Қожа Ахмет Яссауи хикметтері (4-бөлім)

Опасыз Фәни 

Опасыз фәни – бұл жалған 
Жұтады жуан-жұқаны. 
Малыңа сенбе құлданған, 
Қурайдың ол бір бұтағы. 

Қай жаққа кетті аттанып, 
Пікір қыл, сонау көп халық?
Жетеді қуып ат-табыт, 
Кигізіп жеңсіз лыпаны.

Аңдыма дүние қапысын,
Тірлік қыл Тәңір хақы үшін. 
Жей гөрме жанның ақысын, 
Қылкөпір ертең тұтады. 

Ұл-қызың, досың жорықтас,
Ешбірі жебеп жарытпас. 
Жігерлен, сілкін, ғаріп бас, 
Ғұмырың желдей зытады. 

Құл Қожа Ахмет, тағат қыл,
Ғұмырыңды қай жан санап тұр?
Топырақ пен судан жаратты –
Топырақ қайта жұтады.


Дәріл бақиға өту

Күн байқалмас Әзірейіл келіп қалған, 
Ыстық тәннен әзиз жанды беру керек. 
Бес-ақ күндік ғұмырыңды беріп қолдан, 
Шара таппай ақыр бір күн өлу керек. 

Ұлың-қызың жылар сонда еңіреп кіл, 
Мүлкің қалар, малың тұрар мөңіреп тұл.
Дұшпандарың қуанысып жолы боп тұр,
Мойынсұнып сұлап түсіп көну керек. 

Бар мұраң сол – аяқ пенен бастан байлап, 
Ыстық суды құйып байқар шаштан жайлап, 
Айналаңды алар сонда достар жайлап, 
Алты кез-ақ бөзден кебін кию керек. 

Жаназаңа үлкен-кіші тегіс келер,
Көрстанда көптен бөлек сен ішке енер –
Жетпіс жерде сұрақ сұрар періштелер,
Бір-біріндеп жауаптарын беру керек. 

Ғимаратты мазарында підә-көптің 
Түрлі-түрлі ғаламатты қиял еткін. 
Лахат атты есігі бар қияметтің,
Саясаттық үйге барып ену керек. 

Кіріп көрсең, бір сәуле жоқ – қараңғы ерек,
Толған қайғы. Жан табылмас алар дерек. 
Сол сағатта кім қылады саған көмек? –
Қиямет таңы атқанша оған төзу керек!

Ақыры, сөйтіп, болған күні бар іс тәмәм, 
Осы ісіңмен барсаң егер Дәрис-сәлам*,
Халал емес, жеген болсаң нәжіс-харам,
Дәл сол жерден жемісіңді теру керек.

Құл Қожа Ахмет, тоба қылғын өлмес бұрын, 
Қызыл жүзің көрде жатып сембес бұрын, 
Жылан, шаян көр ішіне енбес бұрын, 
Қаза жетсе риза болып еру керек. 


Аш ей, момын, көзіңді 

Аш ей, момын, көзіңді 
Сахар мезгіл болғанда,
Құтқар оттан өзіңді 
Сахар мезгіл болғанда.

Сахарларда барша гүл 
мадақтайды Құдайды, 
Айтып бұлбұл аңсарын, 
махаббаттан жылайды. 

Зікір қылсаң еңісте 
сахар мезгіл болғанда,
Түсер көктен періште – 
сахар мезгіл болғанда. 

Жазықта нұр аққасын 
сахар мезгіл болғанда,
Ашар жәннат қақпасын – 
сахар мезгіл болғанда.

Ояу құлдар кек қыспай, 
сахар мезгіл болғанда,
Өлетінін еске ұстай, 
сахар мезгіл болғанда;

Сахар сырын жалғанда ғашық құлдар ұғады, 
Қорқыныштан көкке ұшқай – 
сахар мезгіл болғанда. 

Көрер олар Құданы сахар мезгіл болғанда,
Кеудеңе нұр толғанда –
жүрегіңді қолға ал да, –

Сахар мезгіл – хош сағат, болар рахат һәм жәннат, 
Тәңірге қыл ғибадат – 
сахар мезгіл болғанда. 


Қиямет күн жақын қалды 

Әулиелер уағдасы келді, міне, 
Қияметтің күні жақын жетті, достар. 
Ақылды құл кетеді айтып ендігіге, 
Ел-халықтан мейір-шафқат кетті, достар. 

Барша жұрттан әдеп кетті – қыйналған жоқ,
Әйелден – қыз, үлкеннен жас иба алған жоқ. 
Расул айтты: «Ұят деген – иманнан» деп, 
Арсыз қауым жайлады жер, көкті, достар. 

Мұсылмандар өлтіреді мұсылманды, 
Тура ісіңді нақақ бұрса, ішің жанды. 
Мүрит біткен пірді аямай ұшынған-ды, 
Ондай сұмдар болады екен кекті, достар. 

Дүние байлап жүрек көзін,  шын асылға
Қолы жетпей қалды жұрттың, ұғасың ба?
Нәтиже жоқ дәруіштер дұғасында, 
Сан бәлені ел үстіне төкті, достар. 

Ғалым біткен кетті айналып сұм-залымға, 
Әмірлер көп шаруасы жоқ мұң-зарыңда. 
Айтқан Хақты қыйын болды шын ғалымға, 
Жер бетіне сұмдық заман шөкті, достар.

Қиямет күн жақын қалды – бұрмады бет,
Құл Қожа Ахмет айтты сөзін – тыңдары жоқ. 
Өзі өзіне бір насихат қылғаны жоқ,
Насихатын халыққа айтып кетті, достар. 


Ғашық дерті 

Ғашық дертке ем сұрама, әсте, тегі, 
Ойран қылып кетеді оның дауасы жоқ. 
Жан қыйналып, жасың ағып, ес кетеді, 
Ол бір дерт қой ей, достарым, шарасы жоқ. 

Ғашық оты бермес, сірә, жанға шыдам,
Жаны күйсе шығар түтін ағзасынан,
Бауырын оның шұрық тесік қып қан жосыған, 
Сыртқа, бірақ көрініп тұрған жарасы жоқ. 

Кім не таппақ – Құдай болмай дерт-құмары! –
Көбелекті махаббаты мерт қылады, 
Көре тұрып өзін-өзі өртке ұрады,
Пайда-зиян дегенмен еш шаруасы жоқ. 

Бұрылмасаң шайтан салған ізден қырын, 
Ей, бейхабар, із қалмайды сізден де ырым. 
Сан керуен сапар шеккен бізден бұрын,
Бұл – опасыз фәни жалған, таласы жоқ. 

Хаққа жеткен даналардан жолды сұра, 
«Илл-Алламен» қарсы алғайсың таңды, сірә.
«Һу» сұхбатын құрған жерден жанды шыра, 
Нұрмен шайған жүректердің қарасы жоқ. 

Құл Қожа Ахмет айтты, достар, есті мұны, 
Қап тауындай тастар тисе – өшті мұңы. 
Зар еңіре – естілгенше Достың үні, 
Олла-биллә, ғашық дерттің дауасы жоқ. 


Ғарасат майданы 

«Куллу ман алайһа фанин» – Құранда мән:
Өледі екен басқа жан Бір Алладан.
Исрафыл сүр үрлеп, келер тағы 
Көрден бәрі тіріліп шығар заман. 

Елу мың жыл тұрғанда көр-ошақта,
Сүрген кезде содан соң арасатқа,
Жалаң аяқ, жалаң бас – ала-соқта,
Адам ұлын есті алып, сынар жаман. 

Басты Сауал: жандағы тазалығың,
Екінші есеп: намазың – қаза-жүгің, 
Халал, харам жайынан жазалы кім? –
Менмен қалмас жүрегін мұң алмаған!

Махшарға айдар жүргізіп екшеу көпке,
Көтерілер шарасыз өкшең көкке. 
Тозақ Отын көрсетер тексермекке:
«Сақтай гөр!» – деп бет бұрып тұрар-ды адам. 

Жүз жыйырма мың сап болып тұрады үмбет, 
Періштелер қоршайды шырақ үрлеп. 
«Айнал мафар»* үндеуі сынағың боп,
Қашар жері жоқтығын ұғар-ды адам. 

«Айрылыңдар бүгін!» – деп үн шығады,
Ораза, намаз сол күннің нұр-шырағы. 
Ақыл таппай пәмсіздер тұншығады, 
Тіл байланып, ішінен тынар-ды адам. 

Адам-Ата алдына сонда халық
«Қолдай гөр!» – деп жүздерін сорға малып, 
Шұбырады, жүрегін қолға да алып, 
«Ибраһимге барайық», – дер Мүбәрәк. 

Адам-Ата – Халилден* сұрар көмек:
«Шапағат қыл тезірек бұларға», – деп.
Ол да айтады: «Пенде сол қылар медет,
Мұса жаққа барайық, сол-ды – Жанаб». 

«Дидарыңды көрем», – деп, өкініштен,
Содан бері ұяттың отын ішкем,
Мұхамметке барайық өтінішпен», –
Барар сонда Расулге бар жұрағат.

«Бер, Мұхаммет, – дер Мұса, – тез-ақ көмек,
Жоғалуда үмбетің тозаққа кеп» –
Мұхаммет те бұрады со жаққа бет,
Мұса бірге құтқармақ елді азаптан. 

Аршы астында тәжін ап зар еңірер,
«Иә, Қадир, иә, Ғафур!» – деп және егілер. 
Хақтан сонда үн келер жан езілер:
«Көтер басты, хабибім!» – дер Жаратқан. 

«Дәргейіме алып кел үмбетіңді,
Кешірейін, көрсетіп құрметімді.
Жәннатыма кіргізем міллетіңді» –
Деген Хақтың даусынан дәме кірер. 

Ғұламалар көзінде шыра жанар,
Тәңір тағы сол жерде сынақ алар:
«Жазаламау бұзықты күнә болар!?» –
«Кеше гөр!» – деп Мұхаммет зар еңірер. 

«Бәсі бір ме бұзық пен ғұламаның? –
Жәннатыма кіргізсем, сірә, бәрін –
Аударайын өзіңе күнәларын!» –
Десе Тәңір, Расул мәз болады. 

Мұса менен Расул: «Жүр, – деп, – бері,
Һай кешті, – деп, – күнәһар үмбеттерін!» –
Шат боп бастар Жәннатқа дүрмектерін, 
Жұпар аңқып бар ғалам жаз болады. 

Құл Қожа Ахмет мұны айтты қияметтен,
Бұл – хикмет.
Сөз деме қиял еткен. 
Оны ұлы кітаптар зиялы еткен, –
Қанша дұға қылсаң да аз болады!


Хазіретке қалай барам?

Рахым Мәулім рахымымен жадына алса, 
Не бетіммен Хазіретке барамын мен?
Жолға түсіп, жанда тәуба шамы жанса, 
Не бетіммен Хазіретке барамын мен? 

Хақ пендесі амал-дәптер алса қолға, 
Рахым қылып жарылқаса баршаны Алла, 
Бағдар беріп пірмұғаным* салса жолға,
Не бетіммен Хазіретке барамын мен? 

Жетсе бір сәт қақпақыл ғып ажал-ағын, 
Отан үкім қылса, қарсы қазаға кім?!–
Өлмей заһар жұтып, тартсам жан азабын, 
Не бетіммен Хазіретке барамын мен? 

Сырлас достар үлгілерін шашып кетті, 
Жедел қылып қақпаларын ашып кетті. 
Шар зарб ұрып, дариядай тасып кетті, 
Не бетіммен Хазіретке барамын мен? 

Хақ Расулі – күндіз күлкі, түнде түсін
Бұзып өтті, қайғы жұтып үмбет үшін, 
Ішпей-жемей қызымет қылу – сүннеті шын,
Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Хақ расулі дүние үшін қайғырмады, 
Үмбетінен басқа жаққа бой бұрмады. 
Ақырды ойлап, 
бір сәт көңілін жай қылмады,
Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Уа, дариға, Мақшар күні парқым бар ма? –
Қазылық қып, көрген шақта қалпымды Алла –
Қылмыс, күнәм таразыға тартылғанда, 
Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Күндіз-түні тынбай жылап Құл Қожа Ахмет,
Хақ расулге болғын үмбет қыл да құрымет, 
Бақ боп қонып үмбеттерге қылды ол рахмет, 
Не бетіммен Хазіретке барамын мен?

Оқи отырыңыздар: Қожа Ахмет Яссауи хикметтері (1-бөлім)

Қожа Ахмет Яссауи хикметтері (2-бөлім)

Қожа Ахмет Яссауи хикметтері (3-бөлім)