Санжар Кәкімұлы. Бүгін сенсіз?.. Ештеңе де болған жоқ...

Сұлтанғазы Санжар Кәкімұлы 2004 жылы Жетісу облысы, Алакөл ауданы, Бұлақты ауылында дүниеге келген. 2021 жылы Өскемен қаласы С. Аманжолов атындағы ШҚУ оқуға түсіп, 2025 жылғы түлегі. Жетісу облыстық «Jetisý» газетінің тілшісі. "Ауыл Академиясы" атты жыр-жинақтың авторы. 

 

* * *

 

Апа, сен болмасаң: 

Бар уайымды басқа салар едім ғой,

Маңдайымды тасқа соғар едім ғой.

 

Ажарым да сартап болар еді ғой,

Базарым да тарқап қалар еді ғой,

 

Жолдарым да бірге болмас еді ғой,

Қорғаным да мүлде қалмас еді ғой.

 

Сұлулықты көрмей кетер едім ғой,

Жылулықты бермей кетер едің ғой.

 

Айбыным да шөгіп құлар еді ғой,

Қайғы-мұң да төніп тұрар еді ғой.

 

Күлемін бе? Күлу болмас еді ғой!

Жүрегімде жылу қалмас еді ғой.

 

Болашағым бөлектейтін еді ғой.

Бала-шағым ол өтпейтін еді ғой...

 

Жетімдердің күйін кешер едім ғой,

Жетімдердің үйінде өсер едім ғой...

 

Ағатай, ауыл жақта не жаңалық?

 

– Ағатай, ауыл жақта не жаңалық? 

– Бәрі тозған, әлі де тозары анық.

Әлі ауылды көресің, көркейтеді

деген мендік көңілде боз ала үміт.

 

Ауылда қалған қайда,

Жеңгем де өзі қаланы армандайды, ә?

Әжеммен шәйдеспеген әжелер мен,

Атаммен дәмдес болған шалдар қайда?

 

Қала мұнаралы,

Көгіндегі көк туы – тұман әні.

Көк түтіннен қашқанда, қоңыр жолдан,

Көк күшігім қарсы алып шыға ма әлі?

 

Ұнайтын ауылымның кеші маған;

Еркелеткен жалғызын есіл анам.

Егін салып ентіккен еңкіш шал мен

Еміренген кемпірді есіме алам.

 

Жел сыбызғы ойнаған қалқадан кеп, 

Сарғайтып, күні де өткен арқадан көп.

Сағат санап, сан қойды санап жүр ме,

Саптамамен сары ұлдар сар табан боп.

 

Қарттары жоқ, кімдермен кеңесеміз,

Онсыз-ақ ақылдымыз немесе біз.

Жылдан жылға жиделер жүз түп артып,

Қалың тоғай сиреді демесеңіз.

 

– Ағатай, ауыл жақта не жаңалық?

– Бәрі тозған, әлі де тозары анық.

...Сүйкімсіз Сұлтан қаптап сан ауылға,

Ойнамайды төсінде Қожа нағып...

 

***

 

Көке, ауылға қайтайық биыл енді,

Биыл ауыл қарттарын жиі көмді.

Сиыр өлді, қара атың қалып қырда,

Ескі қосың өзгенің үйі болды.

 

Ол да кетіп, тағы да алмасады ел,

Тіршілік қой, қайтеді, жалғасады ол.

Сары уайымға салынбас едім ғой мен,

Сағыныштан өзгесі қалмаса егер.

 

Сағыныштан өзгесі бос ой демек.

Бала шақ та айтпады есейме деп.

Қарғыс сынды қаладан қажығанда,

Қарғам-ау деп қоятын шешей де жоқ.

 

Қаймақ қандай тәтті еді, қаспақ неткен.

Құрбы ұялып сүйдірмей қашпақ беттен.

Ойдым жолға түсіп ап орағытқан,

О, неғылған жүрек бұл тас боп кеткен?

 

Тас боп кеткен жүректі ая, құдай,

Қайда барсам жанға мұң таяды ұдай.

Итсің десем өкпелеп қаласың, рас,

Мен өкпелеп көрмеп ме ем, әй, өмір-ай.

 

Шалдың баласы

 

Сенен де жақсы жігіт жолықпай шоң елде,

Қыз күтіп тұрса қайтер ең осылай егерде;

Қала.

Асфальт. У-шу.

Қап-қара юбка. Ресторан.

Iphone-ны қымбат менен де.

 

Шалға ұқсап сосын тұрысың,

Жүргеніңді, әсте қайдан біледі жыр үшін.

Вилласы несі,

Коттеджі несі ол айтқан,

Ауылда қалған қосты ойлап кетем, құрысын.

 

Қосылмай ешбір тобырға,

Ауылға қайту керек шығар, ә, соңында.

Түкті де ойламай көршім де жүрген жоқ па әне,

Басып ап түнде қорылға.

 

Галстук. Пальто.

Костюм мен жейде шаршатты,

Ауылдың тозған тоңдары әбден аңсатты.

...Несіне мені сүйесің деймін.

Мен деген,

Қойшы бір ұлмын малсақ-ты.

 

Көргенсің, – дейді ол, – уды еміп,

Тұрғам жоқ және сенен бір асқан қу көріп.

...Ешкімге нанбай, ауылды ойлап келемін,

Сіріңкем жанбай су болып... 

 

***

 

Оралмаған ауыл мен досына бір, 

Айтшы, қалқам, енді оның несі бауыр?

Мен де суып бәрінен ендігі күн,

Тасбауыр боп барамын...

Кешір, ауыл...

 

Күндерімді сағындым күрең табан,

Ақ саусақ боп онсыз да күнелте алам.

Бес жүз бала кіретін – бір мектебім,

Мың жүрекке жүретін – бір емханам.

 

Көңіл дейтін кішкентай бола осыған,

Жұрт еді ғой бәріне жаны ашыған.

Бір ауылға жүретін бір мекенжай,

Бір нән төбет үретін қорасынан.

 

Әжелерім жиналса ән қызатын,

Кешке қалса

Ал шырқын мал бұзатын.

Он үй болып көршінің сұрап алған,

Қой кезекке мінетін жалғыз атын.

 

Бір ауылдас келетін егін салып,

Бір биені беретін келін сауып.

Бір ауылдас трактор іздегенде,

Бір ауылдас жүгірген шөбін шауып!

 

НАН

 

Шарбағына көршінің артылам кеп,

Ал жеңгей нан бере ме?

Ол күмән боп.

...Бүтін нанға жарымай қойдық па, ана,

Кешке дейін қарызға жарты нан жеп.

 

Айтамын күз деп соны,

Сол күздің жібімейтін мұз боп шері

«Жарты нанды қайтар» деп жеңгей сосын,

Кеш кірместен келетін іздеп сені.

 

Қайғырсаң жоқты қайғыр,

Тоңазымай таңдар да атты қайбір.

Орнына енді ойсырап олқы түскен,

Осындайда көкемнің жоқтығы-ай бір.

 

...Қуанғаннан айтылсын күнде «алақай»

Қуанғаннан айтылсын күнде «алақай»

Бір нан артық аламын бүгіндер мен,

Сұрап қалса берем деп бір балақай.

 

Шешем солай өмірге өкпеледі...

Жағдайын бар демеді ол, жоқ демеді.

Нан іздетпей анаңа, менен сұра,

...Менің анам нан іздеп кеткен еді,

содан соң оралған жоқ.

 

* * *

 

Салқын кештер сезімдерге қорған боп, 

Екеумізбен мұңданған-ды талай бақ.

Бүгін сенсіз?.. Ештеңе де болған жоқ,

Бәрі әйбат.

 

Солған да жоқ жаралы жан - жарты гүл,

Арпалысып, алысқам жоқ от күнмен.

Сүймейсің бе деп сұрайсың...Ол түгіл,

Сағынған да жоқпын мен.

 

Есіміңді жүрегімде жоқ қылып,

Өшіргенмін өткенде.

Хат жазбаймын, сөнген кеше отты үміт,

...Нөмірің де жоқ менде.

 

Сан сүрініп, жығылып,

Сапар біткен саған деген жолдағы.

Алматыға барсам, барам қыдырып,

Сенің үшін емес бірақ ол дағы.

 

Сүю деген келген емес әзірге ой,

Жыла мейлі, өкіріп.

...Айтқанымның бәрі де рас,

Әзіл ғой!

Сүйем сені,

Өтірік...

 

AПА

 

Өмірдің өтеуін өтеп, 

Жадырап жайқалдың елге.

Перзенттің жетеуін әкеп,

Төртеуін қайтардың жерге,

Апа... 

 

Содан соң бір суып, бір ысып,

Мен үшін ғана тыныстадың.

Тамақ ішпесем ұрысып,

Арақ ішкенде ұрыспадың,

Апа... 

 

Бәрімен тату боп туыстың,

Ешкіммен алысып, жұлыспай

Мұңымды төккенде ұрыстың,

Шылымды шеккенде ұрыспай,

Апа... 

 

Өзіңнен үлкен неше есе,

Арқалап ардың-ау жүгін

Дана боп жүрдің де кеше сен,

Бала боп қалдың-ау бүгін,

Апа... 

 

Күнің жоқ кешке демалған,

Жаралған жамалың неден?

Көзің-ай кестеден талған,

Сөзің-ай қарағым деген!..

Апа... 

 

АПА

 

Қартаймауың керек, Апа,

Сен үшін –

Құдайменен жасап келем келісім...

Сен о баста қайсар, қатал, өткір ең,

Өмірге өткен өкпең менен өкінішің көп білем.

 

Одан қалды сағынышың сарысудай тұр әні,

Ал жүрегің қаншама рет қайғы жұтып, жылады.

Тіршілікте тірі күнің – тауып жүрген табысым...

Қарсы алады қай кезде де бауырсағың, бәлішің.

 

Одан қалды жан-жағыңа көзіңді ылғи алартып,

Отырасың үнемі сен оймағыңды жоғалтып.

Сиыр сауып, сүт пісіріп, құрт та жайып оңаша.

Көз жасыңды көрсетпейсің біреу саған қараса.

 

Ақ жүрексің, ақкөңілсің, ақпейілсің соншама,

Көрші кемпір көйлегіңді киіп тойға барса да...

Құйған, Апа, шәйің неге сондай тәтті десем мен,

Ұсынады екенсің ғой бар мейірім-кесеңмен...

 

ЖАСАНДЫ

 

Жасанды бәрі,

Жасанды бәрі, жасанды,

Жүремін бұлай, күлемін бұлай қашанғы?

Жасандылықпен тірілтті марқұм шешемді,

Жасандылықпен бейнесі атамның жасалды.

 

Жасанды – жүрек,

Жасанды – сезім,

Жасанды – ой,

Қоштасып кеткен қыз отыр көзге жас алмай.

Жадырап шықты жеңгем де кеше бөлініп,

Жасандылықсыз тек жүр еді көптен жасармай.

 

Жасанды ұрпақ жасалып жатыр артымда,

Жасанды бата бере ме ертең қартың да?!

Жасанды досым жыл өтті ол да жоғалды,

Жасанды болып кете ме деймін халқым да...

 

Жасанды кірпік қырандай қанат қақты кеп,

Жасанды құйрық көрінсе көзге тәтті боп,

Жасандылыққа жолдасым да жүр жолығып,

Жасанды омырау, жасанды ерін қатты деп.

 

Көзің талады жасандылықты көріп-ай,

Бір күні мәңгі қалар ма екен өліп ой...

Тасада қалған махаббатым болатын,

Табиғи, таза, мөп-мөлдір, тұнық еді ғой...