ҰЙЫМДАҒЫ БАЙЛАНЫСТЫҢ МӘНІ

Мазмұны

Кіріспе
1 Тарау. ЖҮЙЕ РЕТІНДЕГІ ҰЙЫМ ҚҰРЛЫМЫ
1.1.Ұйым ұғымы және ұйым түрлері. Миссиясын жасау
1.2 Ұйымның жүйесін қалыптастыру
2. ҰЙЫМДАҒЫ БАЙЛАНЫСТЫҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ    
2.1. Ұйымдағы байланыстың маңызы
2.2. Байланыс құралдарының түрлері. Байланыс мәнін тарату.    
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Қазіргі менеджментке  қатысты көтеріліп отырған мәселелер ауқымы алуан түрлілігімен және көп қырлылығымен ерекшеленеді. Алайда осы уақытқа дейін Қазақстан экономикасының ерекшелігін ескеретін менеджмент әдісі бізде толық зерттелмей келеді. Сондықтан осы бағыттағы ізденістерді экономиканың нарықтық қатынастарға көшу кезеңінен бері қарай бірнеше жыл бойы жүргізіп келеміз. 
Байланыс - ұйымның барлық саласына кірісетін  тұлғалардың  ұйымдағы  өз  қызметтерін  қабылдауды қамтамасыз  ететін  және  кәсіпорын  бөлімдерін  біріктіретін  жұмыс құралы. Жалпы  алғанда,  байланыс  процесінде  кері  байланыс  белсенді пайдаланылған  сайын,  ол  нәтижелі  болады.  Кері  байланысқа  деген көңіл  ақпарат  алушыға  қарай  бағытталады,  яғни  хабардың  оған «жетуін»  көздейді.  Мұндай  бағыттың  іске  асуы  белгілі  бір  тарату жолын  қажет  етеді,  яғни  зерттеу  жұмысымыздың мақсаты осыны ашып  көрсету  болып  табылады.  

1 Тарау. ЖҮЙЕ РЕТІНДЕГІ ҰЙЫМ ҚҰРЛЫМЫ
1.1.Ұйым ұғымы және ұйым түрлері. Миссиясын жасау

Ұйым - барлығы бірігіп программаны және мақсатты іске асырғандағы және белгілі ережелер мен рәсімдер негізінде істейтін бірлестігі. «Ұйым» ұғымы құрылымдық және жүріс-тұрыс саласында қарастырылады. Ұйым ұғымы бүтіндігі мен ұқсастығын, әр түрлі ішкі және сыртқы өзгерулердің негізгі ерекшеліктерін сақтауды, объектілердің тұрақты байланысын қамтамасыз етеді. Құрылымдық ыңғайда ұйым ұйымдық құрылым сияқты бір немесе бірнеше мақсаттарға бағынышты өзара байланысты бөлімшелердің тұтастығы ретінде қатысады. Бұдан шығатын міндеттерді бөлудің тәсілдері және өкілеттіліктері бөлудің әдістері. Ұйымдық құрылым - алға қойған мақсаттарға тиімді жету үшін жұмыс істейтін адамдардың арнайы құрылған тұтастық жүйесі. 
Ұйым деп көбінесе бірыңғай, тұтас организм болып, саналатын өндірістік бірлік ретіндегі бөлек фирманы атайды, өйткені, ұйымда бір мақсаттағы бір команда болып саналатын және бір идиологияны қолданатындар (экономикалық, техникалық, технологиялық) жұмыс істейді. Жүріс-тұрыс ыңғайында процесс ұйымда зерттеу орталығында ұйымдық құрылымның бөлігі ретінде адам квалификациясымен, жеке ерекшеліктерімен еңбекке деген қабілеттілігімен мотивациясы ретінде жобалады. Өз кезегінде, ұйым процесі бірнеше бағытқа диференцияланды.
1)    Құрылымды қалыптастыру, оның ішінде жеке жетекшілер үшін мәселелерді шешу, жауапкершілікті арту кәсіпорынның мәселелерін шешумен қызметкерлер арасындағы өзара қарым-қатынас формализациясы (менеджменттегі жеке позициялар арасындағы формальды қарым-қатынастар ұйымдық бір-бірімен келіскен әрекеті деп аталады)
2)     Жұмыстарды бөлу, «ұйымдастыру» яғни жұмысты орындауға қажетті функциялармен іс-әрекеттерді жоспарлау және анықтау, сонымен қатар бұл функциялармен іс-әрекетті топтар, сектор, бөлім, бөлімшелер шеңберінде біріктіру.
Ю.В.Кузнецов пен В.И.Подлесных ұйым процесін былай анықтайды:
- еңбекті бөлудің рационалды формаларын анықтау.
- кадрларды таңдау мен оларды орналастыру.
- басқарудың органдарының құрылымын жасау.
- қызметкерлер, қызметкерлер тобының, бөлімшелерінің арсында жұмысты бөлу.
- функциялардың, подфункциялардың, жұмыстардың операциялардың регламентациясы.
- басқару органдарының қызметкерлерінің міндеттері мен құқықтарын белгілеу.
Ұйым құрылымынан басқа, сол құрылымның барлық салаларының жұмысын координациялау.
Координация - бұл өзара байланыс, сәйкестік және ұйғару. Ұйымның координация қызметі жіберілетін күштің синхронизациясымен олардың бір тұтастыққа айналдырудағы интеграциясын білдіреді. Басқа сөзбен айтқанда, алға қойылған мақсатты оперативті және тиімді түрде жетуге көмектесетін бөлек элементтерді белгілі бір сәйкестікке келуінің уақыт бойынша қызметті бөлу процесі.
Барлық қызметкерлер бір-бірін білетін үлкен емес ұйымдары оңай жұмыс ұжымы құрылады, сондықтанда, олардың жұмыстарының координациясына жету онша күрделі емес координациялардың керекті деңгейіне жету үшін мамандандырудың жоғарғы деңгейі мен міндеттерді болудың жоғары деңгейі бар ірі ұйымдардан жоғарғы әкімшілік белгілі бір күшті талап етеді.
Өндірістің мамандануы - бұл бөлек өнім түрін немесе өзіндік саладағы өндірістегі және маманданған кәсіп орындардағы өндірістің шоғырлану процесін көрсететін қоғамды еңбекті бөлудің және оның рационалды ұйым формасы.
Кез-келген ұйымның құрғандағы 3 негізгі кезеңі бар.
- орындалатын жұмыстың сипатын анықтау керек.
- менеджменттегі бөлек позициялар арасындағы жұмысты бөлу.
- менеджменттің позицияларының класификациясы, осы негізде басқарудың логикалық топтарын құру.
Орындалатын жұмыстың сипатын анықтау. Бұл мәселені шешу үшін бұл стадияны белгілі бір кезеңге және жұмыс түріне бөлу керек. Мысалы, жұмысты белгілеу, оларды орындаудағы жұмыс типін есептеу, керек емес жұмысты жою және дублирлеу, процестің өзін жасау, тексеріс.
Менеджментегі бөлек позициялар арсындағы жұмысты бөлу. Бұл кезең өзіне мыналарды енгізеді: нормаларды, стандарттарды анықтау                     (мысалы, кез-келген деңгейдегі жетекші үшін қызмет міндеттерінің рұқсат етілетін көлемнің есебі) басқарудағы ғылыми әдіс шеңберіндегі техникалық, әдіс-айлалар (мысалы, жұмыс уақытын талдау, әдістер мен еңбек ұйымын зерттеу және т. б.) ұйым шеңберінде жұмыс істейтін барлық қызметкерлерінің толық ынтымақтастығын белгілеу.
Менеджменттің позицияларының классификациясы бұл логикалық сызбаларды жасау негізінде құрылады. Бұл жердегі ең маңыздысы басқарудың элеметтері критерийлер бойынша емес, орындалатын жұмыс түріне топтастыру керек. Бұл әдіс «бейімделу принципі» деген атпен белгілі (А. Файоль бойынша).
Әр түрлі қызмет арасындағы өзара байланыс талдауы ұйымдық құрылымның түрлері бар екенін көрсетеді. Осы түрлерінің ішіндегі ең қарапайымы бөлімдер принципі бойынша құрылым. Егер ұйым мәселесіне өкілеттіліктерді бөлумен өндірістік мүмкіндіктер жағынан қарасақ, онда ұйымдарды мынадай басқарудың құрылым типтері бойынша бөлуге болады:
- басқарудың ұйымдық бағыты;
- басқарудың функциясы және бағыты;
- басқарудың матрициялық жүйесімен;
- комиссияларды (комитеттерді) қолданумен.
Басқарудың ұйымдық бағыты. Бұл жердегі қызметтің әрбір қызметкерлерге ұйымның өндірістік мәселелерін шешуге максималды бағытталу керектігіне байланысты бөлінуі. Барлық өкілеттіліктер - түзу (жолдамалық) олардың барлығы жоғары басшылықтан төменгілерге қарай беріледі. Жолдамалық ұйымның артықшылығы мынадай: жауапкершілік белгіленген міндеттер, міндеттермен өкілеттіліктердің нақты бөлінуі, шешім қабылдаудың оперативті процесі, түсінумен қолданудағы қарпайымдылық, қажетті тәртіпті қолдаудың мүмкіншілігі. Құрылымдық басқарудың бұл түрі тұрақты және мықты ұйымның қалыптасуына алып келеді.
Ұйымдық құрылымның бағыты түрінің кемшілігі - икемсіздігінде, қатаңдығында және ұйымның ары қарай дамуының қабылетсіздігінде. Жетекшіні жоғалту (отставка, өлім) ұйымдық құрылымдық икемдігіне қарағанда өте байсалды салдарға әкеліп соқтырады.
Басқарудың тәсілі бюрократтық, диктаторлық болуы мүмкін. Бұл тәсілдер жас жетекшілердің бастамасын ұсынуын болдырмайды және потенционалдық мүмкіндіктерін азайтады. Жетекші тұлғаларға стреске және нашар басқаруға әкелетін міндетпен жауапкершілікті жүктейді.
Ұйымның құрылымның бағыты функционалды (дәсүрлі) түрі - бұл кеңінен таралған ыңғай. Берілген жағдайда линиялық басқару ресурстық негізде (кадр, қаржы) құрылатын арнайы функционалдық, көмекші қызметпен нығайтады.
Бағыты - фукционалдық құрылымның кемшіліктерінің бірі - бағыты және фукционалдық қызметкерлер арасындағы келіспеушіліктер. Бағыты қызметкерлер функционалды эксперттердің жұмысына қайшы туындайтын келіспеушіліктер ақпаратты эксперттердің қабылданған ақпаратты талқыламауында бағыты функционалды құрылымның негізіне ұйымның функционалды жүйелері бойынша басқару процесінің мамандануы және «шахтілі» деп аталатын иерархиялық тип жатады (маркетинг, өндіріс, зерттеулер мен өңдеулер, қаржы, персонал және т.б.) соның әрқайсысында иерархиялық қызмет (шахта) қалыптасады.
Басқарудың бағыты - функционалды құрылымын қолданудың көп жылдық тәжірибесі мынаны көрсетті: басқарудың аппараты рутиналық көп қайталанатын және мақсаттармен функциялардың кей-кезде орындалатын жерлерде көбірек тиімді. Олардың жетістіктері өндірістің массалық және көп серияны типімен, сонымен қатар шығысты типті шаруашылық механизмен анықталады. Мұндай ұйымда барлық құрылымдық бөлімшелер бойынша өзгерістер теңбе-тең жүргізілсе ғана кәсіпорынды өнеркәсіпті басқару табысты функционалдайды. Барлық нағыз шарттарда бұлар болмағандықтан, ішкі орта талабына сәйкес басқару жүйесі реакциясында теңдестік болмайды. Өтірік ережемен рәсімі қалғандықтан басқару аппараты жұмысшыларының қарым-қатынастар иілгіштік жағалту жағдайымен күшейтіледі. Нәтижесінде ақпараттану қиындатылады және кештетіледі, ол жылдамдыққа және басқарушылық шешімді уақытында қабылдануға әсер ете алмайды. Әр түрлі функционалды қызметтің іс-әрекетінің үйлесуіне деген қажеттілік басшылардың және олардың оң қолдарының, яғни жоғары басқару эталон жұмыстары көлемін жылдам өсіреді.
Жаттығуда басқару сызықтық-функционалды құрылым жетіспеушілігі мынадай шаруашылық шарттары бойынша тереңдетіледі, ол әр деңгейдегі басқаруымен бөлімшелердегі жауапкершілікпен әкімділік арасындағы сәйкессіздік жіберіледі; директор және оның оң қолдарының басқару нормасы көтеріледі, рационалды емес ақпараттың тасқындар жүзеге асырылады; өндіріспен тез басқару шектен тыс орталықтанады; әр бөлімшелердің арнайы жұмыстары ескерілмейді керекті құрылым нормативі мен белгіленген документтердің жиынтығы.
Ұқсас мінездеме басқарудың сызықтық-штабтық құрылымына ие, сонымен бірге әр деңгейдегі штабтық қызметте басқару еңбегінің функционалды бөлінуі қаралады. Сызықты басқарушылардың негізгі міндеті функционалды қызметті үйлестіру және ұйымның ортақ қызығушылыққа бағытталудан тұрады.
Ұйымның басқару иерархиялық түріне дивизионалды құрылым жатады, ол ХХ ғ. 60-70 ж. жаттығулық қолданылған шыңы болып табылады. Екі бағынушы орындаушылар принципіне құрылған, матрица құрылымы өз алдына тор ұйымын көрсетеді; бір жағынан жоба басқарушысына қызметші және техникалық көмек беретін тікелей функционалды қызметті тікелей басқарушыға және екінші жағынан - жоспарланған уақытына қорға және сапаға сәйкес басқаруды жүзеге асыру үшін жоба басқарушысына қажетті өкілділік бөлінген мұндай ұйымды жоба басқарушы екі бағынушы топпен жұмыс істейді. Барлық уақыттық жобалық топпен және уақытша бағынатын функционалды бөлімнің басқа жұмысшыларымен олардың бағынуы тікелей бөлім, бөлімше, қызмет басқарушыларында қалады.
Матрицалық құрылымға көшу барлық ұйымды қамти алмайды,  кішкене бөлігін ғана қамтиды, сонымен қатар оның табыстылығы менеджердің кәсіби сапасымен жобалық топта көшбасшылармен бірігіп жұмыс істей алатынына тәуелді ұйымды матрицалық құрылымды қолдану көлем оның нәтижелілігімен маңызды.
Біздің елді бағдарлама-мақсаттық жобалық және матрицалық құрылымдар жаңа формалармен және кәсіпорын бөлімшелер арасындағы экономикалық қарым-қатынасының нәтижелілігі осында, ол бағдарлама және жобаға мақсатпен жету қызығушылығын көтереді.
Иілгіштік ұйым құрылымдары егер бұрынғы әсер ететін жоспарлау жүйесі өзгеріссіз қалса, жаңа қатысушыларды ынталандыру материалдық шарты кіргізілмесе, басқару стилі өзгермесе келісімге келмейді. Бұл аралық-қатынас бригадалық деп аталған құрылымның органикалық түрі қорытындысын қолдану жүргізіледі. Бұрыннан барлық елді, сонымен қатар бізде белгілі бригадалық форманың негізін ұйым еңбегі және өнеркәсіп құрайды. Бірақта тек 80 жылдары ғана бұл форманың барлық мүмкіндерін қолдану мүмкін болады. Бірінші кезекпен оған өніммен технологияның жаңартуымен байланысты барлық тездету процестері, сапалық қызмет етуге тұтынушылардың талабы және тапсырылған ісіне уақытында орындау жатады. Жаңа шарттарға жауап ретінде ұйым бойынша звеноның көлемін қысқарту процессін іске асыруды бастады. Осы уақытта бригадалар өнеркәсіп өз бетінше тәуелсіз және толығымен өз қызметінің нәтижесіне жауап беретін жұмысшылардан мамандардан, басқарушылардан құрыла бастады. Олар құрған принципте, толығымен әмірлі бақылау басқару құрылымы негізі бұзылды. Оларға мыналар жатады:
-бригаданың жұмысты тәуелсіз істеуі;
- өз бетінше шешім қабылдау және көлденеңнен қызметті жіктеу;
- әмірлі қарым-қатынасты иілгіштіктен ауыстыру;
- өндіруге және шешім қабылдауға басқа бөлімшелердің қызметшілерді шақыру.
Бұл принцип жүйені өзінің мақсаттық қойылымдарымен және қызығушылықтармен бөлгіштік кәсіптік, инженерлік, техникалық, экономикалық және басқару қызметі салт-дәстүрлі бөлуді бұзады.
Бригадалық құрылымға көшу көп дайындықты керек етеді. Бәрінен бұрын ол қызметшілерді топ бойынша бөлумен байланысты, мүше саны аз (әр кезде 10-15 адамға дейін). Бригаданы тәуелсіз басқарушы басқарады, оның жұмысының мінезі бригадалық жұмысты шоғырландыру және жауапкершілік, тұтынушы сұранысына байланысты жөн табушылығымен анықталады. Сондықтан менеджмент кеңесті қажет етеді және мәселені топпен шешуге сүйенеді. Сонымен бірге жұмысшылардың маманға деген көзқарасы өзгереді: әмбебап біліммен дағдысы бар адамдарға көп құрмет көрсетіледі, себебі тек қана солар ғана ауысқанда топқа жасаған тапсырма бойынша қарым-қатынасты қамтамасыз етеді.
Бригадада еңбек функциясы көлемді және жұмысшылардың біліктілігі көтеріледі, нәтижесінде бірнеше мамандық кәсіпті игеру және қабілеттілікті дамыту. Топтық және жеке жұмыс сапасын жауапкершілік үйлесімі және оның соңғы нәтижесі сыртқы өндіру есебін сырттан қатты бақылауға қажеттілікті төмендетеді, осыған байланысты еңбек төлем шарттары өзгереді. Ең бірінші табыспен кірісті өсіруде экономикалық табысты бірлесу және қызығушылықтың өсуіне бағытталады. Бригадаларда иілгіштік жүйелер жүргізіледі. Әр бригадада мүшелердің жалақы төлемнің деңгейімен ортақ нәтиже арасындағы қарым-қатынас қаралады. Бригаданың құрылуы құрал-жабдықтардың қайта қарастыруымен байланысты, ол ереже бойынша бригададан кейін күшейеді және берілген топтың бір көлемдік өндірістік алаңның бір жеріне шоғырланады. Ол тасымалдағы кететін уақытты аз қамтамасыз етеді, материал қорларын және анықталмаған өндірісті төмендетеді. Осыған байланысты құралдарды пайдаланбағандықтан туған жоғалтулар топ мамандарының өндірген және ұсынған жаңа технологиясымен жаңа өнім шығару қабылдау мүмкіндігінің орнын толтырады. Бригада құрылымының шетелдерде таратылуы ішкі фирма нарықтық қатынастарды дамуын ынталандырады және басқару аппаратын қысқартуға алып келеді. Ерекше орта және жоғары деңгейді 1981 ж. орта звенолы америка өндірушілерінде 35% басқарушыларды қысқартуға ұшырады, ал көптеген корпорациялар биліктің жоғарғы деңгей эшалонында да жұмыстан шығаруды жүргізе бастады. Бұл тапсырманы сонымен қатар жоғарыдан басқарушы қосымша бұйрық қажет етпейтін мамандануды бір топқа біріктіру. Оларға қосымша аналитикалық қызметтер талап етілмейді. Мысалы менеджметтік салт бойынша деңгейге бөлуден бас тартқан БОИЭНГ компаниясы техникалық, өндірістік және қаржылық профилді мамандықтардан тұратын көп функционалды 200 астам бригада құрды.
Пирамида үстінде басқару бригадасы жоғарғы 5-6 менеджменттен тұрады, олардың әрқайсысы бір нақты өнімді бағыттауға жауапкершілікті өз мойнына алады. Сонымен қатар барлық бригада жобаның толығымен сапасы үшін жауап береді. Екінші пирамиданың деңгейде 25-30 екі басқарушыдан бригада құрылды. Біріншісі техникалық мәселені шешуге жауап берсе, екіншісі өндірістік сұраққа жауап береді. Олар үшінші деңгейдегі самолеттің бөлігінің өндірісімен өнімділігімен айналысатын 200 бригаданың жұмысын бақылайды және үйлестіреді.
Бұл функционалды топ жұмысшылары 5-15 адамға мамандармен әртүрлі профессионалдың орындаушыларын кіргізеді. Бұндай ұйым жұмысшыларының біліммен тәсілін нәтижелі пайдалануға рұқсат берді. Бригадалық құрылымда пайда болатын мәселелердің бірі - ол бір-бірімен байланысты жұмысшылар арасындағы көлденең байланыслық құралдар үйлесімділік және бригада арасындағы табысқа қажетті шарт комиссияны пайдаланатын ұйымның құрылуы. Басқару аппаратына әрдайымғы комиссия жағынан қолдау көрсетіп отырады. Мысалы: бүгінгі күндей ауруханалық қызметкерлер жүйесі. Комиссия әр түрлі жауапкершілік дәрежедегілермен үлкен жұмыстар атқарады. Ұйым құрылымындағы мұның орны жағынан олар сызықтық және функционалдық ресми және ресми емес болуы мүмкін. Комиссия толығымен анық тапсырмаға шешім қоятын топ адамдары көрсетіледі. Комиссиялық құруды мына себептермен байланыстырады.
- Өз ойыңды айта алатын, тәжірибесін алмасу, коллективтік кеңесті өндіру сияқты бөлім құрылымын қажет ету.
- Қызыққан топтар өкілділікпен қамтамасыз үлкен көлемде құралатын білім және тәжірибені өлшенген және теңестірілген көзқарасты көрсетуге рұқсат береді. Өз алдында жағдайдың дамуына өз көзқарасын қосқан топтар ақырғы қабылданған шешімге жауапкершілікті көрсетті.
- Барлық комиссия қатысушылардың бір уақытта ақпаратты аяулы басқарудың жұмыс уақытын азайтады, сонымен қатар ұйымның толығымен үйлесімділік деңгейімен көтереді.
- Өкілділіктің ұлғаюы әкімшілік биліктің талап қойылатын деңгейге шығуға мүмкіндік береді.
- Комиссияны кәсіптік дайындық құралы ретінде пайдалану мүмкіндігі талапқа сай басқарудың дағдыларының дамуы. Мүмкін болатын ұйымда кемшіліктер арасынан мыналар бөлінеді.
- Шешім қабылдаудың салыстырмалы жай процесі.
- Комиссия қатысушыларының биік және көтеріңкі темпераментті жағдайы біліммен басқалардың потенциалды басу мүмкіндігі.
- Комиссия қатысушылардың бір-біріне жаман көзқарасы нәтижесінде компорименті шешім қабылдау ықтималдығы сызықтық басқарудың өкілділіктерін төмендетеді.

1.2 Ұйымның жүйесін қалыптастыру

Менеджменттің негізгі мәселелерінің бірі мақсатты белгілеу болып табылады. Сол жетістіктер үшін ұйым біртұтас жүйе ретінде қалыптасып дамиды. Мақсаттың болуы - менеджердің қызметінің негізгі бір кезеңі, өйткені дамушы нарықтық экономика жағдайында маңызы зор. Мемлекет бөлінуінің және демонополизация және экономикадағы басқарудың регионализация нәтижесінде жыл сайын басқарудың қайтадан құрылғандарының саны көбейеді.
Оның әр қайсысы өзінің анық мақсаттарын, оның мамандану көлемін, ресурстарын, қызмет көрсету мен өнімнің тұтынушылар нарығы белгіленетін құру стадиясынан басталады. Сол мәселелерді де өзі шаруашылық субъектілері, өзі істейтін және нәтиже үшін барлық жауапкершілікті әртүрлі әр кезде шешіп отыру керек.
Мақсатты функция - кәсіпорынның жалпы мақсаты миссияны белгілеуден бастау керек. Әдебиеттерде ол көбірек «саясат», «философия» деген мағынамен түсіндіріледі. Әдетте ол жерде кәсіпорынның статусы детальданады оның жұмысының принциптері жарияланады, ұжымның ең маңызды сипаттамаларына анықтама беріледі.
Менеджмент ғылымымен қандай-да бір миссияны оның мазмұнын анықтайтын әр түрлі ыңғайлар бар. Олар ең біріншіден жетекшілер жағынан қабылдайтын шешім, ұйымның мәнінің бағасын және мәнін көрсетеді. Миссияның орталық моменті ұйымның негізгі мақсаттарына жауап болып табылады. Бірінші орында тек қазіргі кезде емес, сонымен қатар болашақта да қызығушылықтар, күтулер, тұтынушылардың бағалылығы (өндіретін өнімді сатып алушылардан) тұру керек. Мысал ретінде «Форд» компаниясының миссиясын қарастырайық. Ол мынандай: адамдарды арзан көлікпен қамтамасыз ету. Бұл жерде компанияның қызметі - транспорт, өнім тұтынушылары - адамдар, кем ауқымдағы ориентациямен нақты белгіленген.
Ұйымның ағымдағы формаларына оның жұмысының әдіс- тәсілдеріне тәуелді болмау керек, өйткені миссия неге барлық күш бағытталатынын және қандай құндылықтар маңызды болатынын көрсететін болашаққа талпыныс. Сондықтан миссияда табысты жұмыс ең маңызды факторы болғанына қарамастан, негізгі мақсаты табыс табу ретіндегі мақсатты белгілеу шарт емес. Бірақ миссия ретіндегі табыс ұйымның қарастырылатын ұйым дамуының жолдары мен бағыттарының спектрін шектеу мүмкін, ал ең аяғында ол тиімді емес жұмысқа әкеліп соқтырады.
Ұйымның жалпы мақсаты, ұйымның функционалды жүйесі, маркетинг, өндіріс, ғылыми-зерттеу жұмыстары персонал, қаржы бойынша даму бағдарламасының өңдеуін және ең маңызды мақсаттарды белгілейтін фундамент құрады. Әр жүйенің өз мақсаттарын іске асырады.
Осылай маркетинг өзінің қызметін сұраныс құруға бағыттайды, сондықтан да оның мақсаттары тұрғындардың қажеттіліктерін анықтау, кәсіпорынның қызмет көрсетуі мен өніміндегі өндіріс жаңа өнімнің параметрлерін өңдеуі мен спецификациясы. Спецификация - өнімнің оның негізгі бөліктерінің және элементтерінің массасының және тағы басқа атаулары көрсетілетін кесте түрінде орындалатын техникалық конструкторлық құжаттамасының негізгі құжатының бірі. Одан басқа меркетинг зерттеулеріне нарықты игеру тұтынушыларға өнімді бөлу және жеткізу, тұтынушылардың талғамы мен сұранысының өзгеруін бақылау, өнім туралы ақпаратты өңдеу және жинау, фирманы және оның өнімін жарнамалау.
Маркетинг мақсаты қазіргі кезде өндірілетін және жаңа өнімнің ұсынысы мен сұранысын детальды зерттеумен байланысты. Сұраныс - ақша формасында және төлем құралдарымен қамтамасыз етілетін қоғамдық тұтыныс; сұраныс көлемі өндірушілер мен өндіріске құралдарды сатып алу мен бөлінетін тұрғындардың ақшалай табысы мен сомасының деңгейіне байланысты. Ұсыныс - нарықты сатып алынған тауарлар мен қызметтердің жиыны.
Кәсіпорын мен игерілген және жаңа нарықтағы жағдай зерттелуі керек. Сондықтан бұл жұмыс нарықты зерттейтін болжамдау, жоспарлау менеджерімен орындалу керек және олар қажетті ақпаратты, мақсатты моделдерді өңдейтін әдістері бар мамандар болу керек. Бұл мамандардың құрамы мен саны кәсіпорынның өзінше бұл күрделі және жоғары профессионалды жұмысты қажет ететін мүмкіндігіне байланысты. Егер мұндай мүмкіндіктер шектеулі болса, біздің мемлекетімізде қалыптаса бастаған нарықтық инфрақұрылымның элементтерін басқару бойынша сырты кеңесшілерді, жаңалық енгізу мамандарын, ақпараттық технологияны, есептеу әдістерін қолдану керек.

Тапсырманы тұжырымдау миссиялары
Ұйым    

Тапсырма
Автомобиль зауыты    Бәсекеге қарағанда таза экологиялық дигательмен және төмен бағамен жоғарғы тұтынушыларға сапалы машиналар шығару
Коммерциялық банк    Қазақстандағы жоғарғы сапалы қаржылық қызмет спекторын жасау арқылы орта және кіші бизнестің құралуын және дамуына көмектесу. Тұрғындарға барлық операциялар бойынша қызмет жасау.
Зергерлік көркемдік фирма    Әр түрлі дәрежедегі тұтынушыға кең көлемде қол жеткізе алатын қымбат металдар мен тастардан жасалған бұйым.
Мемлекеттік кәсіпорын Тәжірибелі құрастырушы бюро    Бұл қызмет ғылыми техникалық потенциал саласының дамуына бағытталған. Қоршаған ортаны сақтайтын және қорғайтын жоғары деңгейлі өндірісті қорғау және жұмыс орындарымен өндіріс мәдениетін жасау.
Офистерге арналған құрал-жабдықтарды шығаратын компания    Мақсат - ыңғайлықпен еңбек шарттарына қамқорлық жасай отырып әкімшілік, ғылыми және адам мәселесін шешу
Инвестициялық компания    Табысты және болашақта дами алатын әр сала капиталын инвестрлеу

Өндіріс ұйымның мынандай қызмет түрлерін: өндірістің құралдарын алу, сақтау және бөліп беру, қолданылатын ресурстарды соңғы өнімге айналдыру, оны сақтау және бөліп беру, сатудан кейінгі қызмет көрсетуді қамтиды.
Бұл жүйе бойынша мақсатты белгілеуде орындалатын жұмыс түрінің әр түрлілігін ескеру қажет. Өндіріске дейінгі дайындық тауарларды, шикізатты, материалды қабылдаумен, қоймада сақтаумен, қорды басқарумен байланысты. Өндірістің өзі машиналық өңдеуді, жинауды, сапаны бақылауды, қаптаманы, құралдың техникалық қызмет көрсетуін қажет етеді, нақты өнім емес жұмыс дайын тауарларды қоймаға таратумен, тапсырысты өңдеумен, тауарды жеткізумен байланысты. Сатудан кейінгі қызмет көрсету орнатып беру жұмыстарын, ремонтты, қор бөлшектерін алдуды қажет етеді.
Ұйымның мұндай күрделі жүйесінің мақсаты - тауар көлемін өнім ассортиментін, сапасын, еңбек өнімділігін, шығындарын көрсететін көрсеткіштердің жүйе түрінде белгіленуі.
Өнім ассортименті - кәсіпорынның өніміндегі, өндіріс саласындағы немесе тауарлардың қандай да бір тобындағы заттардың бөлек түрінің құрамы мен сәйкес келуі. Сапа объектінің нақты болуын көрсететін философиялық санат. Еңбек өнімділігі - уақыт бірлігінде өндірілген өнім саны немесе өнім бірлігін өндіруге жіберген уақыт бірлігімен өлшенетін өндіріс процесіндегі еңбек тиімділігі. Шығындар әр түрлі болады және бағаны құрайтын негізгі элементтің бірі болып табылады.
Зерттеулер мен өңдеулерге байланысты жүйе кәсіпорында жаңалық енгізудің мақсатын іске асырады. Оның бағыты - бұл өнімнің жаңа түрлерін және ауыстыру үшін қызмет көрсетуді іздеу, ғылыми зерттеулер мен өңдеулерді өткізудің мақсатын белгілеу, жаңалық енгізу және кәсіпорынның барлық жұмысының түрін модернизациялау.
«Персонал» жүйесінің мақсаты - еңбек ұжымымен жұмыс, жұмысқа алу, қызметкерлердің жұмысы бойынша белгілеу, оқыту, кәсіпорын қызметкерлерінің еңбек ақысы мен алға жылжуына бағытталады. Бұл жүйенің маңызды мақсаты - кәсіпорынның жалпы мақсатын шешуде қызметкерлердің жоғары қызығушылығын танытуы үшін жағымды климат құру болып табылады.
Кәсіпорынның қаржылық жүйесі өзінің қызметін қаржылық немесе салық ұйымдарына бюджетті құруға (жалпы кәсіпорын, оның бөлімшелері мен программалары бойынша) бағыттайды. Бюждет - бұл белгілі бір уақытқа мемлекеттің, кәсіпорынның, жанұяның табысы мен шығысының жазылуы.
Кестеде әр жүйе алдында қойылатын негізгі мақсаттың мысалы келтірілген. Нақты жағдайда бұл мақсаттар нақтылы және сәйкес көрсеткіштер көмегімен сән жүзінде өлшенуі керек. Байқасаңыз, көрсетілген жүйелер - бұл басқарушылық қызметтің бағыты болып табылады.
Менеджердің қызметінде көп мақсатты сипаттама бар. Бағдарламалық мақсаттармен қатар олар ағымдағы және оперативті мәселелерді шешуі қажет. Экономикалық, мәселелерден басқа олардың алдында әлеуметтік, ұйымдық, ғылыми және техникалық мәселелер тұрады. Уақтылы қайталанатын дәстүрлік мәселелермен қатар олар оқыс жағдайларда да шешім қабылдауы қажет. Мақсаттың классификациясы мәселенің нақты болуына және мақсат кластары үшін сәйкес өңделген механизм мен әдістерді қолдануға көмектеседі.
Менеджмент мәселелері мен мақсаттарының саны және әр түрлілігі, сондай көп, тіпті құрамын анықтаудағы кешенді және жүйелік ыңғайсыз ұйым көлеміне мамандануына, түріне меншік түрлеріне тәуелсіз іс жүрмейді. Жаттығудағы тиімді және апробирленген құрал ретінде мақсатты модельдің құрылымын древовидный граф түріндегі мақсат ағашын қолдануға болады.
    Графтың шыңында тұрған жалпы мақсаттың нақты нәтижесінің сипаты болуы керек.
    Жалпы мақсатты иерархиялық құрылымға өзгерткенде мынаған назар аударады: әр алдыңғы деңгейдің мақсатын іске асыру өткен деңгейдің мақсатқа жетуі қажетті шарты болып табылады.
    Әр түрлі деңгейдің мақсатын анықтағанда қорытындыға қалай жету жолдарын емес, қолайлы қорытындыны сипаттау керек.
    Әр деңгейдің мақсаты бір-бірімен тәуелсіз болу керек және бір- бірімен байланысты болуы керек.
Мақсат ағашының фундаментін белгілі бір әдіспен және белгіленген уақытқа орындалатын жұмыстың формулировкасын көрсететін мақсаттардан тұруы керек.
Мақсатты болжаудың маңызды уақыты мақсаттың иерархиясын модельдеу ғана емес, сонымен қатар олардың белгілі бір уақыттағы динамика аспектісіндегі даму болып саналады. Динамикалық модель, әсіресе кәсіпорынның бағдаламасын іске асыратын болашағы бар жаспарларды  жасауда пайдалы. Бағдарлама миссияны іске асыратын және ұйымның шаруашылық мақсаттарына жетуді қамтамасыз ететін жалпы кешенді жоспар ретінде түсіндіріледі. Бұдан басқа бұл ұғымды басқарушылық, шешімді қабылдаған кезде ұйым басшылық ететін мынандай трактовка ретінде түсіндіруге болады: «Тактика-саясат- процедуралар-ережелер». Басқа сөзбен айтқанда бағдарлама мынандай сұраққа жауап береді: «Миссияны қалай іске асыруға болады және алға қойған мақсатқа қалай жетуге болады?».
Басқаруға жүйе теориясын қолдану ішкі дүниемен үздіксіз байланыста болатын бөлшектерден тұратын ұйымды басшыларға көруге мүмкіндік береді. Бұл теория сонымен қатар басқарудың теориясы мен жаттығуында әр түрлі уақытта басым болған барлық мектептердің интеграциясын қалыптастырады.
Жүйе теориясы алғашқы рет нақты ғылымдарда және техникада қолданылған. Ал 50-жылдардың соңында басқаруда қолданылды. Ал ол басқару ғылымына маңызды үлес болды. Жүйелік ыңғай - басқарушыларға қандай да бір жетекшілікті немесе принципті жинақтау емес, ұйым мен басқаруға қолданылатын ойлау әдісі.
Жүйе - бұл бір қатар тұтастылықты, құрудың өзара тәуелді бөлігі және мақсат міндеттер арқылы өзінің салымдарын көрсететінін көрсетіп отырады. Жүйеге мысал ретінде машиналар, компьютерлер, теледидарлар мен өзара тәуелділігін көптеп құру, әрбір жұмысшы өзара іс әрекетін басқалар мен мақсатын құрудың, өзінің тиесілі, нақтылы жақындылығы деп есептейді. Егер бір бөлігі қатысып және дұрыс істемесе, яғни барлық жүйе бірдей жұмыс істей алмайды. Барлық биологиялық организмдер сияқты жүйелерде өздерін көрсетіп өтырады. Адамдардың өмір сүруі дұрыс жұмыс істеуге көптеген өзара тәуелді органдарғада байланысты, барлығы бірдей адамдардың организмін бірегей көрсетеді.
Барлық ұйым - бұл жүйе ұйымдардың сынарын әлеуметтік, техникалық киімдермен әрбір адамдарды байланыстырады. Осы сияқты бейнеленген әлеуметтік, техникалық жүйе - бұл адам мен техника, өндіріс барысын бірігіп қолдану. Осыған ұқсас биологиялық организмде, барлық өзара тәуелді ұйымның бөлігі. Жүйенің екі негізгі түрі қатысады: жабық және ашық. Жабық жүйені аталған шекараны қатты белгілеп, оны қоршаған ортадағы жүйеге тәуелсіз іс-әрекетімен қарастырады. Жабық жүйеге мысал - ол уақыт. Өзара тәуелді бөлік, уақыттың үздіксіз жылжуы және өте дұрыс уақытта мекеме және қойылған лотореяларды орнына қоюға тиісті болады. Энергияның жинақталу көзі аталған уақытта, өзінің жүйесін тәуелсіз қоршаған ортамен байланыстырады.
Ашық жүйе - бұл жүйе, сыртқы ортаның іс әркетімен, өз тәсілдерін басқаларға өзгерту. Энергия, ақпарат, материалдар - бұл айырбастау объектісін сыртқы ортамен жүйенің шекарасы арқылы өткізеді, өзінің көрінбей қамтамасыз етуі, оның энергиясына байланысты, ақпараттар мен материалдарды сырттан әкеледі.
Басшы, негізінде ашық жүйемен шұғылданады, өйткені барлық ұйым ашық жүйеге қатысады. Осында тұратын сыртта әлеуметтік ұйыммен байланысты.
Жүйе күрделі, ірі болып келеді, барлық ұйымдар сияқты адам немесе машина, өзінің көбінесе жүйесімен байланысты болады. Уақыт тағыда сол сияқты жүйенің күрделі, ірі функционалдық болып құрылуы аралық жүйе деп аталады. Аралық жүйенің негізгі ерекшелігі бір жүйеден функционалдық тағы басқа әрбір аралық жүйе функцияға жеке қатысады. Аралық жүйенің ұғымы бұл басқару ұғымы бойынша маңызды. Ұйымның бөлімдеу жолымен бөлімшеге жетекшілік құру ниетімен ішкі ұйымның аралық жүйеге басқарушылық, кадрлық, маркетингтік, қаржылық және тағы басқа жағдайда.
Бөлімше, басқару және әртүрлі олардың деңгейі әр элемент үшін ұйымның мақсаты үлкен роль атқарады. Әлеуметтік және техникалық құратын ұйымды аралық жүйе қарастырылады.
Аралық жүйе өз кезегінде, ұсақ аралық жүйелерді құрап отырады. Олардың өзара тәуелді барлық әрқанша, дұрыс жұмыс істемеу тағы өзінің кішкентай аралық жүйесімен мақсатқа ықпалын тигізеді. Автомобильдің электрлік тоғы аккумулятор жүйесіне жалғанбайды, сондықтан да машиналардың барлығы дерлік жұмыс істемей қалуы ғажап емес. Осы сияқты бөлімшеде жұмыс істеген және әрбір жұмысшыға ұйымға және ұйыммен мақсатқа үлкен роль әкелді.
Түсінік бойынша ұйымдар өз алдына күрделі ашық жүйені көрсетеді, олар бірнеше жүйелік ара-қатынастардан тұрады, ол басқарудағы әр мектеп тек іс жүзінде шектеулі ғана түрде қабылдауын түсіндіреді. Әр мектеп әйтеуір бір ұйымдардың аралық жүйесін шағырлануға, назар аударуға ұмтылады. Бихейвиористік мектеп негізінен әлеуметтік аралық жүйемен айналысады. Ғылымдық басқару мектептерін ғылыми басқару техникалық аралық жүйе болып табылады. Нәтижесінде олар ұйымның барлық негізгі бөліктерін дұрыс анықтай алмайды. Бірде-бір мектеп ұйымға деген ортаның әсерін парасатпен ойлай алмайды. Кейінгі зерттеулер бұл ұйымдағы жұмыстың өте керекті аспект екенін көрсетеді. Қазір мына көзқарас кеңірек қолданылады, сыртқы күштер ол ұйым табысының төмендеуінің негізгі бөлігі болуы мүмкін, олар басқарудың ішіне қандай арсеналдық тиімді және табысты болатынын анықтайды.
Басқарушы кездесетін ең бірінші мәселе сыртқы ортаны анықтап, ашық жүйе принциптерін шығаруға ұмтылу.
Д.Белланың анықтауы бойынша: ұйымның сыртқы ортасы ол ұйымдардың пайда болуы және дамуының шарттары, ол ұйым операциялардың қатынастары бойынша, тұтынушылар, бәсекелесушілер, басқару мекемесі, жеткізуші қаржылық ұйымдар және еңбек қорларының көзі сияқты осындай элементтерді кіргізеді. Ортаның тура әсерлі орта, ұйым операциясына әсер ететін және осы операциялардың әсерін өздеріне тура саналатын факторларды көрсетеді. Бұған жеткізушілер еңбек қорлары заңдармен мемлекеттік реттеу мекемелері, тұтынушылар және бәсекелестер жатады. Жанама әсер ету ортасы операцияға тура, тез әсер етпейді, бірақ сонымен қатар аздап: экономиканың жағдайы, ғылыми техникалық прогрес, әлеуметтік мәдени, саяси өзгерістер, ұжымдағы көзқарастың әсері, ұйым үшін болып жатқан әсерлерден басқа елде түсіндіріледі. Ұйымға көптеген ішкі факторлар әсер етуі мүмкін.
1. Факторлардың байланысы: күштің бір факторының өзгеруі басқа факторларға әсер етеді.
2. Күрделілігі: ұйымға маңызды әсер ететін факторлардың саны мен әр түрлілігі.
3. Жылжуы: орта өзгеруінің шартты түрдегі жылдамдығы.
4. Белгісіздік: ақпараттың орта туралы шартты түрдегі саны және оның нақты болуында сенімсіздік.
Басқарудың теория мен жаттығуында үлкен маңызды орынды механикалық және органикалық ыңғайлар алады. «Механикалық» терминнің ұйымға қолданылуы өндірістік операцияларға қолданылатын машиналық механизм тәрізді жобаланған жүйемен ассоциацияланады. «Органикалық» термин механикалық құрылымның кемшіліктерін толықтыратын ұйымға тірі организмнің сапасын береді.
Механикалық құрылымдар шешімді қабылдауда жұмыстар белгіленген жауапкершілікпен және ұйымда қатаң билік иерархиясымен орталықтандырылған. Формальды ережелер мен процедураларды экстенсивті қолдануымен сипатталады. Мұндай сипаттаулармен рутинді технология қолданылса, сыртқы орта күрделі және динамикалы болмаса, ұйым тиімді жұмыс істей алады. Қазіргі автомобильді өндіріс механикалық құрылым шеңберінде тиімді бола алады. Автомобильді өндіріс технологиясында айқындылықтың жеткілікті дәрежесі және соңғы он жылдықта аз өзгеріс болған бұл өндірістің ішкі ортада қақтығысатын мәселелері жетерлік.

2. ҰЙЫМДАҒЫ БАЙЛАНЫСТЫҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ
2.1. Ұйымдағы байланыстың маңызы

Байланыс белгілі бір ұйымның ажырамас жүйесі болып табылады. Егер қандай да бір амалмен ақпараттың келуін тоқтатса, ұйым әрі тіршілігін жалғастыра алмайды. Байланыс ұйымның барлық саласына кірісетін тұлғалардың ұйымдағы өз қызметтерін қабылдауды қамтамасыз ететін және кәсіпорын бөлімдерін біріктіретін жұмыс құралы. Ашық жүйелер теориясы тұрғысынан кәсіпорын сыртқы орта жөніндегі ақпаратты жинау, жүйелеу және талдауға, сондай-ақ өңделген ақпаратты қайтадын сыртқа ортаға беруге құрылған байланыс салаларының дамыған жиынтығы ретінде түсіндіреді.
Байланыс белгілі бір шешім шығару мен оны іске асыру құралы ұсынады, түрлі жағдай талаптарына байланысты ұйым қызметінің мақсаттары мен процедураларын анықтайтын кері байланысты жүзеге асырады.
Байланыстар - ұйымның өзара байланысты салаларын біріктіруші. Байланыс тоқтасымен ұйым қызметі де тоқтатылады. Оның орнына тұлғалардың үйлесімсіз қызметі туындайды.
Байланыс ұйым қызметтің ішкі элементі болып қана емес ұйым мен сыртқы орта арасында ақпарат алмасудың басты маңызы мәнін атқарады. Байланыс жүйесі ұйымның өз сыртқы ортасына қосылуының құралы болып табылады.
Байланыстың құрал-жабдықтарын зерттеу ұжымдық мінез құлықты зерттеуге де пайдалы. Егер белгілі бір ұйымның түрлі салалары арасындағы ақпарат алудың көзі мен ұйымның сыртқы ортадағы мінез- құлқына әсер ету жолын көрсете алсақ, біз бұл ұйымды негізінен түсіне алар едік. Осылайша, байланыс ұйымның маңызды элементі екендігін көреміз.
Байланыс - бұл кейбір идеялардың ақпарат бастауының сол ақпаратты алушының мінез-құлқын өзгерту мақсатында берілетін процесс болып табылады. Мұндай мінез-құлық білімдер мен әлеуметтік қағидалардың өзгеруіне алып келуі мүмкін. Ұйым бұрын-соңды иерархиялық дәрежелер мен ортақ мақсаттарды көздеген еңбек бөлінісіне негізделген жұмысшы тұлғалардың біріккен тұрақты жүйесі ретінде танылады. Сонымен, ұйым басшысы бағынушыға бұйрық бергенде, оның орындалуын күтеді. Бұйрық орындалуы да орындалмауы да мүмкін. Бірақ бұл жерде біз байланыстың бұл амалы нақты бір нәтижеге жетуді көздегендіктен болғанын көрсетеді.
Ұйымдардағы және ұйымдар арасы мен олардың ортасындағы байланыс ұйымдық байланысты құрайды.
Байланыс моделінің негізгі 4 компонентін бөліп қарауға болады, байланыстың бастау-бұлағы, хабар, жолы және алушы. Көрсетілген компоненттер байланыстың барлық әрекетінде көрінетіндіктен, жай ИСКП (источник, сообщение, канал, получатель) түрі деп аталады. Бұл байланыстың жеңілдетілген түрі, бірақ қарастырудың жөнелту пункті ретінде пайдалы болуы мүмкін.
Қайнар көз - хабарды жасайды. Байланыстың қайнар көзі болып бірге жұмыс істейтін тұлғалар тобы немесе жеке тұлғаның өзі, сонымен қатар, қоғамдық институт немесе ұйымдар болуы мүмкін, алайда бұл жағдайда да өз ұйымының көлемінде әрекет жасаса да тұлғалар байланыстың қайнар көзі болады. Хабарды дайындаудың негізгі міндеті қайнар көзде жатыр.
Хабар - бұл қайнар көз алушыға беретін ынта. Дәл осы үшін байланыс әрекет іске алады және осы әрекет үстінде белгілі бір ой жеткізіледі.
Хабарлар қайнар көз бен алушыға нақты бір мағына беретін символдардан (грек сөзінен Symbol - белгі, тұрпат), яғни белгілерден тұрады. Кодтау - беруге дайындауда мағыналанған ойды хабарға айналдыру; ой мағынасын таңба-белгіге айналдырудан тұрады. Декодтау - алынған ынталандыруды берілген хабардың мағынасын нақты түсінікке айналдыру. Осылайша, алушылар хабарды таңбадан мағынаға айналдырып декодтайды. Таңбаларға мән-мағына беру үшін тұлғалар құбылыстарды категорияларға бөліп, оған есім, яғни код береді.
Көптеген хабарлар тіл түрінде беріледі. Алайда таңбалар вербальды емес, яғни ым, мимика т.б. дене қозғалыстары мен графикалық бейнелеулер түрінде болуы мүмкін. Тіл адамды басқа мақұлықтардан ажыратады. Мысалы, дельфиндер, шимпанзелер байланыстың жабайы жүйесін меңгергенімен, оларда тіл жоқ.
Мағына дегеніміз - тіл құралын пайдалану арқылы таңба- белгілерден көрінетін объектілер. Жалпы, байланыс әрекеті болу үшін қайнар көз бен байланысты алушы арасында ең болмағанда ортақ тәжірибеде бар, көптеген біркелкі мағыналар болуы керек. Басқа кезде, тұлғалар жұбының арасында ешқандай сәйкес тәжірибесі жоқ оқиға бола алады. Соған сай, қолданыстағы тіл (таңбалар, жазбалар) қайнар көз бен алушыға түрлі мағына білдіреді. Оған қоса, тұлғаның жеке тәжірибесі де әрқашан өзгеріп отырғандықтан, хабардың түрлі таңбаларының да мағыналары уақыт өткен сайын өзгереді. Хабар берудің көптеген сәтсіз әрекетті алушы мен қайнар көздің өзара алмасқан таңба мағыналарын қате түсіндіргендіктен болады.
Мағыналар салыстырмалы болып келеді және субъективті түсіндіруге жол береді. Бұл дерек Берлоны мағыналарды хабарларға емес адамдарға тән екен деген қорытындыға алып келеді. Оның ойынша, сөздер өздігінен мағынаға ие бола алмайды, оларға қайнар көз бен алушы мән-маңыз береді. Хабарлар белгілі бір оқиғаның кейбір баламаларының (альтернатива) іске асу ықтималдығының өзгеруін анықтайтын ақпараттан тұрады. Осылайша, ақпаратты хабарлау алушының белгілі бір құбылыстарға байланысты білмеген нәрселерін кемітеді. Ақпараттың мысалы болып, үш айдың ішінде белгілі бір өнімге сұраныстың 20%-ға түскенін көрсететін нарықты зерттеу барысындағы басшының қолына түскен есеп бола алады.
Байланыстың жолы дегеніміз - қайнар көзден алушыға хабар берілетін құрал, яғни хабардың физикалық жолымен берілетін құралы.
Байланыс құралдары - бұқаралық ақпарат құралдары және тұлғааралық жолдар деп бөлінеді.
Бұқаралық ақпарат құралдары арқылы таралатын әдіс - көптеген алушылар үшін ақпарат таратуға мүмкіндік беретін газет, журнал, кинофильмдер, радио, телевидение сияқты хабар беру құралдары. Тұлғааралық тәсілдер дегеніміз - бір қайнар көз бен алушының арасындағы өзара тікелей хабар алмасу жолы. Бұқаралық ақпарат құралдары мен тұлғааралық тәсіл арасының негізгі айырмашылығы - соңғысында кері байланыс жеңілдетілген.
Алушы - байланыс процесіндегі басты элемент. Таратушылар (қайнар көз) оны жиі ұмытады. Олардың кейбірі, қайнар көзге бағыт береді. Мысалы, өздерінің шәкірттері ғана емес, қызметтестерін де еске алатын кітап авторлары болып табылады. Басқа қайнар көздер, «хабарға бағытталған». Олар өз пәнін жетік меңгерген, бірақ алушыға толықтай түсінікті көрсетпей, терминдермен кодтайды. Үшінші қайнар көздер «тәсілге ғана бағытталып», алушыны ұмытады да, белгілі бір байланыс құралына тәуелді болады. Бұл қайнар көзге мысал ретінде өз алушыларына тек құжаттарды тарату арқылы хабарды беретін ұйым басшысы көрінеді. Ол жұмысшылармен нәтижелірек болуға мүмкіндік ашатын жиналыс та өткізбейді.
Кері байланыс - бұл қайнар көзден түскен алушының хабарға реакциясы. Қайнар көз хабарлар тізбегі өзгергендегі кері байланысты есепке алады. Осылайша, байланысты (Байланыс) серпінді екіжақты процесс ете түседі.
Кері байланыс алдыңғы байланыс әрекетінің әсерлігін көрсететін қайнар көзге түскен хабар ретінде қарастырылады. Жағымды кері байланыс қайнар көзге хабардан күткен нәтиженің шыққанын айтады. Жағымсыз кері байланыс, керісінше, нәтижесіз болғандығын хабарлайды. Осы мағынада жағымсыз кері байланыс қайнар көз бен алушының арақатынасына теріс әсерін тигізіп, жанжалдың тууына себепкер болады.
Байланыстың нәтижелігін алу, мағынасында жағымсыз кері байланыс жағымдыға қарағанда маңызды. Алайда оның бүлікшілік әрекетінен бұл байланысты бастаушы ынталдырылмақ түгел жазаланады. Бастығыңызға оның ұсынған және қадр тұтатын ой-идеясы әсер етпейді деп айтып көріңізші.
Жалпы алғанда, Байланыс процесінде кері байланыс белсенді пайдаланылған сайын, ол нәтижелі болады. Кері байланысқа деген көңіл ақпарат алушыға қарай бағытталады, яғни хабардың оған «жетуін» көздейді. Мұндай бағыттың іске асуы белгілі бір тарату жолын қажет етеді, яғни байланыс әрекеті жасалмай тұрғандағы жиналған қайнар көз болып табылатын алушылар жөніндегі ақпарат барынша әсерлі хабарды қалыптастыруда қолданылады. Өз аудиторияңызда біліп алған маңызды. Егер қайнар көзде алушылар жайында теріс пікірі болса онда оның байланыс күші соншалықты әсерлі болып шықпайды.

2.2. Байланыс құралдарының түрлері.
Байланыс мәнін тарату

«Құрал» терминін ұйымдарды зерттейтін ғылымда үш түрлі түсінікпен ашып көрсетеді.
1. Толық жүйедегі байланыс құралы жүйедегі барлық тұлғалар байланысының тұрақты схемасын қамтиды, соның ішінде ұйымда 1000-ға жуық тұлғаны топтастыра алады.
2. Байланыс жүйесінің басқа элементтеріне қарағанда бір-бірімен өзара жиі әрекеттесетін ішкі жүйені анықтайтын байланыс тобы. Топ көбінде 5-тен 25-ке дейін мүшені қамтиды, кейде саны одан да артып жығылады.
Топтар ұйымдағы байланыс құралының (тұлғалардың арнайы байланыстырушы рөлдері бар) негізгі компоненті болып есептеледі.
3. Белгілі бір тұлғаның басқа тұлғалармен байланыс ағынының тұрақты схемасын анықтайтын байланыстың жеке құралы. Әр тұлғаның өзі нақты бір мәселелер бойынша басқа тұлғалармен қатынасатын өзіндік құралы бар. Осылайша, тұлғаның өзіндік байланысатын ішкі ортасы болады. Өзіндік құрал ара-тұра тұлғаның мінез-құлқын түсіндіреді.
Өзіндік құралдың екі түрін бөліп қарастыру керек: туа бітетін және өзара байланысты. Туа біткен өзіндік жеке құрал - тұлғаның өзара бір- бірімен араласпайтын тұлғалармен әрекеттесу құралы. Өзара байланысты өзіндік құрал дегеніміз - тұлғамен басқа тұлғалардың да бір-бірімен әрекеттеседі. Белгілі бір тұлға басқа тұлғалармен қарым- қатынас жасайтындықтан өзара байланысатын жеке құрал шеңмен тараған. Бірақ көптеген өзіндік құралдар арасында туа біткенінде өзара байланысы да бола береді.
Әлсіз байланыстардың күші. Өзара байланысты өзара құралдардағы байланыстың тұрақты қалыптасқан құрылымдары мүшелері арасында ақпараттың нәтижелі алмасуына септігін тигізеді. Олар осы жүйеге мәліметтің түсуіне тасқауыл қоюы мүмкін. Жақын достар жаңалықтарды бір-біріне жиі айта бермейді. Сондықтан өзара байланысты өзіндік жүйеге жаңа ақпарат көп түспейді. Бұл жүйені аша түсу үшін бір мазмұнды емес ақпараттардың ағыны керек, олай болмаған жағдайда мәліметтердің жетпейшілігі сезіледі.
Адамдардың қарым-қатынасы әдетте жаңалық пен олардың бір- біріне беретін мәліметерінің ұқсастығы арасындағы тепе-теңдікті орнатады. Тұлғааралық жүйелерді әрекеттеушілер. «Әлсіз жүйелерінің күші» деп аталған мәселемен соқтығысты. Зерттеулерінің қысқаша қорытындысын былайша түсіндіруге болады: екі тұлға арасындағы байланыс жүйелерінің ақпараттық күші қайнар көз бен ақпарат алушының әлеуметтік статусының жақындығына кері пропорционалды. Басқа сөзбен айтқанда, жаңа идея үлкен әлеуметтік қашықтықтан, яғни социометриялық байланыстар немесе туа біткен тұлғалық жүйелер арқылы өтсе тұлғалардың көпшілігіне жетеді. Өзара байланысқан тұлғалық жүйелер әлсіз ақпараттық күшке ие. Әлсіз байланыстар ақпаратқа жаңалықтың топқа кең тарауына мүмкіншілік береді. Неғұрлым ашық және иілгіш құрылымды жаңалықтар байланыс жүйелерін тез тарайды, бұл үшін байланыс жүйесін түрлі жеке баптардың түріне қалыптастыру керек.
Ұйым мүшелері бір-бірімен әр түрлі қызметтерді атқару барысында қатысады. Байланыс рөлдері дегеніміз - ақпарат тарату процесін орындайтын ұйым мүшелерінің қызметі. Кейбір тұлғалар «күзетші» мәнін атқарады: Олар кіретін ақпараттардың ағынын бақыласа, басқасы топтарды байланыстыратын маңызды орындарды иеленеді. Оларды «байланысшы» деп атайды. Адамдардың үшінші тобының басты айырмашылығы басқалардың мінез-құлқына формальды емес шешуші әсерін тигізуінде, олар «ой пікірдің көшбасшылары (лидер)» (формальды емес көшбасшылар). Төртінші топ - космополиттер - олар жүйені сыртқы ортамен байланыстыратын болғандықтан ұйымның «әлемге терезесі» болып есептеледі.
«Күзетші» - құрылымда тиісті берілген жолға келе жатқан ақпараттар ағынын бағалап отыратын тұлға. 
«Күзетшінің» қызметі бұрау қызметіне ұқсас. Егер сіз дереу бастығыңызбен кездескіңіз келіп оны секретаршасы «конференцияда» десе «күзетші» екенін онда түсінеміз.
«Күзетшіліктің» бір қызметі ақпараттық ауыртпалықты азайтудан тұрады. «Күзетші» ақпарат ағынын саралайды, маңызды аздау хабарларды бөгеп, ең негізгісін жеткізеді, ұйымның қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтірмей, ақпарат тасқынын кемітуге көмектеседі.
Массачусетс технологиялық институтының (АҚШ) Слоундық бизнес мектебінде Т.Аллен «күзетші» ғалымдарының мінез-құлқына бірнеше зерттеулермен олардың арасындағы ақпарат ағынына социометриялық анықтамалар жүргізді. Т.Аллен «технологиялық күзетшілер» деп атап көрсеткен тұлғалар ғалымдар арасындағы техникалық және ғылыми маңыздағы хабарлардың ағынын бақылады.
Олар, әдеттегідей, өздерінің зертханасындағы, сондай-ақ басқа да көптеген ғалымдармен байланыс орнатты. Мұндай адамдар ақпаратты алып, өңдеп, оны өз қызметтестеріне тарату сияқты бір жүйенің шегінде әрекет ете алады. Бүгінде ұйымдарды толық жетілмеген байланыстарды реттеу процесін кезінен зерттеуге қажеттілік туып отыр. Топтардағы маңызды «күзетші» жұмыстарды не үшін соған сай адамдар атқаратындығын білу керек. Формальды күзетшілердің қызметтері қандай шамада және сәйкес келе ме? Ауырпалықты азайту тұрғысындағы ақпарат ағынын бақылауда (маңызды ақпараттарды жоғалтпай, бұрмаламай) «күзетшілердің» қаншалықты жемісті жұмыс істегенін, ақпарат ағынын реттегенде қандай критерийлерге сүйенетіндігін білу қажет.
«Байланыстырушы» (кейде байланыстырушы нүкте деп аталады) - тұлғаларының негізде жүйедегі екі және одан да көп топтарды байланыстыратын өзі ешқайсысына жатпайтын тұлға (белгілі бір тұлғалар бір не басқа топтың мүшелігінде бола тұра байланыстырушы мәнін атқарады, олар «көпір» деп аталады).
Осылайша, байланыстырушылар ұйымдағы ақпарт ағынының тараптарында орналасады.    «Байланыстырушысы ұйымның құрылымдық» кірпіштерін бекітуші цемент деп атайды, «байланыстырушыларды» шығарып жіберсе, жүйе жекелеген топтарға ыдырап кетеді. Байланыстырушылар ұғым салаларының арасында ақпарат тарату үшін өте маңызды. «Байланыстырушыны» жоғалтқанда ұйымның бірлігі бұзылады, сондықтан оның орны маңызды. Динамика тұрғысынан алып қарағанда мұндай рөлдің жүйеде іске асуы және пайдалылыға ұйымның қызмет істеуіне ықпал етеді. Егер «байланыстырушы» мәніндегі адамның білімділігі төмен болса, ұйым үлкен қиындықтарды бастан өткереді. Рөл егер нәтижелі болса, оның әрекеттері ұйымның өне бойында ақпарат ағынының тез жүруіне септігін тигізеді. Маңыздылығына байланысты «байланысшылар» көптеген зерттеулердің объектісі болады. Алғашқы рет Джекобсон мен Сишор кейбір тұлғаларының топтар арасында байланыстырушы қызметін ақпаратындығын атап көрсетті (топтардан оларды қатынасушы топтар құрылымын кесіп өтетін бір бағытты жиі болатын және маңызды қарым-қатынастардың көптігі айрықшалайды). «Байланыстырушылар» байланыс жүйесінде белсенді қатысады, бірақ оларды жеке топша түрінде ашып көрсету қиын.
Джекобсон мен Сишор «байланыстырушыларды» тапқаннан кейін оларды іздестіруді қойды және зерттеушілерінің мақсаты топ мүшелігінің социаметриялық көрсеткішін табуда еді. Алайда, топтарды айқындағаннан кейін, олар топтар арасындағы «байланыстырушылар» барлық жүйеде болатындығына көз жеткізді. «Байланыстырушыларды» жоғалтқанда жүйе байланыссыз топтарға ыдырап кетті. Келесі зерттеулерде ұйымдардағы «байланыстырушыларының» санын айқындауға, байланысының тұрақтылығы мен олардың тарататын ақпарат мазмұндылығының өзара байланыстылығына, сондай-ақ «байланыстырушыларының» жеке тұлғалық және байланыслық мінездемелері мен қасиеттеріне көңіл бөлінді. Ұйымды талдау барысында, жоғарғы сападағы басшылардың көпшілігі «байланыстырушылар» екендігі анықталды.
1958 ж. Шварцтың Мичиган университетінде жүргізген зерттеуінде 142 мұғалімінің 22-сі (15%) «байланыстырушы» мәнін атқаратындығы айқындалды. Олар түрлі көлемдегі 29 жұмыс тобын байланыстырды. Көптеген зерттеулерге ұйымның 5-20% дейін мүшелері «байланыстырушылар» мәнін атқаратындар болып шықты. Жүйедегі «байланыстырушылардың» нақты саны мен пайызы зерттеу барысындағы қаралатын мәселелердің сипаты сияқты факторына байланысты.
Ұйымдағы тұлғааралық жүйенің нәтижелі жұмыс істеуін қамтамасыз ететін орталық фигура болатындықтан сөзсіз «байланыстырушы» рөлдерінің тәжірибелік маңызы бар. «Байланыстырушылар» ұйымда стратегиялық органдарда отырады.
Олар не формальды ақпараттардың алмасуын тездетеді, не таршылық «байланыстырушылары» мәнін формальды түрде енгізу тиіс.
«Бікерлер көшбасшысы» (лидер) - басқа тұлғаларды өзі қалаған бағытқа бұрушы және қағидаларға формальсыз түрде байқатпай ықпал ете алатын тұлға. «Бікерлер көшбасшысы» атауын алғаш рет П.Лазарсфельд ақпарат ағыны қайнар көзден басқалар арқылы өзі кімге таратуды дұрыс көрген «бікерлер көшбасшысына» қарай баратын үлгінің бөлігі ретінде енгізді.
«Бікерлер көшбасшылары» өз ұйымында аз болса да арасында салмағы бар қызметтерді атқарып ықпалды беделге ие болады. Олар ұйымның барлық мүшелеріне дұрыс тәлім-тәрбиенің үлгісі ретінде көрсетіледі және де сыртқы ақпараттық қайнар көздеріне жол табады, ал тікелей міндеті топтар мен сыртқы орта арасындағы байланысты қамтамасыз етеді.
«Бікерлер көшбасшыларын» зерттеу көп жағдайда мынандай қасиеттерін бөліп қарастыруға мүмкіндік береді: сыртқы ақпарат көздерінің компоненттерімен жиі араласу, жолын қуушылар үшін жеңіл өздері басқаратын топтарының ережелерді қатаң сақтаушылығы: көптеген ұйымдарда бікерлер көшбасшылығы жоғары басшылықтағы тұлғаларға ғана тән емес, сондай-ақ иерархиялық тұлғада алсақ қарапайым жұмысшы қызметіндегі ресми емес көшбасшылар да жұмысшы топ мүшелерінің жемісті еңбек етуіне барынша ықпал ете алады.
«Космополит» - басқаларға қарағанда жүйенің сыртқы ортасымен жиі араласатын тұлға өзін сыртқы ортаға ашықпын деп ойлайтын әрбір ұйым бірнеше «космополиттерді» ұстауы керек. Көптеген жүйелерде «космополиттер» иерархиялық баспалдақ тұрғысында жоғарғы орындарды иеленеді. Іскерлік жолсапарға жиі шығатын және сыртқы ұйымдардың басқа да байланыстарын падаланатын басшылар сыртқы ақпарат көздерінен де жаңа идеялар алуға мүмкіндігі бар. Ортамен байланысуының тәсілі макродеңгейде жатыр, себебі олар істің қыр-сырына енбейді. Сыртқы ортаның өзгерістері жайлы ақпарат жинайды.
Ұйымдық иерархияда төменгі деңгейдегі тұлғалар сыртқы ортадағы өзгерістердің операциялық аспектілерімен жұмыс істегендіктен ара-тұра «космополит» қызметін атқара алады. Осылайша төменгі бөлімдегі жұмысшылар тікелей сатып алушылардан түскен материал және отындармен, өндіріс жайлы ақпаратпен қарым-қатынас жасайды. Олардың «космополитизмі» күнделікті іс-әрекетке негізделген сипатта болады. Белгілі мағынада «космополиттер» жаңа идеяларды жүйеге түсіретін «күзетшілерге» ұқсайды. Жоғарғы деңгейдегі «космополиттерге» секерлік жолсапарлар, сыртқы ортадан түскен корреспонденцияларды оқу, түрлі ұлттық және халықаралық жиналыстарға қатысу мен ұйымдарға мүше болу, жұмыс орнын таңдаудағы еркінді сияқты сипаттар тән. Олардың мысалы болуына, университет профессорлары, сауда агенттері, министрлер т.с.с. табылады.
Кейбір тұлғалардың «космополитизмі» ұйымның сыртқы ортамен өзара әрекеттесуіне мүмкіндік бергендіктен жүйенің қоры болып саналады. Ортаның өзгерістерін алдын ала болмаушылық қасиет әрбір жүйенің аман қалуы үшін өте маңызды. Нарықты талдау жөніндегі, фирмадағы «адамгершілік» қатынастар жөніндегі мамандар санасындағы өндірісті басқаруды зерттеу мен жасап шығару ғалымдар сияқты т.б. ұйымдағы кейбір қызметтер арасымен кеңінен байланысуға мүмкіндік береді.

Қорытынды

Ұйым ұғымы бүтіндігі мен ұқсастығын, әр түрлі ішкі және сыртқы өзгерулердің негізгі ерекшеліктерін сақтауды, объектілердің тұрақты байланысын қамтамасыз етеді. Құрылымдық ыңғайда ұйым ұйымдық құрылым сияқты бір немесе бірнеше мақсаттарға бағынышты өзара байланысты бөлімшелердің тұтастығы ретінде қатысады. 
Барлық ұйым - бұл жүйе ұйымдардың сынарын әлеуметтік, техникалық киімдермен әрбір адамдарды байланыстырады. Осы сияқты бейнеленген әлеуметтік, техникалық жүйе - бұл адам мен техника, өндіріс барысын бірігіп қолдану. 
Байланыс – ұйымдағы бөлімдерді бір-бірімен біріктіреді. Байланыстар - ұйымның өзара байланысты салаларын біріктіруші. Байланыс тоқтасымен ұйым қызметі де тоқтатылады. Оның орнына тұлғалардың үйлесімсіз қызметі туындайды.
Байланыс ұйым қызметтің ішкі элементі болып қана емес ұйым мен сыртқы орта арасында ақпарат алмасудың басты маңызы мәнін атқарады. Байланыс жүйесі ұйымның өз сыртқы ортасына қосылуының құралы болып табылады.
Адамдық қызметтердің барлық саласында PR өте үлкен маңызға ие. Әрбір сала өзіне бұл инструменттің қажеттілігін өзінше анықтайды. Көп немесе аз деңгейде бұл барлық жерде қолданылады: саясат, бизнес, қайырымдылық және т.б. 

Пайдаланылған әдебиеттер
1.    Анафияева Ж.  Менеджмент: Оқу құралы - Астана: Л.Н.Гумилев  атындағы  Еуразия Ұлттық университеті, 2008. – 146 б.
2.    Ахметов К.Ғ.  Сағындықов Е.Н.  Менеджмент  негіздері  Ақтөбе-Орал.: «А-Полиграфия», 2005;
3.    Бердалиев К.Б.  «Менеджмент» / Курс лекций.- Алматы Экономика,  2005.;
4.    Бердалиев К.Б «Басқару негіздері» Аламты «Экономика»1997ж.;
5.    Каренов Р.С., Раимбеков Б.Х:, Акжолов А.М: Основы  менеджмента-Караганды   2005г.;
6.    Жакенова Б.,  ТәмпішеваҚ.,  Мақсатова Л.,  «Менеджмент  негіздері» оқулық,     Астана 2011ж.;
7.    http://www.fingramota.kz