Есет батыр Көтібарұлы – ерлік пен елдіктің символы

Еліміздің тарихында ел қорғаны болған айтулы батырлар аз емес. Солардың бірі – әрі батыр, әрі би атанған Есет Көтібарұлы.

Әкесі – Көтібар Бәсенұлы асау мінезімен, әділдігімен елге танылған тұлға еді. Осындай адуын әулетте Есет шамамен 1803 немесе 1807 жылдары дүниеге келді. Жастайынан әкесінің жорықтарына қатысып, елдің тағдырын, халықтың мұңын көріп өсті.

Он бес жасында-ақ батырлығымен көзге түсті. 1822 жылы Бұхарадан келе жатқан керуенге жасаған шабуылынан кейін оның есімі кеңінен таралды. Көп ұзамай елдің ардақтысына айналып, мыңдаған сарбазды соңынан ертті. 1834 жылы оған ерген қолдың саны 1200-ге жетсе, 1838 жылы патша әскеріне соққы беріп, олардың офицерін тұтқындаған.

Есет бастаған қозғалысқа Табын руының 1500 жігіті қосылып, күрес ауқымы ұлғая түсті. 1840 жылдары ол Ресей мен Бұхара керуендеріне шабуыл жасап, кейін біраз уақыт Хиуа жерінде тұрған. Бірақ туған еліне оралған соң да тыныш өмір сүре алмады. Ел ішіндегі әділетсіздік пен патшалық қысым оны жаңа шайқастарға жетеледі.

1847 жылы Есет сарбаздары Ембі өңірінде орыс-казактар мен сұлтан жасақтарына қарсы шайқасты. Ал 1855–1857 жылдары көтеріліс ең қызған шағына жетті. Жақсы қаруланған патша әскерімен ашық қақтығыстар болды. Ақыры 1857 жылы көтерілісшілер шегінуге мәжбүр болды, ал қолға түскен батырдың серіктерінің біразы айдалып, кейбірі атылды.

Соған қарамастан, Есет қалың қолымен Үстіртке, Борсық құмдарына шегініп, патша әскеріне үнемі тосын соққы беріп отырды. 1858 жылы Шошқа көл маңында ел ақсақалдарының өтінішімен Есет келісімге келіп, көтерілісті тоқтатты. Кейін ол Орынборға барып, генерал-губернатормен мәмілеге келді. Бұл шешім елге тыныштық әкеліп, халық бұрынғы қонысына жайғасты.

Есет Көтібарұлының ерлігі ел аузында сақталып қана қоймай, шетел баспасөзінде де жазылды. 1859 жылы Англияда шыққан басылымдарда оның Петербург сапары мен халыққа қалдырған әсері жайлы айтылған.

Ол – елін, жерін қорғап, әділдік пен ерліктің туын көтерген бірегей тұлға.