Өз-өзін қинап жазған жазушы – ар алдында жауапты

Дарындар аштыққа да, жоқтыққа да шыдайды. Соның бір дәлелі, Нобель сыйлығының иегері - Кадзуо Исигуро. Ол бойындағы талантын ұштап, өзін шығармашылыққа толық арнау үшін  Корнуоллда 1979 жылдың жазында ескі есірткіге тәуелділерді сауықтыру орнында жазу үстелін жасақтап, бір ай бойы еңбектенген.  Танымал тұлғаның қазақ тіліне аударылған алғашқы сұқбатын назарларыңызға ұсынамыз.

Кадзуо Исигуро

Әдебиет саласы бойынша Нобель сыйлығының лауреаты Кадзуо Исигуромен өмір жолы, шабыт қайнары және жұмыс тәртібі жайында жасалған жан-жақты әрі ең толыққанды сұхбаттардың бірі.

Журналист: Әдебиет әлеміне қадам басқан кезіңізден бастап бірден таныла бастадыңыз. Жастық шағыңызда жазып, бірақ әлі жарияланбаған шығармаларыңыз бар ма?

Кадзуо Исигуро: Университетті бітірген соң Лондонның батысында үйсіз жүрген жастармен жұмыс істеп жүргенімде жарты сағаттық радиопьеса жазып, оны ВВС-ге жібердім. Олар қабылдамады, бірақ мойымай өзімді жігерлендіре түстім. Радиопьеса аздап атүсті жазылды, алайда бұл менің жастық шағымдағы тұңғыш шығармам болғандықтан, оны көппен бөлісуге қарсы емеспін. «Картоп және ғашықтар» деп аталатын шығармамның Мәтінін оларға жіберер тұста «potatoes» деудің орнына «potatos» деп жаңылыс жазыппын. радиопьесада дәмханада жұмыс істейтін екі жас туралы жазылған. Жұмысшылар дәмханаға келген қонақтарға чипсы мен балық ұсынады. Екеуінің де көздерінде страбизм (қылыикөздік) дерті бар, сонда жүріп бір-біріне ғашық болады бірақ көздерінің страбизмі бар екенін ешқашан білдірмейді. Тіпті екеуі өз араларында да ешқашан сөз етпейді. Оқиға соңында олар үйленбеуге шешім қабылдайды. Ал жағдайды баяндаушы түсінде теңіз жағалауында өзіне қарсы келе жатқан бір жас отбасын көреді. Ата-анасының көздері қыли, бала да  қылыи көзді, қасындағы ерткен иттің де көздері қыли, баяндаушы соңында, бәрібір біз қосыла алмаймыз деп аяқтайды.

Журналист: Бұл хикаяны жазуыңызға не себеп болды?

Кадзуо Исигуро: Менің жеке мамандығым, болашағым туралы ойлана бастаған кезім еді. Бірнеше музыкалық орталықпен сөйлестім. Бірақ олар ілезде менімен жұмыс жасай алмайтынын айтып, өтінішімді қабылдамады. Кейін, музыкант ретінде табысқа жете алмайтынымды түсіндім. Сөйтіп, радиопьеса жазып көрейін дедім. Содан кейін, кездейсоқ Шығыс Англия университетінде Малкольм Брэдберидің жетекшілігімен жазылатын, шығармашылық бағыттағы  магистратура бағдарламасының жарнамасын кездестірдім. Бұл қазіргі күнде танымал шоу болғанымен, ол кезде әрі қызық әрі тың американдық идея болатын. Соңынан, өткен жылы өтініш берушілер аз болғандықтан іске аспағанын білдім. Тағы біреу маған Ян Мак Эванның бұл бағдарламаға он жыл бұрын қатысқанын айтты. Ол кезде мен Мак Эванды ең  сүйікті және ең жас жазушы деп санайтынмын. Оның маған тигізген басты әсері – еңбекақысын бір жыл бойы толығымен мемлекет төлейтін университетке қайта оралуға мүмкіндік берді, әрі соңында осы 30 беттік редакторлық жұмысты тапсырдым. Мен әуелгі жазған радиопьесамды өтінішіммен бірге Малкольм Брэдбериге жібердім. Басында қабылданғанда біраз таң қалдым, сосын мұндағы үлкен жазушылар менің жазбамды оқыса ұят болар деген ой келді. Біреу маған Корнуоллдағы жалға берілетін үй туралы айтты. Ол жер бұрын есірткіге тәуелділерді сауықтыру орны ретінде пайдаланылған секілді. Телефон соғып, жазуға машық үшін бір айға ыңғайлы орын керек дедім. Бұл 1979 жылдың жазы. Кейінірек жазататын хикаямның құрылымы туралы ой осында туды. Мен оқиғаның құрылымы, оны қалай жеткізу керектігі және т.б. туралы көп ойландым. Ақырында көпке ұсынатындай екі оқиға тапқандай  болдым, сондықтан өзімді біршама сенімді сезіндім.

Журналист: Сіз Жапония туралы алғаш рет сол жылы Шығыс Англияда болған кезіңізде жаздыңыз ба? 

Кадзуо Исигуро: Иә. Мен күнделікті әрі  үйреншікті әлемнен алыстаған кезде қиялымның ұшқырлана түсетінін бірден байқадым. Содан «Камден Таун метросынан шығып, McDonald's-қа кірдім, мектептен досым Гарриді көрдім» деген әңгімені бастағанда, ары қарай тоқтап қала алмас едім. Керісінше Жапония туралы жаза бастағанымда бірдеңенің кілтін тапқандай болдым. Университетте жастармен бөліскен жазбаларымның бірі соғыстағы жарылыс кезінде Нагасакиде орын алып, жас әйелдің көзқарасы атынан баяндалатын. Сөйтіп, басқа студенттердің менің жазбаларыма білдірген пікірлерінің арқасында өзіме деген сенімділігім айтарлықтай артты. Олардың барлығы Жапония туралы хикаямның өте тартымды екенін әірі болашағы барын айтты. Кейінірек Фаберден хат келді, олар жұмыстың кіріспе бөлімі үшін үш хикаяны лайық көріпті әрі сол кезге дейінгі ең  тамаша жұмыс деп бағалапты. Том Стоппард пен Тед Хьюздің де осылай жолы ашылып еді. 

Журналист: «Жырақтағы төбелерді» сол кезде жаза бастадыңыз ба?

Кадзуо Исигуро: Иә, тіпті Фаберден Роберт Мак Крам жобаны аяқтау үшін маған алғашқы авансымды берді. Мен Корниш қалашығында психологиялық ауытқушылығы бар баласымен бірге өмір сүретін жас әйел туралы бір шағын хикая жаза бастадым. Отбасылы жастармен жұмыс істеп жүргенде үйсіз-күйсіз мұндай жандарды көп кездестірдім. Бірақ сыныптастарымның Жапония туралы көзқарастарынан керемет реакция алған кезде үңіліп, Корнуоллдағы оқиға туралы жазбама қайта қарадым. Оқиғаны Жапон жеріне көшіріп, жапондық таныммен баяндасам, үйреншікті, қарапайымдау болып көрінетін барлық нәрсе ауқымды әрі инклюзивті болатынын түсіндім. 

Журналист: Сіз Жапонияға бес жасыңыздан бері оралмадыңыз, сонда сіздің ата-анаңызды типтік тұрғыда  қаншалықты деңгейде  Жапон немесе Жапондық деуге болады? 

Кадзуо Исигуро: Анам арғы ата-тегінен таза Жапон әйелі саналады. Яғни өзіндік бір мінез-құлыққа ие, бүгінгінің тілімен айтсақ феминист жапон. Ескі жапон фильмдерін көргенде, көптеген әйелдердің сөз сөйлеу мәнері, әрекеті, қарым-қатынастары анамдікіне қатты ұқсайтынын байқаймын. Дәстүрлі түрде жапон әйелдері жапон еркектеріне қарағанда, ресми тілді қолданады, өкінішке орай қазір бұл айырмашылық жоғалып барады. Анам 80-жылдары жапонияға туысшылай барғанда, жас қыздардың  тіл қолданыстарының ерлердің тіл қолданыстарынан айнымайтынын көріп қатты таңғалған-ды. Атом бомба тасталғанда анам Нагасакиде болған. 

Онда тұрмыс құрмаған еді. Жарылыстан үйлері опырыла құлай жаздапты, бірақ қасақана жасалған апаттың қаншалықты зардап әкелегенін артынан жаңбыр жауған кезде ғана аңғарыпты. Бейне бір күшті дауыл соққандай, үйдің төбесінің әр тарабынан сорғалап су ақса керек. Шындығында, менің анам – отбасындағы әке-шешесі және төрт ағасының ішіндегі бомбаның жарылуынан тікелей зардап шеккен жалғыз адам. Жарылыс себебінен көкке қаңғи көтерілген бір қоқыс жаңқасы өзіне тиеді. Басқа барлық отбасы мүшесі көмекке қаланың өзге бөліктеріне кеткенде ол емделу үшін үйде қалыпты. Бірде өзі жұмыс істеген зауыттың ішінде  төбеден бомба жауған кезде жұмысшының бәрі қараңғыда сапқа тұрады. Бәрі өлетін болдық деп ойлапты. Ал әкем болса Шанхайда өскендіктен қай жағынан да таза Жапон тұрпатты дей алмаймын. Мысалы, әлдеқандай жаман, көңілбұзар  жағдай бола қалса күлімсірей қарайтын қытайлық бір мінезі бар.

Журналист: Отабасыңыз Англияға не үшін көшті? 

Кадзуо Исигуро: Бастапқыда уақытша ғана тұрмақ болдық. Әкем мұхиттанушы еді және Британ ұлттық мұхиттану институтының директорынан өнертабыстық бағытта жұмыс істеуге шақыру алды. Мен мұның не екенін түсінбедім. Себебі Ұлттық мұхиттану ғылыми институты қырғи-қабақ соғыс кезінде құпия түрде құрылды және бәрін құпия ұстайтын. Әкем орман ішіндегі бір жерге кететін. Мен онда тек бір рет қана барғаным есімде. 

Журналист: Онда көшкен кездегі әсеріңіз қандай болды? Жаңа ортаны қалай қабылдадыңыз? 

Кадзуо Исигуро: Ол кезде не болып жатқанын толық түсіндім дей алмаймын. Әкем екеуміз Нагасакиде дүкеннен әдемі бір ойыншық көрдік: ол бір кішкентай бала мылтық кезеп тұрған, сүйкімді тауық мүсіні еді. Егер нысаналы жерге дәл тигізсеңіз, астындағы шарбаққа бір жұмыртқа түседі. Бірақ бұл ойыншықты алуыма рұқсат бермеді. Мұнда менің көңілімді қалдырған басты нәрсе осы болғанды. Жолшылығымыз BOAC ұшағымен үш күнге созылды. Орындыққа сүйеніп ұйықтағаным, кейде маңымдағы жүзім жеген адамдар, кейде ұшақ жанармайға тоқтаған сайын мені оятатып отырғаны есімде. Мен келесіде ұшаққа отырғанда он тоғызда едім. Бірақ Англияда бақытсыз, көңілсіз болған кезім есімде жоқ. Бәлкім, үлкенірек болсам әлдеқайда қиын болар ма еді. Арнайы үйренбесем де, тіл жағынан қиналған сәтім де есімде жоқ екен. Маған ковбой фильмдері мен сериалдары ұнайтын, біраз ағылшыншамды осы фильм, сериялдардан үйрендім. Ең ұнағаны Роберт Фуллер мен Джон Смит ойнаған Ларами болды. Жапониядағы кезімде де онда танымал болған The Lone Ranger фильмін көруші едім. Осы ковбойларды жақсы көрдім. Олар «иә» дегеннің орнына «болады» деп сөйлейтін. Ұстазым маған таңғала: «Кадзуо, сен не айтып тұрсың?» дейтін еді. Lone Ranger-дің сөйлеу мәнері мен шіркеудегі хормейстердің сөйлеу мәнері бірдей емес екенін түсінуім үшін біраз уақыт қажет болды. (Күледі) 

Журналист: Гилфордтты қалай қабылдадыңыз?

Кадзуо Исигуро: Біз келген кезде мұнда Пасха мейрамы болып жатты. Анамның айқышқа (крестке) шегеленген, жаралаы адамның қанды, аянышты бейнесін көргенде қатты рахатсызданғаны есімде. Бұл көріністі балаларға да көрсетті! Жапондық көзқараспен, тіпті жаратылыс заңы тұрғысынан қарасаңыз да, бұл  жабайылық, қатігездік саналады. Ата-анам христан емес, Исаның Құдай болғанына да сенбейтін. Бірақ, әрине, олар өздері келіп, бір жерде жасап жатқан жат жұрттың әдет-ғұрпына деген құрметі мен сыпайылығын ешқашан бұзған емес. Гилфорд маған мүлде басқаша көрінді. Бұл алуан түстеніп өзгере қоймаған ауыл сипатты бір жап-жасыл, табиғи өңір еді. Мұнда біздің қалаған ойыншықтарымыз да болмады. Жапонияда өзгеше бір көрнекілік бар, ол көрнекілік әр жерде созылған электр сымдары. Ал, Гилфорд сондай тыныш жер. Бір сүйкімді ағылшын әйелі, яғни Молли апайдың маған балмұздақ алып бермек болып дүкенге апарғаны есіме түсіп отыр. Мен бұрын-соңды мұндай дүкенді көрмегем. Іші боп-бос, үстелдің артында жалғыз адам отыратын орын ғана бар. Сосын екі қабатты автобустар. Тағы Ондағы алғашқы күндердің бірінде атқа мінгенім есімде. Қатты толқып едім. Әлгі автобустармен тар көшелерден өткенде, өзіңізді ұзын бір вагон ішінде теңселіп бара жатқандай сезінесіз.

Журналист: Бала кезіңзде  көп оқитын ба едіңіз? 

Кадзуо Исигуро: Мен Жапониядан кетпес бұрын Гекко Камен есімді  танымал бір суперқаһарман болды. Кітап дүкендерінің алдында тұрып, оның шытырман оқиғаларын есіме сақтап, балаларға арналған кітаптардағы суреттерін  үйге келген соң өзім салуға тырысатынмын. Соңынан, анама парақ-парақ қағаздарымды шын кітапқа ұқсайтындай етіп тіктірер едім. Гилдфордтағы бала кезімде ағылшын тілінде оқыған жалғыз нәрсе «Қара және үйрен» атты суретті кітап болды. Ал, Англияда балаларға арналған оқу кітаптары, электр энергиясын қалай алуға болатыны  туралы жазылған кітапшалар мен т.б қызықсыз мақалалар бар. Олар маған онша ұнамады. Атамның  Жапониядан жіберген заттармен салыстырғанда, олар өте қарабайыр, ішпысырарлық болатын. Менің ойымша, әлі де бір жапон сериясы шығады, «Қара және үйрен» кітапшасынан әлдеқайда тамаша. Бір бөлімі таза қызықты-ойындармен, қалғаны түрлі-түсті суреттермен, сызық-жазулармен безендірілген үлкен журнал. Оның ашып қалсаңыз ішінен оқу құралдарының бәрі табылатын. Осы кітаптар арқылы мен кеткеннен кейін де Жапонияда танымал болған кейіпкерлер туралы біліп отырдым, мысалы: Жапон Джеймс Бонд.  Оның есімі де Джеймс Бонд, бірақ ол Ян Флемингтің немесе Шон Коннеридің Джеймс Бондына ұқсамайтын. Жапондық Джеймс Бонд манга кейіпкері еді. Маған бұл өте қызықты көрінді. Ұлыбританияның беделді орта таптары үшін Джеймс Бонд заманауи қоғамның бет-бейнесін көрсетті. Фильмдер жиіркенішті көрінді, онда боқауыз сөздерді жиі қолданылатын. Бонд жағымсыз кейіпкер, өйткені ол джентльменге лайық емес адамдарды ұрып-соғып, тіпті маңындағы жартылай жалаңаш қыздармен жыныстық қатынасқа түсуге дейін барады. Бұл фильмдерді бала кезіңізде көру үшін алдымен Джеймс Бондттың өркениетті бұзып жатқанына сене қоймайтын бір ересек адамды табуыңыз керек болатын. Бірақ бұл мен меңзеп өткен Жапониядағы білім беру мақсатымен салыстырғанда екі жақта айтарлықтай айырмашылық бар екенін көрсетті. 

Журналист: Мектепте оқып жүрген кезіңізде де жаздыңыз ба? 

Кадзуо Исигуро: Иә. Өзіміз тұратын жердегі мемлекеттік мектепте оқыдым, ол кезде заманауи оқыту әдістері қолданылып жатқан. Бұл алпысыншы жылдардың ортасы еді, және менің оқыған мектебімде пәндер анық, жүйелі болмады. Дегенмен, есепшотпен ойнай аласыз, балшықтан сиыр жасайсыз немесе әңгіме жаза алатынсыз. Бұның соңғысы менің сүйікті ісім болды, маған көппен араласуға мүмкіндік берді. Бірдеңе жазамыз, сосын бір-біріміздің жазғанымызды көріп, артынан дауыстап оқимыз. Мырза Сенор есімді бір кейіпкер ойлап таптым, бұл досымның барлаушы тобын басқаратын адамның аты. Мен мұны бір ерекеше шпиондық есім деп ойладым. Ол кезде Шерлок Холмсқа қатты құмар болдым. Клиенттердің бірі кіріп келіп ұзақ бір хикаясын айта  бастайтын. Виктория стиліндегі детектив әңгімілер жазатынмын. Бірақ еңбегіміздің көп бөлігі кітаптарымызды безендіруге кетті, біз алдыңғы мұқабаға тесік саңылаулар жасадық және соңғы мұқабаға газеттен дәйексөздер жапсырдық, осылайша кітап дүкендерінде көрген қатты мұқабалы кітаптарға ұқсағандай болды. 

Журналист: Осы тәжірибелер жазуыңызға әсер етті деп ойлайсыз ба?

Кадзуо Исигуро: Мен үшін қызықты болды,  әңгіме жазуды бір оңай іс деп сезіндім. Кейін де осы сезімнен айнымадым. Әңгімені зорланып құрастыру керек деген ой менде ешқашан болған емес. Адамдардың тыныш ортада рахаттана атқаратын күнделікті шаруасы сияқты оңай көрінетін. 

Журналист: Детектив әңгімелерден басқа неге құмар едіңіз? 

Кадзуо Исигуро: Рок музыка. Шерлок Холмстан кейін мен жиырма жасыма дейін кітап оқуды қойдым. Бірақ бес жасымнан бастап пианинода ойнадым. Гитарада ойнауды он бес жасымда бастадым, ал он бір жасымда көптеген поп-альбомдарды, сапасыз поп-альбомдарды да тыңдай бастадым. Олар маған керемет көрінетін. Алғаш қатты ұнаған Том Джонстың «The Green, Green Grass of Home» әні еді. Том Джонс - Уэльс, бірақ «Жасыл, үйдегі жасыл шөп» бір ковбой әні. Оның айтатыны мен теледидардан көріп жақсы таныс болған ковбой әлемі туралы әндер болатын. Менде әкем Жапониядан әкелген «Sony» миниатюралық магнитофоным бар еді. әнді радионың динамикінен тікелей жазып алатынмын. бұл музыканы жүктеп алудың ескі түрі. Осылайша жүктеген жазбадан әннің сөзін  түсінуге тырысамын. Ол кезде он үште болдым. Джон Уэсли Хардингті шыққан бойда сатып алдым, бұл  Диланның алғашқы альбомы болған-ды.

Журналист: Альбомға қатысты ұнатқаныңыз нақты не еді? 

Кадзуо Исигуро: Сөздер. Боб Диланның нағыз ән (мәтінін) жазушы екенін бірден білдім. Ол кездің өзінде мен екі тақырыпқа құмарта сенетінмін. жақсы мәтін және тартымды ковбой фильмі. Диланның музыкасы арқылы сана ағымы немесе сюрреализм лирикасымен алғаш таныстым дер едім. Содан кейін Леонард Коэнді тыңдадым, оның лирикаға деген көзқарасы әдеби тұрғыда болды. Екі романы және бірнеше поэзиялық кітаптары басылып шықты. Еврей адамы бейнесін ашу үшін қолданған суреттеулері мейілінше католицизмге жақын еді — көптеген құдайлар мен мадонналар болды. Ол француз әншісіне ұқсайды. Маған музыкант өзін-өзі толық қамтамасыз етіп, еркін бола алады деген ой ұнады. Әндерді өзіңіз жазасыз, өзіңіз (пианинода) ойнайсыз, өзіңіз айтасыз. Маған осы жол ыңғай көрініп, ән жаза бастадым. 

Журналист: Алғашқы әніңіз қандай? 

Кадзуо Исигуро: Ол – Леонард Коэн стиліндегі ән. Оның алғашқы жолдары ұмытпасам «Көздерің енді ешқашан көрінбей ме, бір кездері бірге жүріп, бірге ойнаған жағажайдан». 

Журналист: Бұл махаббат әні ме? 

Кадзуо Исигуро: Дилан мен Коэннің музыксының өзгешелігінің бірі де әндердің не туралы айтылып жатқанын түсіне бермейтініңізде.
 Өз ойыңызды жеткізе алмай қиналасыз, бір жағынан толық түсінбейтін дүниелер шығады, алайда түсінгендей кейіп көрсетуге тура келеді. Жастық шағыңызда өмір сізге үнемі осылай көрінеді және оны мойындауға ұяласыз. Дилан мен Коэннің сөздері осындай бір  болмыс жәйін меңзейді. 

Журналист: Он тоғыз жасыңызда қайтадан, яғни екінші рет ұшаққа отырғанда қайда барып едіңіз?

Кадзуо Исигуро: Америкаға бардым. Көптен күткен мақсатымның бірі еді. Американ мәдениетіне құмар болдым. Мен балалар өнімдерін сататын компанияда жұмыс істедім. Нәрестелердің тамағын қораптау «төртемді дүниеге әкелу» және «сәбиді операция арқылы алу  » сияқты атаулары бар 8 мм пленкаларда ақау бар-жоғын тексеру тәрізді нәрселермен айналыстым. Канадаға 1974 жылдың сәуір айында ұштым, бұл сол кездегі онда жету үшін ең арзан жол болатын. Ванкуверге қонып, түн ортасында Greyhound автобусымен шекарадан өттім. Күніне бір доллармен Американы аралауға үш ай жұмсадым. Ол кезде мұндай нәрселерге әркімде бір романтикалық көзқарас пен пейіл болды. Онда әр күні түнде қонатын жерімізді жоспарлап отыруымыз  керек-ті. Батыс жағалауда жастардың автобуспен жағалай жүретін үлкен бір жолдың желісі бар екен.

Журналист: Хиппи ме едіңіз? 

Кадзуо Исигуро: Хиппи болсам керек, үстірт мағынада болса да. Ұзын шаш, мұрт, гитара, қол сумка дегендей. Бір қызығы, біз өзімізді тым ерекше бағалаушы едік. Мен Лос-Анджелес пен Сан-Францискодан өтіп,  Тынық мұхиты жағалауындағы тас жолдың бойымен алға ілгерлеп,  Солтүстік Калифорнияның әр жерін автобуспен араладым. 

Журналист: Жалпы сіз үшін бұл қандай тәжірибе болды? 

Кадзуо Исигуро: Ойымдағыдан да жақсы болды. Бастапқыда, біраз алаңдаушылықта болды. Вашингтон штатынан Айдахо мен Монтанаға жүк пайызымен жеттім. Қасымда Миннесотадан келген бір адам болды, кейде түнде үйсіздердің жанында түнейтінбіз. Өте қорқынышты жер. Жуыну үшін есік алдында шешініп, тіпті алқаштардың арасында душ қабылдауға тура келді. Біз аяқ ұшымен лас шалшықтарды кешіп өттік. Бөлменің арғы жағына жеткенде, олар жуылған ұйқы киімдерін берді, ал түнде екі қабатты кереуеттерде ұйықтадық. Содан таң атқанда жүк тиейтін алаңға бардық. Қайыршылардың автобус мәдениеті дегенмен еш қатысы жоқ, автобусқа отырғандар негізінен орта сынып оқушылары немесе үйінен қашып кеткендер болды. Бұл адамдар жүк пойыздарында мініп кезбелік қылады, түрлі қалаларда үйсіздердің немесе өздері сияқтылармен бірге көпірлердің астында түнейді. Олар қан тапсыратын жерге өз қанын тапсырып та өмір сүреді. Көбі алқаштар. Кейі дімкәс әрі бейшара көрінді. Бейнелерінде көңіл бұрарлық ештеңе жоқты. Бірақ бізге тәуір кеңестер берді. Мысалы жүріп бара жатқан пойызға секірмеңіз, әйтпесе өлесіз. Егер біреу вагонға кірмек болса, оны кері итеріңіз. Бәрбір, оның өліміне себепші боламын деп ойламаңыз. Олар сізден бірдеңе ұрлау үшін келеді, ал сіз пойыз тоқтамайынша олардан құтыла алмайсыз. Қалтаңызда 50 доллар болып ұйықтап қалсаңыз, басыма пәле келді дей беріңіз. 

Журналист: Бұл сапар туралы бірдеңе жаздыңыз ба? 

Кадзуо Исигуро: Шабыттанып Керуактың стилінде, күнделік жаздым. Күн сайын әр күнгі болған оқиғаны жазатынмын. 36-шы күн,кіммен кездескенім есімде жоқ. Ананы-мынаны істедік дегендей. Үйге келген соң осы қалың күнделіктерді алып, екі оқиға туралы ұзақ, терең мазмұнды бірінші тұлғаның атынан жиынтық есебін жазуға отырдым. Мұның бірі Сан-Францискода гитарамның ұрлануы болатын. Баяндаудың құрылымы туралы алғаш ойлана бастадым. Жазу стиліме басқаша бір трансатлантикалық реңк беруге тырыстым, бірақ өзім американдық болмағандықтан бір түрлі жасанды шықты.

Журналист: Сіздің балалық шағыңыздың ковбойлары сияқты ма? 

Кадзуо Исигуро: Соның бір көрінісі сияқты. Американдық акцентте маған керемет әсер қалдырған бір нәрсе барды. Мысалы, «motorway» дегеннің орнына «freeway» деп сөйлеу. How far is it to the freeway? сияқты сөздерді оғаш қылмай, жаттық айта білу. Менше бұл әркімнің жас кезінде басынан өтетін нәрсе: сіз бір нәрсені мінсіз санап, оған еліктейсіз. Алдымен Шерлок Холмс, сосын Леонард Коэн, сосын Керуак дегендей. Адам осылай  өсе келе әрнені үйреніп отырады. Шындығында, ән жазу тәжірибесі маған еліктеуден арылу керектігін үйретті. Мысалы, егер достарыммен гитарада ойнаған және музыкасы Боб Диланға ұқсайтын біреудің қасынан өтер болсақ оны мүлде көзге ілмей, менсінбей кететінбіз. Біз өзіміздің Британдық екенімізді және шынайы американдық стильдегі әндер жаза алмайтынымызды түсіндік. Нағыз британдық әуенге сәйкес келетін дауысты табу керек болды. Мысалы, Американың әйгілі тас жолындағы Кадиллак ішінде емес,  Шотландия шекарасында тұман түсіп, жаңбыр жауып тұрғандағы ешкімнің табаны тимеген соныға із тастағандай. 

Журналист: Университеттегі жылдарыңыз қалай өтті? 

Кадзуо Исигуро: Кент университетінде ағылшын әдебиеті мен философиясын оқыдым. Бірақ, корольдік отбасында балалар өнімдерін қораптаудан бастап, жүк пойыздарында істегенге дейінгі кезіммен салыстырғанда соңғы бір жыл ішінде университеттен жалыққандай болдым. (Исигуро орта мектеп оқушысы кезінде патшайымның жазғы демалысын өткізіп, қонақтарын аң аулауға шақыратын сарайларының бірінде біраз уақыт жұмыс істеген). Бір жыл оқыған соң бір жыл үзіліс жасауды жөн көрдім. Глазго маңындағы Ренфрю деген жерге барып, онда бір сайтта алты ай бойы ерікті ретінде жұмыс істедім. Алғаш келгенімде мүлдем бөтен адам сияқты едім. Мен Англияның оңтүстігінде өндірісі құлдырап тұрған кезде Шотландия жұмысшы табының тірегі саналған орта таптың арасында өстім. Әдетте екі көшені кесіп бір-біріне қатынаспайтын бұл шағын иеліктер өзара жау қабақтанып, бірін-бірі жек көретін. Ондағы жергілікті үш ұрпақ (нәсіл) пен басқа жақтан бас сауғалап келген отбасылар арасында жиі шиеленіс болып тұратын. Бұл жер студент жастардың қызбалықпен НАТО-ның соңғы қадамына наразылық білдіреміз бе, жоқ па деген сияқты ұсақ-түйек нәрселер ғана белең алатын саясаттан оқшау бір өзге планета сияқты еді.

Журналист:  Жастық шағыңыздағы осы кешулер сізге қалай әсер етті?

Кадзуо Исигуро: Мені өсірді. Сағатына жүз миль жылдамдықпен қимылдайтын және әрнені «өзгеше» деп түсінетін баяғыдай адам болуды доғардым. Америкада саяхаттап жүргенде түйгенім «сен қандай топты таңдайсың», «қайдансың» дегеннен кейін үшіншісі «сіз үшін өмірдің мәні неде?» деген сұрақ болды. Сосын, пікір алмасып, буддистік медитация әдістерімен бөлісетінсіз. 

Журналист: Ол кезде шығармашылығыңыздың жайы қалай еді? 

Кадзуо Исигуро: Ол кезде адамдар кітап туралы көп айта бермейтін. Күн тәртібінде телебағдарламалар, театр, кино және рок-музыка бар болатын. Бірде Маргарет Драблдың «Алтын Иерусалим» атты романын оқыдым. Тағы он тоғызыншы ғасырдың алып романдарын парақтай бастадым және романдағы дәл сол әдістерді бүгінгі өмір шындығын бейнелеу үшін неге қолданбасқа деген ой өз-өзімді таңғалдырды. Раскольниковтың кәрі әжені өлтіргені немесе Наполеон соғыстары туралы жазудың қажеті жоқ деп санаймын. Ол шақта  роман жазсам деп жүрдім, бірақ бірден тапырақтап қалдым. Нашар шықты. Роман Англияда жаз бойы бірде анда, бірде мұнда соғып, кезбелікпен барларда сұхбат құрып жүрген жас студенттер туралы болатын. 

Журналист: «Жырақтағы төбелер» атты алғашқы романыңызды қазір қалай бағалар едіңіз? 

Кадзуо Исигуро: Бұл әлі де сүйікті романым, бірақ мен оны түсініксіз деп санаймын. Соңы тым сәтсіз шықты. Адамдарды соншалықты таң қалдыра алғаныңмен көркемдік өнер тұрғысынан бірдеңе ұта қоймайсың деп ойлаймын. Тәжірибесіздік көз алдындағы белгілі мен белгісізді айыра алмау. Сонда да романның соңы өзімді қанағаттандырмады.

Журналист: Сіз нақты қалай жазуға тырысар едіңіз?

Кадзуо Исигуро: Ұзақ уақыт бойы үйсіз жандармен жұмыс істегендіктен, өздерінің бұндай жағдайға қалай түскені туралы хикаяларын ести-ести, олардың мұндай оқиғаларды тіке, тура айта бермейтінін бірден сездім. «Жырақтағы төбелердегі» баяндаушы орта жастағы әйел, оның бойжеткен қызы өз-өзіне қол жұмсайды. Бұл романның басында да айтылған. Бірақ, оқиға себебін сипаттаудың орнына, әйел Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейінгі Нагасакидегі досын еске алады. Ол қызының өз-өзіне қол жұмсауына қалай қарады? Қызы неліктен өз-өзіне қол жұмсады? Оқырмандар әйелдің басындағы жағдайды құрбысының әңгімесі арқылы  түсінеді деп үміттендім. Бірақ менің жад текстурасын қалай жасау керектігін жақсы білмегендігім үшін финалда Жапониядағы көріністі әлдеқайда жақында болған көрініспен біріктіріп, аздап қулыққа басуға тура келді. Қазірдің өзінде бұндай әңгіме бола қалса, бірі сол екі әйел бір әйел болды ма? Ал, финал сахнасындағы «сіз», «бізге» айналғанда қалай болар еді деп сұрайды. 

Журналист: Шығармашылық бағдарлама сіздің жазушы болып қалыптасуыңызға тиімді болды деп айта аласыз ба? 

Кадзуо Исигуро: Негізі мен музыкант болуға тырыстым, бірақ маған оның есігі ешқашан ашылмады. Шығыс Англияға (жазушының оқыған университеті) барғанымда барлығы мені қолпаштады, бірнеше айдың ішінде әңгімелерім журналдарда жарияланды және бірінші романыма баспадан ұсыныс түсті. Жазушы болуыма мұның техникалық тұрғыдан да септігі тиді. Прозаға келсек, қаламым шынайы деп ойлайтынмын. Өзіндік қарапайым бір тілім бар. Ең дұрысы дамылсыз ілгерлеу. Малколм Брэдбериден соң менің екінші маңызды тәлімгерім Анджела Картер, маған жазудың кәсіптік әдістері туралы көп нәрсе үйретті. Ол бүгінге дейін байланысымыз үзілмеген Дебора Роджерспен таныстырды, және жазбамды менің хабарымсыз Билл Буфорд пен Грантаға жіберіпті. Кардиффте жалдаған пәтерімнің асханасында бір ақылы телефон бартұғын. Бір күні телефон шырылдады, ақылы телефон неге аяқ асты шырылдады деп таңдандым, сөйтсем ол мені іздеген Билл Буфорд екен.

Журналист: Екінші романыңызды жазуға не түрткі болды? 

Кадзуо Исигуро: Соғыс кезіндегі әскери позициясын кейін ашықтауға мәжбүр болған суретшінің оқиғасы, яғни, «Тұрақсыз әлемнің суретшісі» (An Artist of the Floating World). «Жырақтағы төбелерде» өз өміріндегі құндылықтарды қайта қарауына тура келген мұғалім туралы қосымша оқиға болғанды. Мен оның осы күйі туралы тұтас бір роман жазсам дедім іштей; яғни, белгілі бір күрделі кезеңде өмір сүргендіктен өнер жолы тұсауланған суретші туралы. «Күннен қалғандар (The Remains of the Day )» да осы романнан туған. «Тұрақсыз әлемнің суретшісіне» қарадым да, мен: «зая кеткен өмір тақырыбын кәсіп тұрғысынан ашу үшін бұл өте пайдалы жұмыс болды, бірақ жеке өмір туралы ше?» дедім. Жас кезіңізде бәрінен өз мансабыңызды маңызды деп ойлайсыз. Ақырында мансап жұмыстың бір бөлігі ғана екенін түсінесіз. Аңғарғаным осы еді. Отыра қалып, бәрін қайта жазғым келді. Мансап майданында қалай өмір сүрер едіңіз? 

Журналист: Романда оқиға орны үшін неліктен Жапонияны таңдамадыңыз?

Кадзуо Исигуро: «Күннен қалғандар» романын жаза бастағаннан кейін айтқым келетін нәрсенің мәні портативті екенін түсіндім.

Журналист: Менің ойымша, бұл сіз үшін ерекше нәрсе. Хамелеон да дарындылықтың белгісі. 

Кадзуо Исигуро: Меніңше, олай емес. Мен бұл кітапты үш рет жаздым. Бастысы, ешкім байқаған жоқ. 

Журналист: Сіз солай ойлауыңыз мүмкін, бірақ сіздің алғашқы романдарыңызды оқып, содан кейін «Күннен қалғандар» кітабын оқыған кез келген оқырман галлюцинациялы сәтке тап болады олар өздері сеніп үйреніп қалған жапон жерінен Лорд Дарлингтонның үйіне телепортацияланады. 

Кадзуо Исигуро: Мен үшін болымыстың қайнары оқиғаның өтетін ортасы емес. Кейде солай болатынын білемін. Мысалы, Примо Левиде оқиғаның орны болмаса, кітап та болмас еді. Көп санды жазушылар өте саналы түрде шешетін кейбір нәрселер бар, бірақ кей маңызды нәрселерге көңіл бөле бермейді. Мен оқиғаны баяудаушы мен орынды мақсатты түрде таңдаймын. Оқиға өтетін орынды өте мұқият таңдау керек, өйткені көңіл-күй мен тарихи сәйкестік белгілі бір жерге байланысты. Бірақ мен мұндай шешімді қабылдағаннан кейін өзіме импровизация үшін жеткілікті орын қалдырамын. 

Журналист: Тақырыбы қандай? 

Кадзуо Исигуро: Мен көп сөйлемей-ақ,  басынан аз мысал келтірейін. Біраз уақыт белгілі топтың қалай есте сақтайтыны және ұмытатыны туралы роман жазғым келді. Адамдардың жағымсыз естеліктерімен қалай күресетіні туралы бұрын жазғанмын. Бірақ, жеке адамның есте сақтауы, ұмытуы мен жалпы топтық орта, яғни қоғамның арасында айтарлықтай айырмашылық бар деп ойлай бастадым. Бұл тақырып жиі көтеріліп отырады. Бұған екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі Франция қызықты өрнек бола алады. (нацистер) Кіммен ынтымақтасады, деген сұраққа тым көп ішкерлемей-ақ қоялық. Бұндай ішкі есепті кейінге қалдырайық. Кейібіреулер бұл көзқарас әділетсіздікке, сайып келгенде тіпті  үлкен проблемаларға жол ашады дейді. Бірақ, егер Франция туралы жазсам, ол Франция туралы кітап болып шығады. Мен өзімді Vichy France сарапшыларымен бетпе-бет келдім деп елестетемін, олар менен: «Франция туралы неге бұлай дейсіз, бізді неге сүйеніп айыптайсыз?» деп сұраққа алуы мүмкін. Бұл шын мәнінде ауқымды тақырыпты көтереді деп айта аламын.

Журналист: Сіз қайссын шештіңіз? 

Кадзуо Исигуро: Бір нұсқада — романның оқиғасы б.з.д 450 жылы Ұлыбританияда өтеді. Римдіктер бұл өлкені тастап, англо-саксондар басып алып, кельттер жоғалып кетеді. Соңында Кельттерге не болғанын ешкім білмейді. Құрып кетеді, иә геноцидке болмаса ассимиляция ұшырайды. Уақытты қаншалықты артқа созған сайын, хикаямның метафора ретінде оқу ықтималдығы соншалық артады деп ойладым. Адамдар Гладиаторды көріп, бір заманауи хисса ретінде жорамал жасай алады. 

Журналист: «Күннен қалғандар» романына оқиға орны ретінде Англияны неге шештіңіз? 

Кадзуо Исигуро: Негізі бұл әйелімнің әзілінен басталды. Тұңғыш романым туралы сұхбат алу үшін үйге журналист келетін болды. Әйелім: «Бұл кісі романыңыз туралы қитұрқы, күрделі сұрақтар қоюға келгенде, сіз (дворецкий) үй қызметкері болып көрінсеңіз, қызық емес пе?» деді. Бұл идея бізге қатты қызық сезілді. Содан, дереу мен оны метафора ретінде Дворецкий етіп жоспарыма тіркедім.

Журналист: Бұл ненің метафорасы? 

Кадзуо Исигуро: Екі нәрсенің. Біреуі – эмоционалдық тоқыраудың белгілі бір түрі. Ағылшын дворецкий айналасында болып жатқан жағдайға жеке реакция жасамай, өте құпия көрінуі керек. Бұл маған тек ағылшындарды ғана емес, бәріміздің эмоцияларымызды көрсету үшін күрделі зерттеудің ыңғайлы құралы сияқты көрінді. Екіншісі — дворецкий, маңызды саяси шешімдерді басқа біреуге қалдыратын адам түрі. Ол басқаларға қызмет ету үшін бар күшімді саламын әрі қоғамға да жанама үлес қосамын, бірақ маңызды шешімдерді өзім қабылдай алмаймын дейді. Біз өмір сүріп жатқан жүйе шынымен демократия ма, жоқ па, көпшілігіміз неге осындай жағдайдамыз. Көбіміз неге маңызды шешімдер қабылданатын ортада емеспіз. Біз тек өз міндетімізді атқарамыз, өз жұмысымызды мақтан тұтамыз және өзіміздің азғантай үлесіміз пайдалы болады деп үміттенеміз. 

Журналист: Көп зерттеу жасадыңыз ба? 

Кадзуо Исигуро: Иә. Бірақ, мен қызметшілер туралы неге сонша аз жазылғанына таңғалдым, себебі Екінші дүниежүзілік соғысқа дейін бұл елдің халқының едәуір бөлігі қызмет көрсету орындарында болды. Олардың өмірі туралы болмашы ғана жазылғанының өзі жеткілікті деп санаудың өзі түсініксіз. Менің «Күннен қалғандар» романымдағы қызымтшілердің рәсімдері туралы көп нәрсе ойдан шығарылған. 

Журналист: Бұл кітапта және басқа да көптеген романдарыңызда басты кейіпкерлер махаббат жолындағы мүмкіндіктерін бірер секунд ішінде қайғылы түрде жіберіп алатын сияқты. 

Кадзуо Исигуро: Секунд ішінде жібере ма, білмеймін. Бір қызығы, олар бір-бірін километр айырмашылығымен де сағынып тұрады. Бәлкім тағдырдың жазғаны осылай деп қабылдау олар үшін тиімді де шығар. Бірақ үңіле қарасаңыз  шын мәнінде олардың махаббатты ғана емес, өмірдің мәнін де түсінуіне, жақын адамын сағынуына итермелейтін маңызды себептер бар. 

Журналист: Сіздің кейіпкерлеріңіз неліктен бірінен соң бірі мұны қайталайды? Өзіңіз қалай ойлайсыз? 

Кадзуо Исигуро: Өзіме бір психоанализ жасамай, мұның себебін айта алмаймын. Автордың неліктен белгілі бір тақырыпқа қайта-қайта ат басын бұрғыштап тұратыны туралы түсініктемесіне ешқашан сенбеу керек.

Журналист: «Күннен қалғандар» Букер сыйлығын жеңіп алды. Бұл табыс сізге үлкен өзгеріс әкеледі ма?

Кадзуо Исигуро: «Тұрақсыз әлемнің суретшісі» басылып шыққанда мен әлі жалпы жұртқа таныла қоймағам. Кейін бәрі бір-ақ түнде өзгерді, «Күннен қалғандар» романы жарияланғаннан соң шамамен алты айдан кейін Букерге ұсынылды, содан кейін Whitbread сыйлығын жеңіп алды. Кенет, мені тіпті танымайтын адамдар да кешкі асқа шақыра бастады. Бәріне “иә” дей берудің қажеті жоқ екенін түсіну үшін маған біраз уақыт қажет болды. (Күледі) Әйтпесе, уақытты, өміріңзді игере алмай қаласыз. Үш жылдан кейін Букер сыйлығын жеңіп алғанымда, мен сыпайы түрде бас тартуды үйрендім. 

Журналист: Кітаптарыңыздың таныстырылым тұсаукесерлері, кітап турлары, сұхбаттар жазу үдерісіңізге әсер ете ме? 

Кадзуо Исигуро: Бұл жазу үрдісіңізге екі түрлі жолмен әсер етеді. Бірі жұмыс уақытыңыздың үштен бір бөлігін алады. Екіншісі, сіз көп уақытыңызды жауап берумен өткізесіз, негізі осы мәселелерге жазармандардың көбірек басы қатады. Неліктен сіздің романдарыңзыда үш аяқты мысық бар, сіздің көгершін бәлішіне деген құмарлығыңыз қайдан келді? Кітапқа талдау жасағанда, үнсіз қалу қиын. Бұрын мүмкіндігінше шыншыл және ашық болу тиімдірек болар деп ойладым, бірақ оның зиянын көрдім. Кейбір жазушылар осыдан көп зиян шегеді. Ренжіп, жеке өмірлері үшін ыңғайсыздық туатынын сезініп жатады. Сосын әрине жазғаныңызға әсер етеді. Жазуға отырасың, мен реалистпін дейсің, бірақ сонымен қатар бір уақытта абсурд болып та саналасың. Өзіңізге келгенде әлдеқайда сезімтал халде боласыз. 

Журналист: Жазу барысында аудармашыларда  кезігіп жататын қиындықтар туралы ойлайсыз ба? 

Кадзуо Исигуро: Сіз өз жаныңыздан шыққан дүниеңіздің әлемнің түрлі аймақтарына жол тартатынын білген кезде, аударылмайтын кей мәдени атау, ақпараттар барын ұяла-ұяла сезінесіз. Кейде бір кітапты Даниялықтарға түсіндіру үшін төрт күн кетеді. Мысалы, мен бренд атауларын немесе басқа мәдени сілтемелерді жасауды ұнатпаймын, оны географиялық түрде жеткізу қиын болғандықтан ғана емес, сонымен бірге көбінде уақыт өте келе маңызын жоғалтатындықтан. Отыз жылдан кейін оның ешқайсысының мағынасы болмайды. Қысқасы, сіз басқа өңірдегі оқырман үшін ғана емес, басқа кезең үшін де жазасыз.

Журналист: Жазу үдерісіңізде белгілі күн тәртібіңіз бар ма? 

Кадзуо Исигуро: Әдетте таңғы оннан кешкі алтыға дейін жазамын. Шамамен сағат төртке дейін электрондық хаттарға немесе телефонға қарамауға тырысамын. 

Журналист: Компьютерде жұмыс істейсіз бе?

Кадзуо Исигуро: Менің екі жұмыс үстелім бар. Біреуін қол жазуы үшін қолданамын, ал екіншісінде компьютерім бар. Компьютер 1996 жылы шыққан. Интернет байланысы жоқ. Алғашқы нобайлар үшін үстелімде қаламмен жазғанды жөн көремін. Әрі оны көп адам емес, өзім оқи алатындай еркін жаза беремін. Мен стильге немесе тұрақтылыққа мән бермеймін. Тек жазуға тиістінің бәрін қағаз бетіне түсірем, кенеттен жаңа ой пайда болып, жазғандарыма сәйкес келмесе, бәрібір жазамын, жалғастырамын. Алдымен жай ғана кейінірек қайта қарап, ретке келтіру үшін жеңіл жазба аламын. Сосын бәрін жоспарлаймын. Тарауларды нөмірлеп, орындарын есептеймін. Яғни жоспар -жобамда қай бағытта бара жатқанымды нақты түсінемін әрі әрнеге барынша мұқият қараймын. 

Журналист: Әдетте сіз қанша эскиз жасайсыз? 

Кадзуо Исигуро: үш эскиз, одан артық сирек қана. Дегенмен, кейде қайта-қайта жазуға тура келетін жеке тараулар болады. 

Журналист: Романдарыңыздың атауларын қалай таңдайсыз? 

Кадзуо Исигуро: Бейне балаға ат қойған сияқты. Біраз тартыс болады. Кейбірін өзім қоймадым, мысалы, «Күннен қалғандар» роман туралы айтайын. Бірде Австралияда жазушылар фестивалінде болдым, жағажайда Майкл Ондатье, Виктория Глендиннинг, Роберт Маккрум және Джудит Герцберг есімді голланд жазушысымен бірге отырдық. Біз жуырда жазылып бітейін деп қалған романыма ат табу үшін жеңіл бір ойын ойнадық. Майкл Ондатье «Сырлоин: шырынды ертегіні» ортаға ұсынды, Мен сізге жаңа ғана дворецкий туралы айттым. Содан кейін Джудит Герцберг Фрейдтің арман туралы айтқан сөз тіркесін атап өтті, бұл Тагересте де «күнді босқа өткізу» деген мағынаға саяды. Осы сәтте ол мұны бірден «күннен қалғандар» деп аударды. Бұл маған да жарасымды көрінді. 

Келесі романымда таңдау «Нақұрыс» пен «фортепиано армандары» екеуінің біріне байланысты болды. Әйелім екеумізді қызымыздың атын Наоми деп қойюға иландырған досым бар. Біз Асами мен Наоми екеуінің қайссын таңдайтынымызды білмей дағдардық, «Асами Саддам мен Асадтың араласуы сияқты», - деді ол. Ол тағы егер Достоевский болса «Нақұрысты», ал, Элтон Джон болса «фортепиано армандарын» таңдайтынын айтты. Сондықтан мен де шешімімді «Нақұрысқа» байланысты қабылдадым. 

Журналист: Достоевскийге құмарсыз ғой? 

Кадзуо Исигуро: Иә. Сосын Диккенс, Остин, Джордж Элиот, Шарлотта Бронте, Уилки Коллинзге.Университеттегі кезімде алғаш оқыған он тоғызыншы ғасырдың берік беллетристтері. 

Журналист: Бұларға неге соншалық пейілдісіз? 

Кадзуо Исигуро: Көркем әдебиет пен реаль өмірді сабақтастырып, шынайлық, шындық тұрғысынан т.б да әлеуметтік құндылықтарды алға тарта жұмыс істейді. Және оқығанда, бәрін ұмытып, ішіне еркін сүңгіп кете аласыз. Сюжеті, құрылымы, сипаты жағынан дәстүрлі әдістерді қолданатын баяндауға әбден сенім артуға болады. Бала кезімде көп оқымағандықтан, маған берік таған керек болды. Мысалы: Шарлотта Бронтенің «Виллет», «Джейн Эйрі», Достоевскийдің төрт ұлы романы, Чеховтың әңгімелері, Толстойдың «Соғыс және бейбітшілігі». Сосын Джейн Остиннің кем дегенде 5 романы. Егер бұларды оқыған болсаңыз, сізде аса берік негіз бар деген сөз. Тағы Платонды сүйемін. 

Журналист: Не үшін? 

Кадзуо Исигуро: Платонның Сократпен диалогтарының көбінде мынадай бір жағдай бар: мен бәрін білемін деп санайтын адам көшеде келе жатады, Сократ оның қарсысына шығады және адамды құлатып жібереді. Кейде адамдар бүкіл өмірін түбінде жаңылыс шығуы мүмкін бос идеяны ұстанумен өткізеді. Менің алғашқы кітаптарымның жалпы идеясында осы: білемін деп санайтын пенделер бар. Бірақ Сократтың фигурасы жоқ. 

Платон диалогтарының бірінде Сократтың идеалист адамдар екі-үш рет көңілі қалғаннан кейін еңкейіп кетеді деген бір үзінді бар. Платон, керісінше, ізгіліктің мәнін іздеу барсында да дәл солай болады деп тұжырым жасайды. Қандай да бір сәтсіздікке тап болсаңыз да, ешқашан үмітіңізді үзбеуіңіз керек. Әлбетте, сіз ізденіс дегеннің қаншалықты зор, қиын болатынын білдіңіз, бірақ әлі де жалғастыру сіздің парызыңыз. Алдыңызда – жол, бәлкім ұлы жол жатыр.

Аударған: Естемес Шакіржан