызға қарап қалып ем,

Төмен сап өткен жанарын,

Қызғанды ма екен, құрғыр-ай,

Құбылды жазым дембе-дем,

Өкпелеп қалған құрбыдай,

Өпкізбей қойды ернінен.

Көңілдің көркем қалқасы,

Жек көрме мені жатыңдай.

Сұлу мен жаздың ортасы,

Абдырап қалдым, апырмай!

Махаббат – алтын буындай,

Кеудемде менің маздайды.

Жазды да сүйем сұлудай,

Сұлуды сүйем жаздай бұл!

Жанымды енді жаңғырт, жаз,

Жазбаған жыр көп – мұратым.

...Арқаның жазы – албырт жаз –

Аңқылдап жүрген бір ақын.

Сен білесің...

Сен бәрін де білесің, бәрін-бәрін,

Дауылдарын жүректің, жауындарын.

Қай көктемде құстардың кешіккенін,

Сонда менің жанымның ауырғанын.

Қай бір сөздің дертімді емдегенін,

Қай бір әуен бейуақ тербегенін,

Қай бір күзде гүлдердің ерте солып,

Ертесіне мен саған келмегенім.

Сен білесің сезімнің жаздағы әнін,

Жазмыш оты жүректе маздағанын,

Күйін кешіп бір сәтте бозбаланың,

Бір сәтте жанып кете жаздағаным.

Сен білесің тағдырдың шайқағанын,

(Шайқаламын таулардай, жай табамын),

Қай нөсердің астында көкке қарап,

Қандай сөзді ішімнен қайталадым,

Сен білесің,

Жаным не қалайтынын,

Саған мәлім – табарым қалай тыным,

Қай дұғаны таңертең оқитыным,

Қай кітапты кешкілік қарайтыным,

Сен білесің, ерке қыз, бәрін-бәрін,

Сенен өзге жүрекке шағынбадым,

Қай түндерде қандай түс көргенімді,

Сол түстердің қалайша жорылғанын,

Сен білесің,

жан білмес сырларымды,

өзім шеше алмайтын жұмбағымды,

Ешбір адам көрмеген белгілерді,

Еш жинаққа енбеген жырларымды,

Сен білесің,

бәрінің бір дерегін,

Сен білесің неліктен мұңлы өлеңім,

...Менің кінәм шығар-ау,

Бәрін біліп –

Маған керектігіңді білмегенің...

Ұзатылмаған қыз

Ұзатпады оны. Ұзамады үйден.

Үйі де әрі қашықтау.

...Бір жігіт болды-ау, сірә да сүйген,

Сол жігіт болды-ау жасықтау...

Қарай да қарай айна да ескірді,

Жек көрді, мүмкін, айнаны,

Айлы түндерде ол ойлады ешкімді,

Ешкім де оны ойлады...

Жылай да жылай жастық сарғайды,

Жастық та дұшпан - әр тайса.

...Жігіт пен қызда достық болмайды,

Болады, бәлкім, қартайса...

Тарай да тарай тарақ кетілді,

Кетілген шығар төзімі,

...Ұзақ сақталған шарап секілді,

Ұзатылмаған қыздың сезімі.

Ол қайтып келді...

Беймезгіл шақта ол қайтып келді,

Тағдырдан, әлде, жаңбырдан...

Жанының мұңын жолға айтып келді,

Жол қайтып келді абдырған.

«Қайтқан ойлардың кемел ме бәрі,

Ұшарда оны не қақты?!» -

Тәкаппар таулар төмен қарады,

Таза бұлақтар кері ақты.

Құс қайтып келді:

Омбы қарларға,

Көшкен сеңдерге «қош» десіп.

...Анау бір төрде домбыра қалды,

Анау бір жерде бос бесік...

Жабуы жүктің желпілдеп келді,

Селдіреп келді желегі,

Ботадай көзі мөлтілдеп келді –

Боздамаса екен дегені...

Махаббат әні – мұңдарда қалар,

Махаббат – мұндар, шерменде!

Қауесет ізі құмдарда қалар,

Көз жасы ізі – көлдерде.

Өтеуі жүрек – өкпелі болса,

Жасасын ұлы құштарлық!

...Көшкен бір жұртта көктемі қалса,

Қайтармаңдаршы құстарды!

Шұғылалы түн

(триптих)

1.

Ұлы бесін. Үмітті шақ.

Жазғы жаңбыр, өтпелі.

Түбіт мұртты жігітке ұқсап,

Толқығаны, не еткені,

бұл көңілдің?!

Тамылжулы,

Жастық әні – жас үміт,

Әлденеге абыржулы,

Әлдекімге асығып,

Келем...

Бір тал, жоқ, екеу ме,

Үш шоқ гүл ме, жоқ әлде?!

Тағдыр бізді тақ етер ме,

Жұп етер ме?

Обал не,

Ғалжа ғұмыр кешпек – күнә,

Сүймек – тағы сүннәттан,

Есіл күннен ес кетті ме,

Босқа өтті ме,

Мың батпан

Мұң көтеріп, жол таба алмай

Жан таба алмай жол сұрар?!

Бұл жолдарды бірге өтерлік,

Бір жан болса, сол шығар,

Деп, келемін,

Тамылжуда,

Жастық әні – жас үміт,

Әлденеге абыржулы,

Әлдекімге асығып...

2.

Сам жамырап... самаладай жұлдыздар,

Салқам күйге шомып жатқан шақтарда,

Адамдарды алаламай жұлдыздар,

Алақанға қонып жатқан шақтарда,

Аспан жерге құштарланған шақтарда,

Жер де аспанға сырын ашқан шақтарда,

Айналаға құстар қонған шақтарда,

Ай гүлдері бүрін ашқан шақтарда,

Әрбір сөзден бақыт гүлі бүр атып,

Әрбір демнен сол гүлдердің иісі аңқып,

Бір нәзіктік тұл бойыңды жылатып,

Бір ғажайып ту биіктен күй шалқып,

Тұрған сәтте...

ойды,

мұңды,

төзімді,

Бостандыққа ұшырдым да бір-бірден,

Кеудеме ыстық қыса беріп өзіңді,

Көздеріңнен үнсіз сүйіп тұрдым мен!..

3.

Жұлдыздар ауып, жұлдыздар ауып барады,

Адамдар түгіл, айға да «сүй» деп жүргендей,

Қисапсыз шырақ аспанды жауып барады,

Қиссауи ғашық айнала билеп жүргендей,

Тұп-тұнық көздер тұңғиық сырын ашардай,

Толықсып барып, тамып та кетер тәрізді,

Жап-жарық жүрек жалынын әсте баса алмай,

Жарқырап тұрып, жанып та кетер тәрізді,

Албырт бір сезім аңқылдақ тілді сөйлетпей,

Сөйлесем, тілім кесіліп түсер тәрізді,

Шілденің түні сусылдап шәйі көйлектей,

Үстіңнен қазір шешіліп түсер тәрізді,

Шабытты шақта шалықтап тұрып екеуміз,

Жұптасқан күйі жұмаққа кетер ме екенбіз,

Қона алмай бір сәт қалықтап тұрып екеуміз,

Ғарышқа түпсіз құлап та кетер ме екенбіз?!

Ғаусар да ғұсни аңыз боп қалып әлемге,

Сүюге бәрін шақырып тұрар секілдім,

Айналып сосын асқақ та ақық өлеңге,

Аспаннан ғана оқылып тұрар секілдім!

***

Байқаймысың, дүниенің назы бөтен:

Нәзік гүлге бәрі де нәзік екен,

Бәрін гүл деп ойлайды ол, ойлай берсін,

Нәзіктігі, о, кімнің жазығы екен?!

Қара тасқа бәрі де қара, қатты,

Қара тас деп ойлайды ол қарақатты,

«Тас емеспіз!» деп қанша күрестік біз,

Жас жүректер болғанша жарақатты.

Сен биік бол өзгенің биігі үшін,

Өзің де сүй өзгелер сүю үшін,

Қара тастан құмыра жасай көрме,

Әппақ гүлдің көз жасын құю үшін!

***

Сезім көп кеше кешкен, бүгін көшкен,

шығара алмаймын-ау бірін де естен.

Астында ақ көбелек қанатының

бейуақ қызыл гүлдер күбірлескен.

Қызыл гүл, маған да айтшы, сырың қандай,

сезімдер қызыл-жасыл құбылғандай,

астында ақ көбелек қанатының,

бейуақ болайыншы ұғынғандай.

Сырыңды мен алайын, жүрек көнсе,

көңілді тотықұстай түлеткенше,

екеуміз сүю жайлы сырласайық,

қанаты көбелектің дір еткенше!..

***

Лала гүлі: «бір қызды сүйем!» деді,

«Сүйе ғой!»,

Сүйген жүректер ғана мына әлемге ие ғой!

Лала гүлі: «сол қызды көрсем...» деді,

Көрелік,

Көре алмасақ дүние кетер еді көнеріп.

Лала гүлі: «сол қызға сыйла мені» дегені,

Ия, менің де сұлуға гүл сыйлағым келеді!

...Гүлді бердім, сонда қыз: «Сүйем сені!» дегені,

О, Құдайым, ал менің не жазығым бар еді?!

Жүрегімді сақта

Жүрегіңді сақта,

Жүрегімді сақта,

Бұл алағай шақта,

бұл бұлағай шақта!

Күнге керек жүрек,

Түнге керек жүрек,

Саған құнсыз болса,

Гүлге керек жүрек!

Жүрегіңді жебе,

Жүрегімді жебе,

Өзің сүймеген соң,

Өзге сүймес деме.

Жүрегіңді қорға,

Жүрегімді қорға,

Соғып жүр ол зорға,

соғатындай сорға.

Жүрегімді тыңда,

Жүрегіңді тыңда,

Шақырмашы құзға,

батырмашы мұңға.

Жүрегіңе – рахым,

Жүрегіме – рахым,

Жүрек деген –

сұлу,

Жүрек деген –

Ақын!

Жүрегіңді сақта,

Жүрегімді сақта,

Я, Тәңірім, көз бер,

Жүрек көзі жоққа!

***

Шіркін, сенің жүрегің нұрдан болса,

Күнмен бірге көгімде тұрған болса,

«Тәңірден соң бір саған аманат» деп,

Көңіліме көңілің кұрбан болса.

Шіркін, сенің жүрегің гүлден болса,

Гүл күлгенде, ол бірге күлген болса,

Қызыл-жасыл дүние қызығына,

Құрғыр көңіл қана алмай жүрген болса.

Шіркін, сенің жүрегің мұнар болса,

Сол мұнарға сенімім шығар болса,

Қалау, аңсар, үміт те, жанымыз да,

Бір ойға ұйып, бір сөзге тұнар болса.

Шіркін, сенің жүрегің менде болса,

Сезімге бай, секемге кенде болса,

Ғұмыр бойы сырыңа сырым бойлап,

Қанша қазсам сарқылмас көмбе болса.

***

Осы көз – туыс маған,

Осы ерін – бауыр маған,

Көңілмен суыспаған,

Жүрекпен ауырмаған,

Кездескен кез есімде,

Ұялшақ түн есімде,

Сен соны сезесің бе,

сен соны білесің бе?!

Жанарың... есімде мұң –

өлеңдей оқылмаған,

Осы қол – досым менің,

бұл құшақ – жақын маған!

Кешікпей келші дедің,

келмедім, алыстадым,

ойларың – көршілерім,

сөздерің – таныстарым!

Сәулем-ау, содан бері –

кері жол, теріс орам,

ұнатса адам нені,

ұзамаушы еді содан,

Ал мен ше,

безінемін,

Дүние – көзіме жын,

бөтенмін өзіме өзім,

дұшпанмын өзіме өзім!

***

Тұңғиық мұңнан тұншығып шыққан тұмса өлең –

ғұмырым менің – адасып жүрген бір сәлем!

Жүрегім бір сәт атқақтап барып басылар,

алдымда сен боп асқақтап менің тұрса әлем!

Таңдардың саған жеткізу үшін сәлемін,

арманның саған жеткізу үшін сәлемін,

үздігіп жазып үміттің нұрлы өлеңін,

Жап-жарық Жүрек, мен сені іздеп келемін!

Кең дүние мынау тарылып кетпесе екен деп,

Кең пейіл жандар камығып кетпесе екен деп,

ағыл да тегіл сезімді іркіп келемін,

жүрегің сенің жарылып кетпесе екен деп!

***

Таңертең тұрсам, таң қалып жатыр екенмін,

тылсым ойларға арбалып жатыр екенмін,

Құлазу атты құрдымға құлап кеткендей,

жылт еткен нұрға қарманып жатыр екенмін.

Сағыныш деген – сағымға сіңген көш екен,

Көңілдің көркем күймесі тағы бос екен,

Жалғыз-ақ сүріп үйренген басым өмірді,

Екеулеп енді сүре алмағаны несі екен?

Бұл үміт деген – екі дүниенің де есі екен,

Үр қызы менен Гүл қызын қалай дос етем?!

Әлемнің жанын сезе алған мынау жүректің,

Әйелдің жанын сезе алмағаны несі екен?!

***

Жымиып қана қош айтып өткен жылдарға,

жолаушы жүрек жолдарға қарап тұрғанда,

бейімделуім керек-ақ шығар бұл күнге,

кейін келуім керек-ақ шығар бұл маңға.

Басынан бұлтты, қасынан жұртты өткеріп,

о, талай сезім таң атар тұста кетті өліп...

Әлдебір жанға алғашқы сәттей ғашык боп,

әлдебір жанды ақырғы сәттей жек көріп,

әр сәтке, міне, ескерткіш қойып өлеңмен,

Ескерткіштерге Өмір деп есім берем мен!

Өлең жазуды өзімнен артық білсем де,

өмір сүруді үйрене алмай келем мен!

***

Адасып кетіп, жадымнан бір сәт жаңылып,

Таулар мен көлдер, жолдарда ұзақ сабылып,

Алдына сенің үйіңнің барып тұрсам ғой,

Өзіме таныс терезелерді тағы ұрып.

Есімнен танып, айрылып бір сәт еріктен,

Шалдығып, тоңып, жолсоқты болып деміккен,

күйімде бір сәт қателесумен тұрсам ғой,

Өзіме таныс нөмірді тағы теріп мен.

Өткеннің мұңын өшіре алатын болса адам,

Екеуміз жайлы ең нұрлы сәттер қалса одан,

шіркін-ай, шіркін, ақылдан танып бір күні,

Жаңылып кетіп «жаным!» деп қалсам мен саған!..

***

Жаз да өтті, сұлу салған ән сыңайлы,

«Қош» деуге қалай енді жан шыдайды?!

Жаңбыр иісі... тамыздың тоңғақ түні

жапырақтың көзінен тамшылайды.

Ауық-ауық тұр, міне, себелеп түн,

себелекті келгендей өлең еткім,

жаңбыр иісі... ашылған терезеден

әнін шырқап қоямын көбелектің.

Әр тамшысын бірлеп-бірлеп санап түннің,

тезірек таң атқанын қалап тұрмын.

...Көңілімде мұң да жоқ, шаттық та жоқ,

терезеден ешқайда қарап тұрмын...

***

Жауды ма күн, білмеймін, жауды ма өлең,

Жауғанына аңсарым ауды неден?!

...Жаздың соңғы түндері мөлт-мөлт етіп,

әр тамшының көзінде жәудіреген.

Жарқыраған дүние-ай, жасыл күнім,

Сенің жарқын жүзіңді жасырды кім?!.

Жаз бойына қыратта гүл ашылса,

Жаз бойына жүректе ашылды мұң.

Ашылды мұн, бүр жарды мұңның гүлі,

Мұңсыз өткен есте жоқ түннің бірі.

Зердесіне салармын мұны кімнің,

Кеудесіне тағармын кімнің мұны?!

Бұл қалада бұлт маңғақ тау көрмеген,

Маңғақ бұлтты күз желі жәукемдеген,

Жаздың соңғы түндері-ай, қайтем сені,

Әр тамшының көзінде жәутеңдеген!?

***

Жазың қайда, жапырағым?

Жаз әнін

Сезіндік қой айта алмаудың азабын!

Сезім деген – шұғыласы бояудың:

Жасылын да, қызылын да, бозаңын,

сарысын да, қарасын да, әппағын,

Жылдар бойы жүрегімде сақтадым,

Сан алуан сол бояулар ішінен,

Сені сақтап қалар түсті таппадым!

Жапырағым, жанарында күн күлген,

Тастай алмай, қош дей алмай жүрмін мен,

Сенің жазда қаларыңды кім білген,

Күзге жалғыз барарымды кім білген?!

***

Қалмадың неге сен мені сақтап,

О, неге ақтап алмадың?

Мен саған жазған хаттардың

әппақ

қанаты сондай талғанын,

Сезбедің неге, сезбей ме адам,

жүректің шоғы сөнбесін?

Аңсардың асқақ жырларын Саған,

Жазбасам енді... Сен кешір!

Сен кешір енді, жүректің кілтін,

Өзгеге аян бермесім:

Жалғыз қалудың ләззатын бір күн,

Сезініп қойсам, сен кешір!

Үйрене алмай кеттім-ау, шіркін,

қайғысыз, қамсыз күлуді,

Ұмытып қалсам сүюді бір күн,

Ұмытсам өмір сүруді,

Сен кешір мені, сезімсіз кезең,

Сені де жықты-ау ығына,

Бәріне, бәрі, бәріне төзем,

Төзбеймін сатқындығыңа!

Түн есімі – Сұлу...

Түн есімі – сұлу...

Сұлу,

Сұлу – күннің есімі,

Гүл есімі – сұлу,

Сұлу,

Сұлу – мұңның есімі!

Түн есімі – сұлу,

Сұлу –

Кешірім,

Сатқындық та,

Қызғаныш та,

Жалғыздық та – есімі!

Оның сұлу есімі!

Түн есімі – сұлу,

Сұлу –

Құлдық,

Азап,

Бостандық,

Гүл есімі – сұлу,

Сұлу –

Ең аяулы қастандық!

Әппақ парақ – сұлу,

Сұлу!

Сұлулыққа қатала!

Жалғыздыққа,

Жалғыздықта түн есімін атама!

Жанып кете жаздасын!

Сұлу –

ардың,

Сұлу – зардың,

Сұлу – қардың есімі!

Шимай-шимай өмір жолым – сұлулардың есімі!

Қандай азап бір әріпін өшіру,

Қаныңменен жазғасын!

...Ғұмыр кешу – әйелдерді кешіру,

Кешіп барып көз жасын!..

Ақын-пойыз

Алматы Астанаға жақынырақ,

Арасы – мың екі жүз шақырым-ақ.

Пойыз-дос тамбурында тенселтеді,

Себебі ол менен гөрі ақынырақ!

Арқалап барам – дейді ол – армандарды,

О, мейлі арманынан алданғанды,

Қапыда көз жазысып қалғандарды,

Қайыра, қайта орала алғандарды.

Ал мен ше, мен өзімді бос алдаймын,

Өлеңді өзімменен қоса алдаймын.

Миллионды миллиондарға қосу түгіл,

Төртке екі оған бірді қоса алмаймын!..

Бойында мың шақырым кіл баған-ай,

Бұл достың ақындығын бұлдағаны,

Түн ұзақ тым болмаса купедегі

Сұлудың ұйқысынан тұрмағаны!

Бойында мың шақырым ай ілесер,

Ай болып азаптаушы ой ілесер,

...Мұң шалған арманды елде ақын өсер,

Жусаннан қалған жерге шайыр өсер.

Бойында мың шақырым күн ілесер,

Соңымнан күн боп туған кім ілесер?!

...Сағымдай көз алдымда көлбеу тартып,

Қалалар бірінен соң бірі көшер.

Астана Алматыға жақын екен,

Жақындық жалғыздықта жатыр екен.

Бұл жолдар менен гөрі данышпан ғой,

Бұл пойыз менен гөрі ақын екен!

Есінеуік

Тым алыс қалғандай таңдану дәуірі,

Мұнда ешкім селт ете қоймайды:

Маңқылдақ ой менен сезімнің мәуілі,

Ауаға сурет сап ойнайды..!

Адамзат жалыққан бір ғажап күтуден,

Жаңаға тағы да келмейді сенгісі.

Әлемде бәрі де бітеді үтірмен,

Тек

тыйым

салуға

керек

леп

белгісі!

Дүние құлықсыз жаңалық ашуға,

Бұйыққан жүрекпен, қалғыған мименен.

...Пандора көшіп жүр ғасырдан ғасырға

жәшігін сүйреген!

Ұлы ойлар кетті де қартайған ғасырмен,

«Құдайлар» қалды тек жасында:

Жаңалық ашу жүр – тек соғыс ашу

мен

сұлудың етегін ашуда!

Ұлы ұйқы басталып жатқандай әлемде,

Ояну рухына сенбейтін!..

Бір ақын ояу жүр беймаза өлеңде,

Пайғамбар болғысы келмейтін..!

Болмыс пен жан сыры – Гегельдің қонағы,

Қол бұлғап тұр әне бейтаныс пішінде...

...Маужырап жер шары домалап барады

көгілдір экран ішінде...

Көп нүкте

...Иә, мен де үрке қарап тұрдым,

Мағынасыз көзқарасымен біздің ғасырдың.

Сен де

Сағыныш бақшасындағы сарғалдақ гүлдің

Бір түнде қарайып кеткендігінен шошындың.

Шошына жыладың,

Енді

Тарихын ешкімге баян қыла алмасыңды сезгендей Бүгіннің.

Қосыла жылағым келді

Бізге тәуелді еместігінен

Тамыр мен Түбірдің!

Олар бағынғысы келмейді мүлде,

Ал біз

Билік етуге үйренген санамызды сендіре алмадық:

«Табиғат сөйлейді адами тілде!» -

О, неге осыншама өзімізді алдадық?!

Сағыныш түнді де жұтып қойды...

Қарашы,

Сарғалдақ қарайып қалыпты:

Тәкаппарлығынан біздегі тым білгіш Ойдың

Бәлкім,

Табиғаттың өзі де жалықты.

Жалықты.

Жалығу әуені зілдей,

Тым ауыр,

Ауыр жерден де...

Екеуміз не істерімізді білмей,

Сарғалдақты үзе бергенде...

Ауырған жоқпын!

Жыладым бәлкім, жан үшін жақын бола алмас,

Жабықтым бәлкім, жылдарым үшін оралмас.

«Ауырғаныңа ауырды – деген – жүрегім»,

Айналып қана кетейін сенен, замандас!

Бір жүрек емес, түсінем дегем дәуірді,

Түсінем дегем досымды, тағы жауымды...

Жазықсыз бәрі! Ауырған жоқпын, жай ғана

Үмітім, ойым, арманым, мұңым ауырды!

Ауырғаным жоқ, жай ғана жаным сыздады,

Мұздады бәрі, сөзім де, ойым мұздады.

Адамның барлық жылуы жүректе деуші ем,

Сол жүректердің жауратты мені ызғары.

Тоңдырды мені, жақыннан болған жат кісі,

Улантты мені, кешегі сөздің тәттісі.

Адамның ең бір нәзігі – жүрек деуші едім,

Сол жүректердің арқама батты қаттысы.

Жыр жазу керек, жыр жазу – мұның бір емі,

Кісінің дертін кісінің өзі біледі,

Адамның ең бір жарығы – жүрек дегенмін,

Сол жүректердің қорқытты мені түнегі.

Ауырған жоқпын, ауыртпау үшін дәуірді,

Ауыртпау үшін самалды, нұрды, жауынды!

Жазықсыз бәрі! Жазылып кетем! Жай ғана,

Өмірім менің – өлеңім ғана ауырды.

Ауыртып алдым, енді не қайран қылайын?!

Бабын бір жасап, басын дүр сүйеп тұрайын.

Әлемді мынау ауырта аламын өлеңмен,

Өлеңді бірақ ауырта көрме, құдайым.

Білмеймін, білмен, наразылық па, назың ба,

Ауырмашы, өлең, хақым жоқ менің азуға!

...Ақындарымен ойнай ма әлде бұл тағдыр,

Дертті өлеңдермен өзінің дертін жазуға?!

Shoot the moon

Жалғыз шеше елде қалды,

Жалғыз ұл...

Жалғыз ұлы жолда қалды,

Ақсады...

Армандарым қайда қалды алқызыл,

Алған жарым ойда қалды сап-сары.

Алған жарым ойда қалды сарғайған,

Текке кетпей, неге ерттім артымнан.

Ой, мені де салса біреу маңдайдан,

Ой, мені де алса біреу алқымнан.

Жалғыз шеше елде қалды шошайып,

Жалғыз ұлы жолда қалды қарайып.

Оянамын: «Бас ауғанға қашайық!»

Ұйықтаймын: «Қой, осында қалайық!».

Мен Кешеден өте алмадым Ертеңге,

Қайда қашып құтыламыз Бүгіннен?

Ой, өліара құбылады желкемде,

Ой, өліара шұбырады тілімнен.

Ой, дәстүрін елеу керек жат елдің,

Желеу керек қууға да жат үшін.

Ой, ақысын төлеу керек пәтердің,

Аштықтың да төлеу керек ақысын.

Біз босаға тұтып келдік қай елді,

Босағада неге тұрмыз, сүйікті?

Ой, не етеміз ұзын тырнақ әйелді,

Ой, қожайын болса тағы иықты.

Үмітімді ақтамаған әкемнің,

Мен де бүгін жоқтамадым хақысын.

Ой, ақысын төлеу керек пәтердің,

Жастықтың да төлеу керек ақысын.

Жалғыз шеше елде қалды – жаңбырлы,

Су тимеген енді неміз сүйікті?!

Ой, не етеміз ұзын тырнақ тағдырды,

Ой, қиындық болса тағы иықты.

Алған жардың ойларына сап-сары,

Сурет салып... ой, қараймыз тамсана:

Бір мекенде гүлзарлы да бақшалы,

Ой, гүл теріп жүр екенбіз ән сала.

Алған жарым маған ұзақ қарады,

Гүлін теріп жүрміз бе әлде жат елдің?!

... Ой, ақ сүтін өтеу керек ананың,

Ой, ақысын төлеу керек пәтердің.

Жалғыз шеше елден келер, жалғызын,

Жалғыз ұлын жолға қамдар уақытта.

... Бір ақ таңда осылардың барлығын,

Айырбастап алармыз біз бақытқа.

Манифест

Далқын сала, сала далқын,

Біздің маусым жаңбырлы.

Калғулы кеш қала халқын,

жылы сөздер тоңдырды.

Өниет пен Әдебердің,

туды ұлы заманы.

Ей, жас жүрек, неге келдің,

бұл кезеңге жаралы?

Нені іздедің, үміт ұлы,

жас ойлардың бауыры?

Басталғанда ұмытылу,

ұмытылу дәуірі...

Жалғыздық – дос, серт адамға,

өмір сүру – ой кешу.

Қалдыр бәрін Керқаламға,

Өзі жайлы сөйлесін.

Кеттік, достым, назалы шер,

жеңер бізді, себебі:

бұл кезеңде таза өнер –

ол – үндемеу өнері!..

Ғасыр Моно Лизасы

Олар тағы қуыршақ ойнады,

Қуыршағы сен бе деп сескендім...

Неге ойладым,

Неге кеш келдім?!

Тапырақтап жүгірді біреулер,

Жан терезесіне лай атты.

Ақ үмітіңді мысық тілеулер,

Қып-қызылға бояпты.

Құс жолына шейін тінтідім,

Таппай... шошындым түсінен:

Қара түн байғыздың сұңқылын,

Қайталағанда ішінен.

Тұтаттым ең соңғы сезімді,

Үдерде жанның бүрсеңі.

Күнге тапсырсам деп ем өзіңді,

Жібермеді түн сені!..

Тым кеш ояндым,

Ерте асылдың...

... Осынау қалыңдығы бояудың,

Сұлулығы ма ғасырдың?!

***

«Кімсің?» дейді ол;

Кім болушы ем, қарауылмын жай ғана:

өзін-өзі өзге үшін байлаған,

күзетемін сұлулығын әлемнің,

асқақтығын, нәзіктігін өлеңнің,

шыншылдығын күзетемін сөзімнің,

адалдығын, сергектігін сезімнің,

жалғыздардың қамқоршысыз жүрегін,

ғашықтардың ең бір ынтық тілегін,

күзетемін киелі түн жазбасын,

сұлуардың, сұлулардың көз жасын,

сәбилердің тыныштығын, шаттығын,

адамдардың көңілінің ақтығын,

ақ шыңдардың аласармас биігін,

аналардың маңдайлардан сүюін,

дүниеде үміт оты бар кезде,

сол бір үміт нұр шашқанша әр көзде,

мен күзетте тұрам «Үміт үшін!» деп,

сол күйімде қатып қалам мүсін боп!

***

Даладан, таудан асыға,

Гүл теріп саған келдім мен.

Гүлдесте тағып шашыңа,

Гүл қойып сүйсем ерніңнен.

Сезімнің қоңырауы ма,

Бір әуен жүректе, міне.

Ақ гүлді омырауыңа,

Көк гүлді білектеріңе,

Тағайын, тағы жыйнайын,

Іздейін ең бір әсемін.

Әр адамына сыйлайын,

Сен жүріп өтер көшенің.

Бәрін де теріп келемін,

Бәрін де жиып беремін.

Әдемі гүлдер көп еді,

Ең әдемісі – сен едің!

Гүл теріп жүрген шақтарым –

Ол, бәлкім, өмір сүргенім.

Ал сені бірақ таппадым,

Сен өсер жерді білмедім.

Даланың ең бір төрінен,

Таулардың ең бір шыңынан,

Кездестірермін сені мен,

Кездестірермін, шұғылам!

Махаббат, бәлкім осы ма?

Табатыныма сенемін!

...Даладан, таудан асыға,

Гүл теріп саған келемін.

***

Әлдекім атымды атап шақырғандай,

Әлдекім қасыма кеп отырғандай,

тұрамын жалт қарауға дауаламай,

көзімді ашуға да дәтім бармай.

Білемін, сіз емессіз, бөтен де емес,

бөтен жан басын бұрып «көкем» демес,

жүректі сағынышпен дуалайды ол,

сол сезім кетер емес, кетем демес.

елегзіп, жоқ нәрседен тыз етер бой,

күмәншіл дүниені күзетер ме ой?!

Іңірде елеңдеткен сіз бе десем,

Сіз емес, күз екен ғой, күз екен ғой...

***

Білмеймін, өзгердің бе, өзгердім бе,

Кезеңге өзгешелеу кез келдім бе,

Күз – менің қоңыр көзді құрбым еді,

Тарсаның торғын бағын кезген бірге.

Жоғалтып жазда бірін, жолда бірін,

Көбінен көз жазыппыз қолдағының,

Құрбыжан қоңыр көзді күзім еді,

Қарайды қоңылтақсып ол да бүгін.

Жанардан жастай мөлдір жаз аққалы,

О, мені талай сезім азаптады.

Өтуде өзегімнен дір-дір етіп,

Жетілген барлық сезім қазақтағы.

Сөнгенмен сезім оты, шоғы қалды,

Бұл жүрек шоқ қарымас болып алды.

Өте алмай қалдым көбін жаздан алып,

Жете алмай жазған күнге көбі қалды.

Жазымның жалғыздығын алып ұштым,

Құрбымды қоңыр көзді тағы құштым...

...Ғафу ет, жеткізгелі келіп едім,

Дәуірі басталғанын сағыныштың!

***

Жаңбыр, жаңбыр – жалқы жүрек, жалғыз мұң,

Жалғыз мұңға күз суретін салғыздым.

...Жерге түскен жапырақты көтерші,

Мұңымыздан ауыр емес ол біздің!

Күзгі аспанның күрсінісін, кемсеңін,

Жүрекке сап салмақтадым, өлшедім.

...Құлап жатқан тамшыларды көтердім,

Көз жасыңнан ауыр емес ол сенің!

Күзді арманға сенбейді деп кім айтты,

Бізді арманға сенбейді деп кім айтты!

...Алматыға жауған жаңбыр неліктен,

Астанада жүрген мені мұңайтты?!

***

Күн көшті ме, әлде өзім көштім бе,

үнсіз қалдым, ескі мұңды кештім де...

Ескертпеді ешкім күздің келерін,

ескертіп мен үлгермедім ешкімге!

Көшті, көшті, не көшкенін білмедім,

Босағаның неге өшкенін білмедім,

Қанатына оранды ма құстарым,

сабақтарын жамылды ма гүлдерім?..

О, білмедім, біле алмадым, не білгем,

(бәлкім, көбін білмей өтем өмірден),

Жапырағын шашып алды-ау ақ қайың,

Ақ кербездің жасы қалды-ау төгілген.

Көкті бұлыт, жүректі мұң, жерді сыз

билегені, билегені – сенгісіз!

...Бұл қалада гүлдер әлі солған жоқ,

Кімді күтіп жүргеніміз... белгісіз...

***

Бір айналып соғам деп күзге қарай,

соға алмадым, сізге де, достарға да...

Өмір ауып барады басқа арнаға,

көңіл ауып тұрғанмен сізге қарай.

Күз келді ме дегенше, қыр да күйді,

жол айналып, дүние-ай, түсе алмай жүр,

құс айналып, дүние-ай, ұша алмай жүр,

жер бетінде шеткері тұрған үйді.

Жалт еткенде жаңбырлы жанарда аспан,

тағы басып бір қадам алға қарай,

тағы қарап тұрмысыз жолға қарай,

терезенің пердесін жаба алмастан...

Жолжазба

1.

Мына ауыл қай ауыл, ақырғы ауыл,

Жолбелгінің қарашы оқылмауын.

Құс қанаты талғандай шалғай түздің,

Құс қанаты күйгендей лапылдауын!

Сары дала сыйдиған, еті қашқан,

Жарлы төбе, жесір қыр, жетім аспан,

Жатқан жері бабамның демесе жұрт,

Тұрмайтыны баланың екібастан!

Көлшігі бар аядай, бір-ақ ұрттам,

Бүк түсіпті сол тұсқа бұралып тау.

Маған қарап қария кемсеңдейді,

Қалаға кеткен ұлға шырамытты-ау...

2.

«Осы маңда ел жатқан» деді маған,

Деді маған ел жақтан коңыр адам.

Өзі өмірден ештеңе сұрамапты,

Сұрамапты ештеңе өмір одан.

Аласы да жоқ екен, бересі де,

Алданбапты дүниенің елесіне.

Қалатынын ұқпадым үнсіз неге,

Алатынын білмедім нені есіне!?

Бір күрсініп алып ол терең ғана,

«Кеп тұр» дейді, білмеймін, келем бе, аға...

Сенде бары – осы ауыл жайлы естелік,

Менде бары – мұңдылау өлең ғана!

Аң қараймыз дей ме екен қырға шығып,

Калмағанын білем ғой құр да шілік.

...Осы құмнан жаралған қос қоңырым,

Бірте-бірте барады құмға сіңіп...

3.

Ойлап келем әрнені, ойлап келем,

Ауылыңа жетем деп қай жақпенен.

Түзге батып барады қара жолдар,

Күзге батып барады ай баппенен.

Ой, қара жол ұзайды шиырлана,

Ширатайын деді ме қиыр дала.

Бірде қыз боп билейді тыр жалаңаш,

Бірде құс боп айналар құйын ғана.

Ой, қара жол, қара жол, қалай барам,

Қара да жоқ жол бойы қарайлаған.

Боз далада бейуақ бөрі ұлыған,

Бөрі емшегін тартқылап бала ойнаған.

Қыр басынан құлдилап көш құлайды,

Көшкен жұрттың көзінен жас бұлайды.

Арасынан салт атты суыт шығып,

Қамшысымен құйынды осқылайды.

Қандай бала, құдай-ау, кайдағы адам,

Қос көрді ме бұл көзім айдаладан?

Қырға шығып қарасам... қалың қопа,

Жұрт түгілі, жын-пері жайламаған.

Жортпаған жон, дөңес жоқ торымаған,

Алыс болды-ау бұл жұрттың жолы маған.

...Балбал тасқа сүйеніп, қалғып кетіп,

Көзімді ашсам: көк қала, қалың адам

Ерлан Жүніс