Дәрілік зат формалары

Жоспары

I Кіріспе
Дәрілік  зат  формалары

II Негізгі бөлім
Дәрілерді  жеткізу жолдары

III Қорытынды
IY Пайдаланған  әдебиеттер

Дәрілік форма – ол көмекші және технологиялық операцияға сәйкес материалды форма. Биофармация дәрілік форманың ғылыми түсіндірмесін берген. Ол дәрі-дәрмектің дұрыс әсерін тигізетін және клиникаларға керекті дәрілік формалар. Қазіргі танда дәрілік заттардың рационалды тағайындауы оның ғылыми дәрілік формасына сәйкес болу керек.

Қатты  дәрілік  форма
Қатты  дәрілік  формаға  таблетка, драже, порошк, капсула, гранула және т.б жатады. 

Таблетка
Таблетка (Tabulette, Tab.) — дәрілік заттардың  қоспасын  нығыздау   арқылы алатын  қатты  дәрілік зат.

Драже
Драже (Dragee) — ішке  қабылдауға  арналған  қатты  дәрілік  зат. Дәрілік  затты қабаттау, дәрілерді  түйіршектеу  арқылы  аламыз. 

Порошок
Порошок (Pulveres, Pulv.) —қатты  сусымалы ішке  қабылдауға  арналған   дәрілік  зат. 
Мөлшерлі массасы 0,1—1,0. 

Капсула
Капсула (Capsulae) — желатинді  қабықпен қапталған  оболочки, в которых заключены дозированные порошк тәрізді, гранулярлы,жартылай сұйық және сұйық дәрілік зат. 

Гранула
Гранула(Granulae) —ішке қабылдауға  арналған, өлшемі 0,2—0,3 мм,  болатын қатты  дәрілік  зат.дәрілік  заттың құрамында дәмді  келтіргіш заттар болады. (сахар, крахмал, глюкоза.)
Глоссет
Глоссет (Glossetes) —тіл  астына  қолдануға  арналған  арнайы  үлкен  емес таблетка. Оны  таблетка  түрінде  де тағайындауға  болады. 

Карамель
Карамель (Garamela) — құрамында  қант бар  конфет тәрізді  қатты  дәрілік  зат. Оларды ауыз  қуысының ауруларын  емдеу  үшін  пайдаланамыз. 

Ерітінді   таблеткасы(Solvellenae) —сыртқа қолдануға  арналған сулы  ерітінді. Оны ішке  қолдануға болатын  таблетка түрінде  тағайындайды. 

Сұйық  дәрілік  зат

Сұйық  дәрілік  формаға  ерітінділер, дисперсті жүйелер  және  т.б жатады.

Ерітінді
Ерітінді(Solutiones, Sol.) — дәрілік  затты  еріту  арқылы алынатын  сұйық  дәрілік  зат.жидкая лекарственная форма, полученная методом растворения лекарственных веществ в растворителе.Ерітіндінің  құрамына қарай  кең түрде, қысқартылған немесе жартылай  қысқартылған күйде  тағайындай  аламыз. Қысқартылған түрі процентпен  немесе массаның  көлемге  қатынасымен тағайындалады.

Тұнба  және қайнатпа
Тұнба  (Infusa, Inf.) және  қайнатпа (Decocta, Dec). Құрғақ  өсімдік  дәрісінен алынатын сұйық  дәрілік  зат. 

Суспензия
Суспензии (Suspensio) —сырқа, көктамырға  немесе инъекциялық түрде  қолданатын  дисперсті-гетерогенді  дәрілік  зат. 

Аэрозоль
Аэрозоль (Aerosola) —дисперсті ортада газ  немесе аралас газ,ал дисперсті фазада сұйық болатын  дисперсті  жүйе.  

Микстура
Микстура (Mixturae) —бірнеше  дәрілерден құралған  сұйық  дәрілік  зат. 

Экстракт
Өсімдікті  дәріден  алынған  спирт-эфирлі дәрі. Сұйық, тығыз, құрғақ  түрлері  бар.
 
Дисперсті жүйе
Дисперсті  жүйе —дисперсті ортада сұйық,ал дисперсті фазада ерімейтін аз ғана  бөлігі  бар дисперсті  жүйе.  Оған суспензия, аэрозоль, микстура жатады.

Бальзам
Бальзам (Balsama) —өсімдіктен  алынған хош  иісі  бар, антисептикалық қасиетке  ие сұйық  дәрі. 

Крем
Кремы (Cremores) — мазға  қарағанда  тұтқыр  құрамында  дәрілік  заттары  бар жартылай  сұйық препарат.Сыртқа  қолдануға  арналған. 

Инъекцияға  арналған  дәрілік  зат.
Инъекцияға  арналған дәрілік  затқа стерильді сулы және майлы  ерітінділер жатады. 

                  Жұмсақ  дәрілік  зат. 
Жұмсақ  дәрілік  заттың  құрамына жануар  майынан  алынатын  май  және  май  тәрізді  заттар  жатады. 
Свеча
Свеча (суппозитории, suppositoria, supp.) —бөлме  температурасында қатты, дене  температурасында  еритін  мөлшерленген  дәрілік  форма. Қолдануына  байланысты ректальды  және  вагинальді  қолданады. Ректальді свечаның өлшемі — 3,0 (орташа),  вагинальді свеча — 4,0 (орташа).

Пластырь
Пластырь (Emplastra) —дене  температурасында денеге  жабысатын пластикалық өлшемдегі  дәрілік  форма. 

                Дәрілерді  жеткізу
Дәрі препараттарын жасау және өндіру бүгінгі күні зертханаларда жүзеге асырылады. Олардың тиімділігі міндетті түрде клиникалық сынаулармен расталады. Жалпы алғанда, дәріханалардың сөрелеріне түсуден бұрын, зерттеулердің ұзақ жолынан өткізіледі.

 Бұл ұзақ және жауапты процесстің ең басты кезеңінде дәрілерді жасауға арналған шикізат сақтау қоймасына түседі. Бастапқы материал ұнтақ негізді құрайды. Ингридиенттер тізімінде басқа да көмекші компоненттер, олар белгілі бір дәріні өндіру үшін қажет.  Шикізатты кәсіпорынға жеткізу сирек болып тұрады – жылына үш ретен аспайды. Сондықтар материал бірден үлкен топтамалармен – бірнеше ондаған тонна көлемінде әкелінеді.  Дәрі препараттарын өндірмес бұрын шикізат сапа мен қауыпсіздікке зерттеледі. Алдымен оны кәсіпорын зертханасының қызметкерлері мақұлдайды. Содан соң таңдалған топтамалар шикізатты сертификаттау мен стандарттаудыңҰлттық орталығына тексеруге жіберіледі. Егер бәрі дұрыс болса, 10 күннен кейін материал Сапа Сертификатына ие болады.
  
  Егер көптеген тексерулер мен сараптаулардан кейін шткізаттардан ешқандай ақаулар табылмаған болса, ұнтақ негіз өндіріске түседі. Мұндай қорапшаның салмағы – 10 келі. Сондықтан, оны жоғарғы қабатқа көтеру үшін кран-арқалық қолданылады. Мынау босағадан кейін кәсіпорынның қойма аймағы аяқталады. Әрі қарай дәрілерді дайындаудың процессі басталады.  Сондықтан «таза аймаққа» сай келетін параметрлерді сақтау – процесстің міндетті бөлігі.
  
 Шикізат өлшенеді, егер барлық өлшемдер қалыпта болса, процесс басталады. Алдымен барлық субстанция себіледі. Сосын алынған массаны араластырғышқа апарады. Бұл аппарат әр түрлі тәртіпте жұмыс істей алады – қарқынды және баяу тәртіптерде. Оператор араластырудың қалыпты нұсқасын таңдап, ішіндегісін чанға себеді, крахмал клейстер қосып, аппаратты іске қосады. Масса біркелкі түрге енгеннен кейін оны араластырғыштан алып, арнайы контейнерге салады. Содан соң оны астауға салып, арнайы кептіретін шкафқа кебуге жібереді. 
 8 сағат бойы 40-50 градусқа дейін жеткізілген ыстық ауаның әсерімен барлық масса керегінше кептіріледі. Температуралық тәртіптегі параметрлер дәрінің құрамына қарай таңдалады: міне, мынау антигриппин немесе парацетамол басқаша жағдайда жасалады.  Кептіру процессі аяқталған кезде қатты үгілмелі массаны ұсақтауға жібереді.  Айта кетейік, өндіру процессі кезінде барлық ингридиенттер орыннан орынға автоматты түрде емес, қолмен түсіріледі – арнайы тазартылған металл ыдыста. Ол үшін әрбір бөлікте кішкене ұяшықтар бар, солар арқылы таблеткалы масса бір қондырғыдан келесіге дейін саяхатын бастайды.
  
Ұсақтау немесе уақталу процессі аппаратта жасалады, оның ішінде арнайы тор мен қуатты дуалдар орнатылған. Мұндай машинаның жұмыс жасау принципі қарапайым: дауалдар барлық массаны тор арқылы итеріп, оның тесіктері түйіршіктердің өлшемін жасайды. Машинаның тар қабырғалары олардың шашырауына жол бермейді немесе арасына кіріп кетпейді. Барлық процесс жылдам әрі нақты орындалады.
 Барлық операцияны оператор бақылайды. Ол өндіріс барысын мұқият тексеріп отырады. Егер бір нәрсе дұрыс жасалмай жатса, нүктені басады да барлық процессті тоқтатып, ақауды бірден түзейді.
    
Айтпақшы, шикізатты бақылау – процесстің басында ғана қажетті тәртіп емес. Зертханашылардың міндеті – өндірістің әрбір кезеңінде өнім сапасын мұқият тексеріп отыру.  Дәрілерді дайындаудағы шикізаттың және көмекші материалдардың аралық бақылауы – өндірістік қажеттілік. Әрбір ұсақ-түйекті ескерген жөн, өйткені дәрі препараттарын өндіру – стратегиялық маңызды технология. Бұл жерде ұлттың денсаулығы басты себеп.
  
Барлық процесс ішінде техникалық бақылаудың зертхана мамандары дәрілердің параметрлерін зерттейді. Егер белгілі бір кезеңде зерханашылар сапа көрсеткіштерінен дәлсіздік тапса – барлық топтаманы өндірістен алып тастайды. Абырой болғанда, мұндай жағдайлар бұл жерде болмайды. Өнім сапаға сай келеді. Және біз қайтадан өндіріске ораламыз. Түйіршіктеу процессі аяқталысымен, барлық масса сыққышқа жіберіледі. Дәл осы жерде әзірге шикі материал біз үшін үйреншікті кейіпке енеді. Бұл жағдай қуатты сыққыштың көмегімен жасалады, ол 3 атмосфералық қысыммен түйіршіктерді езіп, олардан домалақ пішіндегі таблеткаларды жасайды. Айтпақшы, мұнда да қысым күші әр түрлі болады – бәрі де түйіршіктердің құрылымына және болашақ дәрінің параметрлерліне байланысты – таблетканың биіктігі мен ені ескеріледі. Мысалы, антигриппин 2,5 атмосфералық қуаты бар қысымен сығылады.
Таблетка пішінін қысымның арқасында ғана жасамайды. Қысыммен қоса, барлық түйіршіктер ысытылады. Жоғарғы температураның арқасында олар біркелкі болып, шашылмайды, ал сыққыштың басы бұл процедураны аяқтайды.
Әзірге жылы таблеткалар бірінен соң бірі мұржалар арқылы ыдысқа салынады. Ол толған кезде, дәрілерді үлкенірек ыдысқа салады және аралық өнімнің сақтау қоймасына жіберіледі. Осы жерден оларды кішкене зертханаға сапасын қайтадан тексеруге жібереді. Бұл жерде препараттардың физикалық қасиеттерін сараптайды – майдалылығы, ыдыраулығы, әрбір таблетканың орташа салмағы, және төзімділігі тексеріледі. Егер бәрі қалыпты болса, дайын өнімді орамаға сала бастайды. Механик орама механизмін іске қосады және процесс басталады. Бұл кезеңде таблеткалар селдір матаға салынады. Мұнда да технология өте қарапайым: әрбір таблетка лентаның арнайы саңылауына салынады. Бұл механизм, өз кезегінде, тоқтаусыз айналады, сондықтан әрбір таблетка нақты және түзу болып қағаз қабатына салынады. Ол, өздеріңіз көріп отырғандай, екі қабатталып жапсырылуда. Оның бірі компания логотипімен және дәрінің атауымен жабысқақ бау. Бірінен соң бірі дайын селдір маталар арнайы контейнерге түседі. Ол толған кезде, оператор оны терезе арқылы соңғы орама үшін жібереді.
  
Орамашының міндеті – жылдам, бірақ нақты көзқарасымен әрбір селдір матаны қарап шығу. Егер таблеткалар дұрыс әрі нақты оралған болса, оларды бірден қорапшаларға салады. Әрбір қорапшаға 250 селдір матадан салынады. Ескеріп отырғандарыңыздай, орамашы өте жылдам әрі мұқият жұмыс жасауда. Мұндай жұмыс жылдамдығы процесстің тоқтаусыз барлық жұмыс күні жалғасатынында және дәрі орамасы кестеден шығып кетпеуі керек. Барлық процесстің мәре сызығы – орамашы қорапшаға сыртқы топ заттаңбасын жапсырады, ол жерде барлық қажетті таңбалар бар және қорапшаны жабысқақ лентамен байлап тастайды. Әрі қарай дәрілер дәріханалардың сөрелеріне түспес бұрын, соңғы физико-химиялық сараптаудан кәсіпорын зертханасында өтуі керек. Тек қана осыдан кейін барлық параметрлер қалыпты, және дәрілер қажетті стандарттарға сай келеді дегеннен кейін хаттама толтырылып, өнім сатылымға жіберіледі.
  
Ұлы көне мысырлық дәрігер Гиппократ біздің дәуірімізге дейін 470-жылы 200-ден астам дәрі препараттардың қасиетін сипаттап берген. Бүгін қазіргі заманғы медицинаның иелігінде – 200 мыңнан аса дәрі бар. Және осы тізімдегі әрбір препарат ауруды жеңіп, өмірді сақтап қалу керек. Бірақ кез-келген дәрі оны дұрыс қолданбаса, зиян келтіруі де мүмкін. Өйткені медицина нышаны ретінде тостағанды шырмап жатқан жылан кейпі бекер бейнеленбеген ғой. Препараттың дұрыс мөлшері – бір дәрі, ал екеуі у болуы мүмкін. Сондықтан кез-келген дәріні қабылдамас бұрын дәрігердің кеңесі қажет.