Қазақстан Республикасындағы салықтардың түрлері
МАЗМҰНЫ
1. Қазақстан Республикасындағы салықтардың түрлері
2. Шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне арналған арнаулы салық режимдері
3. Бiржолғы талон негiзiндегi арнаулы салық режимi
4. Патент негiзiндегі арнаулы салық режимi
5. Оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимi
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасындағы салықтардың түрлері
Салықтар - мемлекет бiржақты тәртiппен заң жүзiнде белгiлеген, белгiлi бiр мөлшерде жүргiзетiн, қайтарымсыз және өтеусiз сипатта болатын бюджетке төленетiн мiндеттi ақшалай төлемдер. Басқа мiндеттi төлемдер (алымдар, баждар, ақылар мен төлемдер) – бюджетке белгілі бір мөлшерлерде жүргізілетін ақша аударулар. ҚР № 209-2 2001 ж. 12-маусымдағы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Кодексіне (Салық кодексіне) сәйкес Қазақстан Республикасында қолданылатын салықтар тiкелей және жанама болып бөлiнедi. Жанама салықтарға қосылған құн салығы мен акциз жатады. Басқа салықтар тікелей салықтарға жатады. Салық кодексінің 60-бабына сәйкес салықтардың төмендегідей түрлері белгіленген:
1. Корпорациялық табыс салығы.
2. Жеке табыс салығы.
3. Қосылған құн салығы.
4. Акциздер.
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдерi.
6. Әлеуметтiк салық.
7. Жер салығы.
8. Көлiк құралдары салығы.
9. Мүлiк салығы.
Бұдан басқа Салық кодексінің 61-бабына сәйкес алымдардың төмендегідей түрлері белгіленген:
1. Заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
2. Жеке кәсiпкерлердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
3. Жылжымайтын мүлiкке құқықтарды және олармен жасалған мәмiлелердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
3-1. Жылжымалы мүлiк кепiлiн мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
4. Радиоэлектрондық құралдарды және жиiлiгi жоғары құрылғыларды мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
5. Механикалық көлiк құралдары мен тiркемелердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
6. Теңiз, өзен кемелерi мен шағын көлемдi кемелердi мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
6-1. Кеменің немесе жасалып жатқан кеменің ипотекасын мемлекеттік тіркеу үшiн алым.
7. Азаматтық әуе кемелерiн мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
8. Дәрi-дәрмек құралдарын мемлекеттiк тiркегенi үшiн алым.
9. Автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы арқылы жүру алымы.
10. Аукциондардан алынатын алым.
11. Жекелеген қызмет түрлерiмен айналысу құқығы үшiн лицензиялық алым.
12. Телевизия және радио хабарларын тарату ұйымдарына радиожиiлiк спектрiн пайдалануға рұқсат беру үшiн алым.
Салық кодексінің 62-бабында мемлекеттік бюджетке төменде келтірілген тізбе бойынша міндетті төлемақылар көрсетілген:
1. Жер учаскелерiн пайдаланғаны үшiн төлемақы.
2. Жер бетiндегi көздердiң су ресурстарын пайдаланғаны үшiн төлемақы.
3. Қоршаған ортаны ластағаны үшiн төлемақы.
4. Жануарлар дүниесiн пайдаланғаны үшiн төлемақы.
5. Орманды пайдаланғаны үшiн төлемақы.
6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдаланғаны үшiн төлемақы.
7. Радиожиiлiк спектрiн пайдаланғаны үшiн төлемақы.
7-1. Қалааралық және (немесе) халықаралық телефон байланысын бергені үшін төлемақы.
8. Кеме жүретiн су жолдарын пайдаланғаны үшiн төлемақы.
9. Сыртқы (көрнекi) жарнаманы орналастырғаны үшiн төлемақы.
Мемлекеттік баж.
Кеден төлемдерi
1. Кеден бажы.
2. Кеден алымдары.
3. Төлемақы.
4. Алымдар.
ҚР заңнамалық актілер және ҚР Үкіметінің уәкілеттік берген құзырлы органы жасаған жер қойнауын пайдалануға келісім-шарттардың ережелерімен төлеудің заттай нысаны көзделген, сондай-ақ уплата салықтарды төлеу шетел валютасында жүзеге асырылатын жағдайларды қоспағанда Салықтар мен алымдар ҚР заңнамалық актілерге сәйкес теңгемен есептеледі және төленеді. Қандай да болмасын салықтан босату немесе Салық кодексінде көзделген салық ставкасын азайту оған өзгертулер мен толықтырулар енгізу тәртібімен жүргізіледі. Басқа актілермен салық жеңілдіктерін, оның ішінде жеке сипаттағы жеңілдіктерді беруге тыйым салынады.
2. Шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне арналған арнаулы салық режимдері
Салық кодексіне сәйкес арнаулы салық режимдерін шағын кәсіпкерліктің субъектілері, шаруа (фермер) қожалықтары, заңды тұлғалар - ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілер, кәсіпкерлік қызметтің кейбір түрлерімен айналысатын заңды тұлғалар қолдана алады.
Шағын кәсіпкерліктің субъектілері арнаулы салық режимін, егер ол белгілі бір талаптарды қанағаттандыратын жағдайда қолдана алады.
(ҚР «Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау туралы» заңына сәйкес) жалпы тәртіппен жеке адамдар – жеке кәсіпкерлер, кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды тұлғалар шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi болып табылады. Қызметкерлерiнiң орташа жылдық саны 50 адамнан аспайды және активтерiнiң жалпы құны орта есеппен бiр жыл iшiнде алпыс мың еселенген (2005 жылы – 58,2 млн. теңге) айлық есептiк көрсеткiштен аспайды.
Тек салық мақсаттарында, яғни шағын кәсiпкерлiк субъектiлерi үшін арнаулы салық режимін қолдану үшін Салық кодексінде «шағын кәсiпкерлiк субъектiсi» термині қолданылады, оған сәйкес табыс, саны мен қызметтің түрлері бойынша басқа шектеулер белгіленген.
«Шағын кәсiпкерлiк субъектiсi» ұғымына мыналар түседі:
заңды тұлға құрмайтын, қызметкерлерінің саны жеке кәсіпкердің өзін қосқанда 15 адамнан аспайтын, тоқсандық табысы 4,5 млн. теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын жеке тұлғалар);
қызметкерлерінің саны бір тоқсанда 25 адамнан аспайтын, тоқсандық табысы 9 млн. теңгеден аспайтын заңды тұлғалар);
Бұдан басқа қызметтің төмендегідей түрлерін жүзеге асыратын заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлер арнаулы салық режимін қолдана алмайды.
1) акцизделетiн өнiмдi өндiретiн;
2) консультациялық, қаржы, бухгалтерлiк қызмет көрсететiн;
3) мұнай өнiмдерiн өткiзетiн;
4) шыны ыдыстарды жинайтын және қабылдайтын;
5) жер қойнауын пайдаланатын;
6) лицензияланатын қызметтер (Қазақстан Республикасының «Лицен-зиялау туралы» заңының 9-11-1 бабын қараңыз), оларға мыналар кірмейді:
6.1 медициналық, дәрiгерлiк қызметтi, мал дәрiгерлiк саласындағы қызметтердi: мал дәрiгерлiк мақсаттағы препараттарды өндiру және өткiзудi; мал дәрiгерлiк мақсаттарға арналған дәрi-дәрмек құралдарды, биологиялық препараттарды өткiзудi; жануарлардан алынатын өнiмдер мен шикiзаттарға мал дәрiгерлiк-санитарлық сараптама жүргiзудi; мал дәрiгерлiк емдеу-профилактикалық қызметтерi;
6.2 тұрғын үй коммуналдық-тұрмыстық объектiлердi газбен жабдықтау жөнiндегi өндiру, жөндеу және құрылыс жұмыстары;
6.3 күзет, өрт сигналы мен өрт сөндіру автоматикасы құралдарын жобалауды, монтаждауды, жөнге келтiрудi және оларға техникалық қызмет көрсетудi;
6.4 өртке қарсы қолданылатын техниканы, жабдықтарды және өрттен қорғау құралдарын өндiрудi;
6.5 жолаушылар лифтiлерiн монтаждауды, жөндеудi және оларға қызмет көрсетудi;
6.6 автомобиль көлiгiмен халықаралық жолаушылар және жүк тасымалы
6.7 емдiк препараттар дайындау мен сату;
6.8 жобалау-iздестiру, сараптау, құрылыс-монтаждау жұмыстары, құрылыс материалдарын, бұйымдары мен конструкцияларын өндiру жөнiндегi жұмыстар;
6.9 алкоголь өнiмдерiн бөлшек саудада сату;
6.10. пошта байланысы және телекоммуникациялар саласындағы қызметті, теледидарлық және дыбыстық (радио-хабарларын тарату) бағдарламаларды тарату жөніндегі қызметті жасау мен көрсетуді, жалпыреспубликалық магистральды, халықаралық байланыс желілерін жобалауды, салуды, іске қосуды және радиожиілік спектрін пайдалануды;
6.11. жолаушылар мен жүкті өзен көлігімен тасымалдауды;
6.12. жерге орналастыру, топографиялық-геодезиялық және картогра-фиялық жұмыстарды жүргiзудi;
6.13. өлшеу құралдарын жасауды және жөндеуді;
6.14. тарих және мәдениет ескерткіштерін археологиялық және жаңғырту жұмыстарын;
6.15. жол жүрiсi қауiпсiздiгiн қамтамасыз етумен байланысты қызметтердi: жол жүрiсiн реттеудiң техникалық құралдарын орнатуды, монтаждауды, жөндеудi, пайдалануды;
6.16. іздестіру-құтқару, тау-кен құтқару, газдан құтқару, фонтан атқылауға қарсы жұмыстарды;
6.17. пестицидтерді (улы химикаттарды) қолдану жөніндегі қызметті;
6.18. жалпы бастауыш, негізгі жалпы немесе жалпы орта; бастауыш кәсіптік білім, оның ішінде кәсіптер бойынша; орта кәсіптік, жоғары кәсіптік, жоғары оқу орындарынан кейінгі кәсіптік, оның ішінде мамандықтар бойынша білім беретін заңды тұлғалардың білім беру қызметін, сондай-ақ мектепке дейінгі және мектептен тыс ұйымдардың қызметін;
6.19. жеке және заңды тұлғалардың күзет қызметін жүзеге асыруын;
6.20. электр және жылу энергиясын өндіруді, беруді және таратуды;
6.21. өнеркәсіптік жарылыс-өрт қаупі бар және тау-кен өндірістерін, электр станцияларын, электр желілері мен қосалқы станцияларды, гидротехникалық құрылыстарды, магистральды газ-мұнай өнімдері құбырларын, көтергіш құралдарды, сондай-ақ қысыммен жұмыс істейтін қазандықтар, ыдыстар мен құбырларды жобалауды және пайдалануды;
6.22. химиялық, бұрғылау, мұнай-газ кәсіпшілігі, геологиялық барлау, кен-шахта, металлургия, энергетика жабдықтарын, жарылыстан қорғалған электротехникалық жабдықтарды, көтергіш құрылғыларды, сондай-ақ қысыммен жұмыс істейтін қазандықтарды, ыдыстар мен құбырларды бақылау, аварияға қарсы және дабыл беру аппаратуралары мен жүйелерін жобалауды, жасауды, монтаждауды және жөндеуді;
6.23. астық қабылдауды, өлшеуді, кептіруді, тазалауды, сақтауды және тиеуді;
6.24. темiр жолдың жылжымалы құрамын жасау мен жөндеудi; қауiптi жүктерді тасымалдау үшiн қолданылатын арнаулы контейнерлерді жасау мен жөндеудi;
6.25. шетелдік валютамен қолма-қол бөлшек сауда жасауды және қызмет көрсетуді жүзеге асыруды;
6.26. ақпаратты қорғаудың техникалық құралдарын, ақпаратты өңдеудің қорғалған техникалық құралдарын әзірлеуді, дайындауды, монтаждауды, реттеуді, пайдалануды, сақтауды, жөндеуді және оларға сервистік қызмет көрсетуді қоса алғанда, Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларын техникалық қорғау жөніндегі қызметтің барлық түрiн;
6.27. экологиялық сараптама саласындағы табиғат қорғауды жобалауды, нормалауды және табиғат қорғау жұмыстарын қоспағанда, лицензияланатын қызмет түрлерiне қолданылмайды
Басқаша айтқанда қызметтің 6.1-6.27–тармақшаларында аталған лицензияланатын түрлерін жүзеге асыратын адамдар шағын кәсіпкерлік субъектілеріне арналған арнаулы салық режимін қолдана алады.
МЫСАЛ. Кәсіпкердің кіші дүкені және дәмханасы бар май құю станциясы бар. Бұл жағдайда кәсіпкер осы режим мұнай өнімдерін өткеруге қолданылмайтындықтан арнаулы салық режимін қолдана алмайды.
Бұдан басқа арнаулы салық режимін төмендегілердің қолдануға құқы жоқ:
филиалдары, өкiлдiктерi бар заңды тұлғалар, филиалдардың, өкiлдiктердiң өздері, заңды тұлғалардың еншiлес ұйымдары және тәуелдi акционерлiк қоғамдар, әртүрлi елдi мекендерде өзге де оқшауланған құрылымдық бөлiмшелерi бар салық төлеушiлер.
Төлем көзiнен салық ұсталғанын растайтын құжаттар және (немесе) бiржолғы талон болған кезде, бұрын салық салынған табыстарды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында және оның шегiнен тыс жерлерде алынған (алынуға тиiс) табыстардың барлық түрлерiнен тұратын салық кезеңi iшiндегi табыс салық салу объектiсi болып табылады.
Шағын бизнес субъектiлерi жалпыға бiрдей белгiленген тәртiпті және арнаулы салық режимiн дербес таңдауға құқылы. Шағын бизнес субъектiлерi бiржолғы талон негiзіндегi арнаулы салық режимiн, патент негiзiндегi арнаулы салық режимiн, оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимiн шаруашылық қызметін жүзеге асыру тәртібіне қарай қолдануға құқылы. Шағын бизнес субъектiлерi үшін арнаулы салық режимi төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда әлеуметтiк, корпорациялық салық немесе жеке табыс салығын есептеу мен төлеудің оңайлатылған тәртібін белгілейді. Салықтар мен төлемдердің басқа түрлері бойынша есептеу мен төлеу, есептiлiктi тапсыру жалпыға бiрдей белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.
3. Бiржолғы талон негiзiндегi арнаулы салық режимi
Салық кодексінің 372-бабына сәйкес бiржолғы талон негiзiндегi арнаулы салық режимiн (бәрiн жинақтағанда жылына тоқсан күннен аспайтын кезеңде жүзеге асырылатын) қызметi ара-тұра сипатта болатын жеке тұлғалар қолданады. Рыноктарда өткізу бойынша бюджетпен есеп айырысу дәп бiржолғы талондар негiзiнде жүзеге асырылады (жалдау шарттары бойынша рыноктардың аумағындағы стационарлық үй-жайларда өткізуді қоспағанда). Жалдамалы еңбектi қолданбай бiржолғы талон негiзiнде ара-тұра сипаттағы қызметтi жүзеге асыратын жеке тұлғалар әлеуметтiк салық төлеушiлер болып табылмайды және жеке кәсiпкер ретiнде мемлекеттiк тiркеуден босатылады
МЫСАЛ. Жеке тұлға бiржолғы талон негiзiнде газет және журналдарды сатумен айналысады. Бұл ретте жыл ішінде ол жалпы жиынтығында 80 күнге (мамырда 25 күнге, маусымда 30 күнге, шілдеде 15 күнге және тамызда 10 күнге) бiржолғы талондарды сатып алды. Осылайша оның бiржолғы талон бойынша жыл соңына дейіг әлі 10 күн бiржолғы талон бойынша жұмыс істеуге мүмкіндігі бар.
Егер жеке тұлға кәсіпкерлік қызметін жалғастырғысы келсе, және біржолғы талон бойынша 90 күн жұмыс істесе, онда ол жеке кәсiпкер ретінде салық органында мемлекеттік тіркеуден өтуі және салық салудың басқа режиміне ауысуы тиіс.
Бюджетпен есеп айырысуды бiржолғы талондар негiзiнде жүзеге асыратын жеке тұлғалар бақылау-кассалық машиналарды қолданудан босатылған және оларға қойылатын жалғыз талап - бiржолғы талонның қолда болуы. Бiржолғы талон қызметті жүзеге асрыу басталғанға дейін сатып алынады.
Бiржолғы талондарды сатып алу жолымен бюджетпен есеп айырысуды жүзеге асрыруға рұқсат етілетін қызмет түрлерінің тізбесін Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi белгілейдi. Бiржолғы талондардың құнына келсек, біржолғы талондардың құнына келсек, мұндай құқық белгілі бір жердегі нақты жағдай ескеріліп, талондардың құны белгіленетін кезде бағдарға алатын жергілікті өкілетті органдарға (мәслихаттарға) берілген,.
Бiржолғы талонды 1 күнге, сондай бірнеше күнге сатып алуға болады. Бұл ретте бiржолғы талонның құны қызметті жүзеге асырудың күніне көбейтіледі.
4. Патент негiзiндегі арнаулы салық режимi
Арнаулы салық режимiнің басқа бір түрі – патент. Бюджетпен есеп айырысудың патент нысаны кәсіпкерлігі тұрақты сипаттағы жеке кәсіпкерлерге арналған. Патентті қолдану құқығын алу үшін шағын кәсіпкерлік субъектілері мынадай қажетті өлшемдерге жауап беруі тиіс: жалдамалы қызметкерлердiң еңбегiн пайдаланбау, жеке кәсiпкерлiк нысанындағы қызметтi жүзеге асырмау (заңды тұлғалар қолдана алмайды), жыл iшiндегi табысы 2,0 миллион теңгеден аспауы. Есеп айырысудың мұндай нысаны кішігірім айналымы бар бастаушы жеке кәсiпкерлерге ыңғайлы.
МЫСАЛ. Өз кәсібімен дербес айналысатын Аяқ киім жөндейтін шеберінің орташа айлық табысы 30 мың теңгені, яғни орташа есеппен жылына 360 мың теңгені (30 мың теңге х 12 ай = 360 мың теңге) құраса, осы режимді әбден қолдана алады.
Жеке кәсiпкер патент алу үшiн кәсіпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын жерi бойынша салық органына болжалданылатын табысын көрсете отырып, өтiнiш және Жеке кәсiпкердi мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiктi табыс етедi. Бұл орайда патент лицензияның қолданылу мерзiмiнен аспайтын мерзiмге берiледi (егер қызметтің таңдалған түрі лицензиялауға жатса). Патенттің құнын есептеудi жеке кәсiпкер мәлiмделген кiрiстiң 3 процентi мөлшерiндегi ставканы қолдану жолымен жүзеге асырады. Патенттің құны бюджетке жеке табыс және әлеуметтiк салықтар түрінде бірдей үлестермен төленедi. Патенттің құнына кірмеген басқа салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен есептеледі және төленеді (оның үстіне, кәсіпкер ҚҚС төлемейтін шығар. Істін мәні мынада, Салық кодексінде салық салынатын айналымы жылына 12 000 АЕК аз немесе тең кәсіпкерлер мен кәсіпорындарды ҚҚС босату белгіленген (Толығырақ төменде қараңыз).
МЫСАЛ. Жеке кәсiпкердің болжалданылатын табысы 70,0 мың теңге болса, патент құны 2 100 теңгені (70,0 мың теңге х 3%) құрайды. Патент құны жеке табыс салығына (1050 тенге) және әлеуметтiк салыққа бөлінеді (1050 теңге) және бюджетке аударылады.
Салық органдары өтініш берілгеннен және бюджетке патенттің құны, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың төленгенін растайтын құжаттар көрсетілгеннен кейін бір күн ішінде патент беруді жүргізеді.
Салық кодексінде алынған нақты табысқа қарай ұлғайту, сондай-ақ азайту жағына қарай патент құнын қайта есептеуге мүмкіндік беретін нормалар көзделген.
Мәлiмделген табыстан асып кеткен жағдайда, салық төлеушi 5 жұмыс күнi iшiнде асып кеткен соманы мәлiмдеп, осы сомадан салық төлеуi тиіс.
МЫСАЛ. Патент алған кезде кәсіпкердің табысының мәлiмделген сомасы 50,0 мың теңге болса, ол 80,0 мың теңге алады. Мұндай жағдайда ол 900 теңге (30,0 мың теңге х 3%), жеке табыс салығы - 450 теңге, әлеуметтiк салық түрінде – 450 теңге төлеуi керек.
Патент алған кезде нақты табыс мәлiмделген табыстан аз болған жағдайда артық төленген сома салық төлеушінің өтінішінің негізінде салық органы жүргізген хронометраждық зерттеуден соң қайтарылады.
Патентті жеке кәсіпкердің қалауымен са¬лық органы бір айға, сондай-ақ бірнеше айға, бір жылдан асырмай бере алады.
Сондай-ақ Салық төлеушiнiң мынаған назарын ерекше аударғымыз келеді, осы режимде норма салынған, оған сәйкес патент негізінде бюджетпен есеп айырысатын кәсіпкер кәсiпкерлiк қызметтiн уақытша тоқтата тұрған жағдайда қызметiн жүзеге асыратын орны бойынша салық органына кәсiпкерлiк қызметтi уақытша тоқтата тұру туралы өтінішін ұсынуы тиіс (Салық кодексінің 374 б. 5-т.).
Өйтпеген жағдайда мұндай өтініштің жоқ болуы салық органына бюджетпен есеп айырысуды жалпыға бірдей белгіленген режимде жүзеге асырылады деп санауына құқық береді.
5. Оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимi
Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимi бюджетпен есеп айырысудың негізгі нысаны болып табылады. Бұл нысан жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін қолданатын кәсіпкерлерге арналған. Салық салудың осындай режиміне тоқсан басталғанға дейiн көшу үшiн салық төлеуші өз қызметiн жүзеге асыратын жерi бойынша салық органына белгiленген нысанда өтiнiш беруi керек. Қызметiн бір елді мекен шегіндегі деген әртүрлi аумақтық-әкiмшiлiк бiрлiктерде орналасқан бiрнеше объектiлерде жүзеге асырған кезде оған оңайлатылған декларация негiзiнде арнаулы салық режимiн қолдануға өтiнiш беру үшiн салық органын дербес анықтау құқығы беріледі.
Осы режим төмендегілермен ерекшеленеді:
біріншіден, салық міндеттемелерін есептеу нақты алынған табыс бойынша тоқсан аяқталғанда жүргізіледі;
екіншіден, оңайлатылған декларация негiзiнде есептелетін салықтар шығындар есепке алынбай, бірыңғай ставка бойынша есептеледі. Яғни кезінде корпорациялық немесе жеке табыс және әлеуметтік салықтарды есептеу үшін шығындарды есепке алудың қажеті жоқ. Оңайлатылған декларация негiзiндегi арнаулы салық режимiн қызметкерлерінің тізімдегі орташа саны 15 адамнан аспайтын, салық кезеңіндегі табысы 4,5 млн. теңгеден аспайтын жеке кәсіпкерлер; қызметкерлерінің саны 25 адамнан аспайтын, табысы 9 млн. теңгеден аспайтын заңды тұлғалар жүзеге асырады. Оңайлатылған декларация негiзiнде салықтарды есептеуді салық төлеуші салық салу объектiсiне есептi салық кезеңiне (тоқсан) тиiстi салық ставкасын қолдану арқылы дербес жүргiзедi.
Жеке кәсiпкердiң тоқсандық табысы 2000 мың теңге болса, салықтың 3% ставкасы қолданылады;
Табысы 2000 мыңнан теңгеден 3000 мың теңгеге дейін болса – 60 мың теңге + 2000 мың теңгеден асатын табыстың сомасының 5%;
Табысы 3000 мың теңгеден асса – 110 мың теңге + 3000 мың теңгеден асатын табыстың сомасының 7%;
Заңды тұлғаның төқсандық табысы 2000 мың теңге болса –табыстың сомасының 4%;
Табысы 2000 мыңнан теңгеден 4500 мың теңгеге дейін болса – 80 мың теңге + 2000 мың теңгеден асатын табыстың сомасының 5%;
Табысы 4500 мыңнан теңгеден 6500 мың теңгеге дейін болса – 205 мың теңге + 4500 мың теңгеден асатын табыстың сомасының 7%;
Табысы 6500 мыңнан теңгеден асатын болса – 345 мың теңге + 6500 мың теңгеден асатын табыстың сомасының 9%;
Оңайлатылған декларация тоқсан сайын, есептi салық кезеңiнен кейiнгi айдың 10-ынан кешiктiрiлмей, салық органына табыс етiледi. Оңайлатылған декларация бойынша есептелген салықты бюджетке төлеу жеке (корпорациялық) табыс салығы және әлеуметтiк салық түрiнде салық есептiлiгi кезеңiнен кейiнгi айдың 15-iнен кешiктiрiлмейтiн мерзiмде жүргiзiледi.
МЫСАЛ. Егер жеке кәсіпкердің тоқсандағы табысы 3500,0 мың тенгені құраса, онда салықтардың сомасы алғашқы 2000,0 мың теңгеден - 60,0 мың теңге (2000,0 мың теңге х 3% = 60,0 мың теңге) болады;
екінші 1000,0 мың теңгеден - 50,0 мың теңге (1000,0 мың теңге х 5% = 50,0 мың теңге);
қалған сомадан 500,0 мың теңге - 35,0 мың теңге (500,0 мың теңге х 7%= 35,0 мың теңге);
жиынтығы: 145,0 мың теңге (60,0 мың теңге + 50,0 мың теңге + 35,0 мың теңге).
Жеке кәсіпкердің жалдамалы қызметкерлерінің табыстары мен саны артқан кезде оны заңды тұлға ретінде қайта тіркеуді көтермелеу мақсатында ставкалардың (тоқсандық табысы 3,0 млн. тенгеден 4,5 млн. теңгеге дейін) шкаласының үшінші деңгейінде жеке кәсіпкермен салыстырғанда заңды тұлғаларға салықты азырақ мөлшерде салу көзделеді.
МЫСАЛ. Табысы ставкалардың шкаласы бойынша есептелген салықтардың сомасы 4500,0 мың теңге болатын кезде ол жеке кәсіпкерде - 215,0 мың теңгені құрайды;
заңды тұлғада - шағын бизнес субъектісінде - 205,0 мың теңгені құрайды.
Салықтардың сомалары ставкалардың шкаласы бойынша анықталған соң жұмыспен қамтылған жұмыскерлердің санына қарай салықтардың сомасының 1,5% мөлшерде есептелген соманы азайту жағына қарай түзету жүргізіледі. Бұл орайда түзету жалдамалы қызметкерлердің орташа айлық жалақысы есептік тоқсанның қорытындысы бойынша ЖК үшін Қазақстан Республикасы заңнамасымен белгіленген айлық жалақының (ЕТЖ) ең төменгі мөлшерінен (2004 жылы ЕТЖ – 6600 теңге, тиісінше 2,5 еселік ЕТЖ 16500 теңгеге (6600 теңге х 2,5 тең)) кемінде 2 есе, ал заңды тұлға үшін кемінде 2,5 есе көп болса ғана жүргізілуі мүмкін.
МЫСАЛ. Бұрын келтірілген, жеке кәсіпкердің тоқсандық табысы ставкалардың шкаласы бойынша салықтарының сомасы 4500,0 мың теңге болған кезде ол - 215,0 мың теңгені құраған мысалға ораламыз.
Тоқсанда жалдамалы қызметкерлердің тізімдегі орташа саны 4 адам, орташа айлық жалақысы 19800 теңге болса, онда салқытарды түзету сомасы:
215,0 мың теңге х 4 адам х 1,5% = 12,9 мың теңгені құрайды.
Осылайша бюджетке:
215,0 мың теңге - 12,9 мың теңге = 202,1 мың теңге төлем төленуі тиіс.
Салықтардың есептелген сомасы екіге теңдей бөлінеді және бюджетке корпорациялық (жеке) табыс және әлеуметтік табыс түрінде төленеді.
Салық кодексінде сондай-ақ салық кезеңінде табыс пен санының шектік мөлшері асып кеткенде салықтарды есептеудің тәртібін реттейтін нормалар салынған. Мәселен, табысы мен саны бойынша өлшемдерге сай келмеген жағдайда кәсіпкер есептiк тоқсаннан кейiнгi тоқсаннан бастап салық салудың жалпыға бiрдей белгiленген тәртiбiне көшедi деп белгіленген.
Оңайлатылған декларация бойынша салықтарды есептеу кезінде:
Табыстың шектік мөлшерінен асқан жағдайда түзетуге санына қарай тек табыстың шектік мөлшеріне сай келетін сомасы ғана (жеке кәсіпкерлерде - 4,5 млн. теңге, ал заңды тұлғаларда - шағын кәсіпкерлік субъектілерінде - 9,0 млн. теңге) жатады.
Санының шектік мөлшерінен асқан жағдайда – түзету шағын кәсіпкерлік субъектісінің ұйымдық-құқықтық нысанына қарай санының шектік мөлшері 15 немесе 25 адам болатыны ескеріліп жүргізіледі.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы
салық жүйесі туралы» Заңы. 1991 жылы 25 желтоқсан.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Заң күші
бар Жарлығы 1995 жылы 24 сәуір.
3. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Заңы. 1999 жылы 16 шілде.
4. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексі (Салық кодексі). 2001 жылы 12 маусым.
5. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексінде (Салық
кодексі) жасалған өзгертулер мен толықтыруларды қоса. 2006
жылы 1 қаңтар.
6. Үмбеталиев А.Д., Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу. Оқулық- Алматы.2006. 22,420, 525 б
7. Керімбек Ғ.Е. «Салық және салық салу», әдістемелік оқу құралы.
Шымкент, 2004.
8. Үмбеталиев А.Д., Керімбек Ғ.Е. «Кәсіпорын экономикасы және
кәсіпкерлік» — Астана, Фолиант, 2005.
9. Ермекбаева Б.Ж., Арзаева М.Ж. «Шет мемлекеттер салықтары», Алматы, 2004.