Қазақстандықтар тапқаны табысы болашаққа ақша жинауды айтпағанда, күнделікті шығындарды жабуға жетпей жататынын айтады. Осы ретте экономист Мақсат Халықтан қаржылық тәуелсіздікке қалай қол жеткізуге болатынын сұрадық. 

- Мақсат мырза, қаржылық тәуелсіздікке қалай қол жеткізуге болады?

- Қаржылық тәуелсіз адам болу үшін алдымен қаржы негіздерін меңгеру ұсынылады. Қарапайым схемалар бар. Әр кірістің 20%-нан арнайы резервтік қор құру қажет. Бұл маңызды. Бұған назар аударған жөн. Қазақстан халқының табыс деңгейі төмен. Табыстың 20%-ынан айтарлықтай қор жинауға болады. Мысалы, 200 000 теңге мөлшеріндегі жалақыны шартты түрде қарастырайық. Айына 40 000 теңге жалақыны үнемдеу мүмкіндігі қаншалықты зор? Қазір жол ақысы бар, балабақшалар бар, ю өнімдер қымбат. Олардың барлығын бөліскенде, 20% жинау қиынға соғады. Сондықтан кем дегенде 10% жинауды үйрену керек. Бұл тек тұрақты табысқа байланысты емес. Сіз қанша табыс тапсаңыз да, барлық кірістеріңізден 20% қалдырып отыруыңыз керек. Сондықтан кейде бір бонус түсуі немесе жобаға тапсырыс түсуі мүмкін. Бұл 100 000, 50 000 болсын. Бұл салада қосымша кіріске көп ақша жұмсалатын кездер болады. Сіз сондай-ақ оның 10% жинауыңыз керек. Әр кірістен қаражат жинау арқылы бағалы қағаз акциялардың жиналуына ықпал етеді. Мысалы, егер табысыңыздан аяқ астынан айырылып қалсаңыз, сенімді қорды пайдаланасыз. Үлкен соманы жинай алмасаңыз да, ақшасыз қалғанда көмек болады.

- Ақшаны қалай үнемдеуге болады?

- Кірістер мен шығыстарды үнемі есепке алу маңызды. Ең үлкен шығындар азық-түлік шығындары. Азық-түліктен басқа балабақша шығындары бар. Балаларға қосымша білім беру, үйлену тойлары, ойын-сауық шығындары. Осы шығындардың барлығын жазу арқылы сіз қажетсіз шығындарды алып тастай аласыз. Мысалы, кафеге барып, ақша жұмсадыңыз. Олар есеп жүргізген кезде, бұл мақсатты емес шығындар екені анықталды. Сол сияқты сізге қажет емес киімдерді алуды айтуға болады. Бұл сонымен қатар ақша үнемдеудің тәсілі. Азық-түлік сатып алғанда, тізімдегі бар заттарды ғана алыңыз. Содан кейін сіз тізіммен танысуыңыз керек. Сізге тек тізімде бар нәрсені сатып алу керек. Мысалы, дүкендерде акциялар жиі болып тұрады. Бес зат алсаңыз, алтыншы тегін деген. Сізге тек біреуі қажет болса, төртеуіне кеткен ақша шығын. Бұл қажетсіз шығындарға әкеледі.  Тапқаннан көп ақша жинау маңызды. Себебі кейбір адамдар айына миллион теңге табады, екінші адам 200 000 табады. Миллион теңге тапқан адам тапқан барлық миллион теңгесін жұмсайды. 200 000 тенджи алатын адам 10 000 теңге жинайды. Адамдардың қайсысы бай? Сайып келгенде, қоры бар азаматтар бай бола алады.

- Бәріміз тез байып кеткіміз кеп тұрады. Бұл дұрыс па?

- Тез баю деген сөзден мен қорқамын. Тез баюға ұмтылу қаржы пирамидаларына ұрындыралы. Жылдам баю қаржы пирамидасының табиғатына жақын. Бұл -  жарнамада кең таралған ұғым. Өзіңіздің мұндай адасушылықтардан сақтаңыз, біліміңізді жетілдіріңіз. Бұл кез келген адамның басын айналдырады. Егер өз жұмысыңызды жақсы көрсеңіз, оны құмарлықпен жасасаңыз, сіз бай болмасаңыз да, өз қалауыңызға жете аласыз.  

- Көптеген азаматтар ақшаға қатысты ырым-тыйымдарды қатаң ұстанады. Экономистер мұндай ырымдарға сене ме?

- Адамдардың ақшаға деген көзқарасын түзету қажет. Біздің ақшаға деген көзқарасымыз дұрыс емес. Көптеген жағымсыз пікірлер бар. Мысалы, Біз: "періште алтын көрск, жолдан таяды" дейміз. "Ақша - қолдың кірі". Осы мәселелердің барлығы балаларға ақшаға теріс ойларды қалыптастырады. Ақшасы бар адам жақсы емес. Сәл жақындай бастағанда немесе ақша жинай бастағанда, олар жаман пікір айта бастайды. Олардың ақшаға көзқарасы теріс бар. Бұл көптеген азаматтардың бай бола алмауының бір себебі деп айтқым келеді.

- Сұхбатыңызға рахмет!