“ҚҰЛАП БАРА ЖАТҚАН” МҰНАРАНЫҢ ТАРИХЫ

1173 жылы құрылыс басталғаннан кейін, Пизандық мұнарасының іргетасын түзу қоймады. Құрылыс тоқтап, тек 100 жылдан кейін ғана қайта басталды. Тек сонда Пизандық мұнараның оңтүстікке қарай еңкейіп, құламалы екені анық байқалды.

 

1911 жылдан бастап мұнараны үнемі өлшеу жұмысы басталды, сол уақыттан бастап, мұнараның жылына 1,2 мл. еңкейетіндігіне назар аударылды. Бүгінгі күні Пизандық мұнараның ортасынан 5,3 м еңкейген.

 

1989 жылы pavia соборының мұнара шіркеулері қирағаннан кейін, “құлап бара жатқанә мұнараны тұрақтандыруды progetto torre di pisa инженерлерге тапсырды. Алғашқы жылы мұнара әр түрлі бағытта еңкейгендіктен ол банан сияқты, жеңіл-желпі қисайған. Жаңа құрылыстан гөрі, инженерлер мұнараның іргетасын қалауды жөн көрді. Олар мұнараның шыңын 20 см-ге кейін қайтаруға үміт артты. Бірақ 800 жылдық мұнара бәрібір де “құламалы” күйінде қалатынын білдірді.

 

Бүкіләлемдік тартылыс күшінің заңын теріске шығару сәулет өнері құрылысына әсер ететін сияқты. Берілген ақпаратқа қарағанда, Галилео Галилей осы жерде өз физикалық тәжірибесін жүргізген.

 

“Құлап бара жатқан ” мұнара мен Пизандық собор. Собордық құрылысы басталған кезде, Пиза бай сауда қаласы болған, және Жақын Батыс пен Сицилия мұсылмандарымен қарқынды байланыста болған. 

 

Сәулет өнерінің ерекшеліктері.

 

Атақты “құлап бара жатқан” мұнара – бұл Пиза қаласындағы собордың шіркеу мұнарасы, жиі кездесетін өзінің сәулет өнерінің сұлулығымен, соборымен, шіркеу мұнарасымен., тағы да сыйынатын жердегі зират пен сүндеттеу сияқты ерекшеліктерімен көзге түседі. 

 

Егер де “құлап бара жатқан” мұнара қисаймағанда, әлемдегі барлық мұнаралар сияқты тік тұрғанда,  мүмкін оның даңқы тарихшылар мен сәулетшілердің аясында жер көкке жетер ме еді. Алайда, ол өзінің құратырған ақауы жағынан бүкіл әлемге әйгілі. 

 

Мұнараның биіктігі 55 метрге жетеді, ал ондағы жазу, оның 1174жылы салынғандығын куәландырады. Бірақ та, пизандық күнтізбе, бір жылға жағымды озып, оның нағыз құрылысы 1173жылы басталғандығын айқындайды. Мұнараның сәулетшілері Баннано Пизано мен Вильгельм фон Иннсбрух болды, бірақ екеуі де өз ойларының қорытынды нәтижесін көре алмады. Айтпақшы ХІV жүзжылдықтың ІІ –жартысына дейін мұнара күнбезі күйінде қалды.  

 

Мұнараның қисаюына байланысты әуелгі кезде, ереуіл үшін сәулетшілердің сәулетке деген білімдері жоқтығында, топсымалар айтылған. 

 

Баптист күмбездерінің түрлері.

 

Қазіргі кеде, егер де мұнараның астынан немесе будамаларынан оның 294 баспалдақтан тұратын үстіңгі ауданына қарасаң, жолда терең дем алып, өзің ойлайсың, барлық құрылыстар сияқты бұл да міне – міне құлайтын сияқты деп, бірақ оның, осыншама уақыт өткен сайын оның бұрышы жылдан – жылға қисаюда, оның тағдырына қорқыныш төніп, қарқындауда. Біздің жүзжылдықтың басында тік осінен 4,3 метр ауытқыған, ал қазір ол 4,6 метр құрастырад, бірақ бұл мәселені шешу үшін тек жақында ғана ниетпен қаражат құралдары бөлінген. 

 

“құлап бара жатқан” мұнара цилиндр пішіндес және өзінің сегіз жарқыраған күмбезімен көзге түседі. Оның алты орталық қабаты декоративті аркадалармен әсемделген, жиектелген, мүмкін бұл византия мен мұсылман дәстүріне байланысты бейнеленген болар. Мұсылман ықпалының мүмкіндігі жайлы мәселе екі есе қызықтырады. Қазірге дейін бұл жайт түсініксіз, мұсылмандық минарететтер құрылысымен шіркеу сәулетінде бөлек тұрған христиандық шіркеу мұнарасының ойы туды ма екен, немесе керісінше, осы минарететтердің өзі, миэдзиннің үстінен нажағайға сенушілерді шақырған, христиандық шіркеу мұнарасынан өзінің туыстық қатынасын жүргізуде.

 

Пизандық собор кезінде мұнара шіркеулері сияқты құрылған, “құлап бара жатқан” мұнара оның салынуы жүз жылдан бұрын басталған. Бұл 1063 жылы Палермо кезінде теңіз қозғалысшыларының жеңісінен яғни пизандықтардың сарацинге қарсы шыққаннан кейін болған. Ғимараттың сәулеттік стилі романо – пизанды атымен барлық жерге әйгілі болды. Ақ-қара мәрмәрдай сыртқы қабырғаның қаптамасы әлбетте ислам ықпалында екені көрінген. Бірінші пәтердегі іргетас аркадиялармен көзге түседі, ал үстіңгі бөлігінде бір – бірінен алшақ орналасқан декоративті аркадиялар, ортасынан флангқа қарай кішірейеді немесе фронтонның бейнесін құрастырады. Оның орташа немесе нефаларының қамқорымен салынған бай интерьерлер арқасында салынған собор кешірек біткен. 

 

Атақты болашақ ғалым, Галилео Галилеи 1564 жылы Пизе қаласында дүниеге келген. Оның айтуына қарағанда, ол Пизандық мұнараны өз тәжірибесі үшін қолданған. Құлаған дененің салмағы құлау жылдамдығына бағынбайтынын дәлелдеу үшін, пәтердің үстінен әр түрлі заттарды лақтырған. Пизқан,дық мұнара деген не? Алайда, бұл атақты ғимаратты өз бетімен шетте тұрған және өз өмірімен сүрген құрылыс ретінде қарауға болады. Ештеңе де емес. 

 

Пизандық мұнара – Пизадағы Санта –Мария  Маджоре қалалық соборының ансамбля бөлігі. Мұнара собордың шіркеу мұнарасы болып табылады және оның солтүстік бұрышына қарайды. 

 

Пизандағы атақты собордық ансамбль – ортағасырдағы итальяндық сәулетінің байлығы. Ансамблдің құрылысы 1063 жылы басталды, ол кезде қаланың  жасыл бір  бөлігінде қалалық собор ансамбілінің ғимараты қаланған болатын, ол өзі баптистер сиынатын және мұнара шіркеулері, бес нефті ақ мәрмәрлі болатын. Осылай қала алаңының орталығынан алшақтау жерінде ортағасырда шыққан итальяндық мәдениеттің дамуына көп әсерін тигізген шығарманың бірі пайда болды. 

 

Пизандық соборда тарихқа белгілі әр түрлі қайраткерлердің мәйіттері бар, оның ішінде – германдық император Генрих VІІ мәйіті бар. 

 

Мұнараның биіктігі 56 метрді құрайды, ал диаметрі – 15 метр. Мұнараның шыңына 294 баспалдақтан тұратын саты алып барады. Пизандық мұнара топырақ шөгуінің түзу болмағанының кесірінен, құрылыс кезінде қисайған. Оның құлауына бөгет жасау үшін, 1301 жылы қаланған мұнараның соңғы сатысы, мұнараның қарама-қарсы еңкеюі, салмағын орнына келтіру мақсатында, орнынан алу бөлек қойыды. Қазіргі кезде мұнараның тігіндегі осінен 4,5 метр құрайды және ол жылына 7-10 миллиметрге жылдамдығымен күшейе жалғасуда. 

 

Собордың ансамбльіне баптистердің домалақ ғимараты кіреді. Оны 1153 жылы роман стилінде сәулетші Диотисальви барлық собордық ансамблге үндестіре сала бастаған. Баптистерияның негізгі диаметрі 35 метрді құрайды. Ғимарат биік жартылайдомалақ күмбезбен бекітілген. 

 

Пизандық мұнараның құрылысы мен әшекейленуіне үлкен үлестерін қосқан, шеберлер.

 

Храмның бірінші құрылысшысы сәулетші Бускетто болды. Ол Грециядан шыққаны мәлімденеді. Бұған шебердің фамилиясы осылай оларға собор компазициясы ұсынылған, V ғасырдағы византиялық сәулет өнершілерінің ойлары кірген екендігін көрсетеді. 

 

1118 жылдан кейін Пизандық собордың құрылысын шебер Райнальдо жалғастырды. Ол ғимараттың негізгі нефін ұлғайтты және оның іргетасын қалады. Собордың бірнеше жеңіл бөлігі ретінде жартылайдомалақ аркадия әсемденуінен негізгі іргетасының рәсімденуі дәл соған арналған. Тосканда шіркеу мүсінінің іргетасын әшекейлеуге болмайтын, сол үшін Райнальдо шебер іргетастың бетін жай ғана ақ, қара, қоныр-көкшіл реңктермен, таспен мәрмәрлі тастармен жасаған. Пизандық собор шабындықтың көгімен көзге түседі, және аспанның барлық бояуын өзіне таңдап алған сиятанады. Собср өзінің колоноктары мен арочектарының зергерлік бөліктері таңқаларлық әсер түғызатын ойыншықтар сияқты туған. Көптеген мәрмәрлардың бөлшектерін дұрыс және түзу бір бөлікке қосу үшін шеберлерге қаншалықты шыдамдылық пен өз жұмысына сүйіспеншілік керек болды екен! Негізінде Пизандық собордың құрылысы 1150 жылы аяқталған болатын. Құрылыстың бұлай тез салынуы былай түсіндіріледі; шеберлер өз уақыттарын құрылыстағы күрделі тастар жиынтығына жұмсамаған, орталық нефа ағашпен жабылған болатын. Собордың интерьерін потологтың алтын жалатылғаны және көптеген мәрмәр мүсіндері безендіреді. Шіркеудегі мүсін жұмыстары атақты итальяндық Никколо Пизано шеберінің атымен байланысты. Оның мүсіндері ертедегі христиандық Рим империясы кезіндегі өнерді еске түсіреді.Пизаноның шығармаларында Ренессанст кезіндегі бірінші жарыққа шыққан шығармаларды зерттеушілер қарастыруда. әкесінің ісін оның ұлы, Джованни Пизано жалғастырды, сонымен  қатар әшекейлерін жасаған жұмысшылар жалғастырды.

 

Пизандық мұнарасының күмбезінің құрылысы 1174 жылы басталды., Инсбрунада және Баннанодағы Вильгельм шеберімен топшылағандай. Мұнара – көп жылдық “соқыр” аркадалармен қоршалған ғимарат. Одан галереяның алты арықты жарықтары көтеріледі., сол сияқты собордың іргетас аркадалары сияқты. аркадалардың бұл әуені барлық ансамбльді бірлестіреді. 

 

Пизандық собордың алтарінде Христаның колоссальды туэткасы көзге көрінеді. өте жақсы көзге көрінетін ол әкесі мен Пизано баласының жасаған мәрмәрлі готичесті кафедрасы, ол собордың ең негізгі көркі болып табылады. Кафедра Никало Пизано рельефтары мен мүсіндерімен бай әшекейленген, ол 1260 жылдардың шамасында жасалған. Собордың бүтіндей ішкі бөлігі 1596 жылы өрт кезінде қатты жапа шекті.