Құл-Керім Елемес. Жаз дәптері (балаларға арналған өлеңдер)

ЖАЗ – ЖІГІТ

Көктем – сәби кешегі,

Жаз – жігіт боп есейді.

Тіршілікті, есебі,

Қолына алып көсейді.

Буындары қатайған,

Тұла бойы нұр тіпті. 

Ожауды алып апайдан,

Қайнатады іркітті.

ЖЕР – КІЛЕМ

Тотыдайын түрленіп,

Жер кілемнен аумады.

Қызыл-жасыл түрге еніп,

Аспаннан нұр саулады.

Шөп те, гүл де жетіліп,

Кірді толық өңіне.

Буындары бекіліп,

Жаздың ыстық деміне.

ГҮЛГЕ ОРАНДЫ БЕЛДЕРІМ

Құрт-құмысқа жыбырлап,

Бақа-шаян жанданды.

Тәй-тәй басып, қыбырлап,

Тамағына қамданды.

Басып құстар балапан,

Түлік ертті төлдерін.

Дала жәйіп алақан,

Гүлге оранды белдерім.

АПТАПТАҒЫ ТӨЛДЕР

Құлдыраса құлыншақ,

Тік көтеріп құйрықты,

Бұзаулар да ұрыншақ,

Оқыралап құйғытты.

Тік мүйізді лақтар,

Жапырайып құлағы,

Жарға барып тұрақтар,

Астында аққан бұлағы.

ҚОЗЫ ҚУЫП ЕНЕСІН

Қозы қуып енесін

Жеткен жерде емеді.

Ал енесі, денесін

Қанша түртсе көнеді.

Тізерлей қап, құйрығын

Жыбыр-жыбыр еткізіп,

Қозылық жүр бұйрығын,

Анасына өткізіп.

ЖАЗҒЫ ОРМАН

Түскен шаштай селдіреп

Қалған қара орманның,

Жапырағы желбіреп,

Өзі болды қорғанның.

Басына бас түйісіп,

(Қолдай қара бекіген)

Тұрғанда орман ұйысып,

Жел өтпейді өтінен.

ЖАУҚАЗЫН

Жердің жүзі алғызыл,

Шашыраған бояудай.

Тіршіліктің жалғызы –

Жер ұйқылы-ояудай.

Көкке бұрып мұң жүзін,

Келтіргендей тау сазын.

Санатқандай Күнге ізін,

Дала толы жауқазын.

ЖАҒАЛАУ

Өзен-көлдер жып-жылы,

Шомылуға шақ сондай.

Бір-біріне құп жыры,

Жағалауға бақ қонды-ай.

Балаларға балықтар,

Балықтарға балалар

Ұқсап, жүзіп, қалықтар,

Құсқа ұқсайды және олар.

Таңмен тұрып бозала,

Шұрқырасып, шуласып,

Су шашысып өзара,

Жағада ойнар құм басып.

ЖӘЙЛАУ ДӘПТЕРІ

БИЕБАУ

Түні тым қысқа болады,

Күндізі ұзақ жәйлаудың.

Қызығы есте қалады,

Жәйлауда бие байлаудың.

Биені асау құрықтап,

Желіге тізген құлынын.

Қымызын ішіп ұрттап,

«Ащы екен» деді, құлыным.

ҚҰРУЛАП ҚОЙЫП

Желіде құлын байлауда,

Асауды солай үйретпек.

Енесі көнбей айдауға,

Алады тұрып изектеп.

Құрулап қойып, сауыншы,

Көнбейтіндерін күнделеп,

Алады сауып, жауын шын

Тұрса да жауып тым да ерек.

САБА ПІСУ

Ақ сүтке толған сабаны,

Пісуден қиын жұмыс жоқ.

Еткенге еңбек бағалы,

Қоясың: «қымыз, – міні, – іш» - деп.

Есте қау үшін ішкеннің,

Пісуің керек мың кемі.

Сабаны ең көп піскеннің,

Тай болады ылғи мінгені.

ІШУ ҮШІН ІРКІТТІ

Жәйлаудың тәтті тағамы,

Ауасы жұпар бір тіпті.

Ашыла түсер қадамы,

Ішкеннің қанып іркітті.

Ол үшін күтіп ұзауын,

Жәйіп кеп жерге күнде отты,

Сиырды,

Бөліп бұзауын,

Саууға адам міндетті.

КЕЗҚҰЙРЫҚ ҰҚСАЙДЫ АТАҒА

Жәйлаудың сәні құмайлар,

Зеңгірде жүрер айланып.

Бозторғайдың да ұнайды әр,

Қалғаны көкте байланып.

Тұғыры анау ең биік,

Орнатқан тақтай жотаға,

Отырған таста қонжиып,

Кезқұйрық ұқсайды атаға.

ЛАҚ ҚЫП ТАРТЫП ТЕРІНІ

Қалмауы үшін айрылып,

Тізгінде қолдар қарысып,

Жабағы, бірі тай мініп,

Ойнайды ұлдар жарысып.

Лақ қып тартып теріні,

Көргенін істеп ауылдан.

Аптапта кеуіп еріні,

Шыққандай шаңнан, дауылдан.

ШАБАМЫЗ ОЙНАП ЖАЛЫҚПАЙ

Арнасын тосып бұлақтың,

Шымменен қалап топ бала.

Түбінен келер құлақтың,

Сүңгиміз суға оқтала.

Шығамыз шоршып қайтадан,

Қармаққа түскен балықтай.

Боп қалмау үшін майтабан,

Шабамыз ойнап жалықпай!

          КҮЗЕТ

Қораның барып шетіне,

Төсегін атам салады.

Аспанды жауып бетіне,

Күзетед қойды, даланы...

Асылған мені мойнына,

Иіскеп мауқын басып бір,

Жатқызады да қойнына,

Салады өзі айғай асып қыр...

ЖӘЙЛАУДЫҢ ҚЫСҚА ТАҢЫН-АЙ

Жәйлаудың қысқа таңын-ай,

Кеш кірді болды ататын.

Сәулелеп үйдің маңын Ай,

Ұйқысы қанбай бататын.

Аяқты демде сулайтын,

Шық тұра қалып шөптерге,

Уақыттың, шіркін, зулайтын,

Шолпаны туса бөктерде.

Қылтиып жердің шетінен,

Құлағы Күннің көрінсе,

Мал өрген таудың бетіне,

Тарайтын шуақ өрімше.