Ақ моншақтай мөлдір ғұмыр

Қазақ халқының мақтанышына айналған батыр қызы – Әлия Нұрмұхамбетқызы Молдағұлова — биыл, 2025 жылы, туғанына 100 жыл толған ұлттың мәңгілік символы. Ол 1925 жылы 15 маусымда Ақтөбе облысы, Қобда ауданының Көксай колхозына қарасты Бұлақ ауылында дүниеге келген. Кей деректерде туған күні 25 қазан деп жазылғанымен, қай күні келсе де, қазақ топырағы дәл сол сәтте батыр рухпен нұрланған еді.

Әлияның балалық шағы ерте жетімдіктің сынағымен басталды. Анасы Маржан масақ теріп жүргенде мылтық оғынан қаза тауып, әкесі ауыр тұрмыстың тауқыметімен қызын нағашыларының қолына беруге мәжбүр болады. Сөйтіп, Әлия нағашысы Әбубәкір Молдағұловтың қамқорлығында тәрбиеленіп, тағдырмен тайталасқан қайсар мінезін сол күннен қалыптастырды.

Өжет мінез – Отанға адалдықтың өзегі

Балғын кезінен-ақ Әлия бірбеткей, әділ әрі ұстамды болды. Мәскеу мен Ленинградтағы орыс мектептерінде оқу қазақ қызға оңай тиген жоқ. Бірақ табандылық пен білімге құштарлық оның бойынан еш ажыраған емес. Тіл білмесе де, білім биігінен көрінді. Осы еңбекқорлығының арқасында ол Кеңес Одағының үздік оқушыларының бірі ретінде Қырымдағы әйгілі «Артек» пионерлер лагеріне жолдама алды. Бұл – қазақ қыздары үшін сирек құрмет еді.

Жеңіс жолындағы мерген

1941 жылы соғыс оты тұтанғанда, жас Әлияның жүрегі тыныштық таппады. Авиациялық техникумда оқуын жалғастырғанымен, майданға сұранудан танбады. 1942 жылдың желтоқсанында Мәскеу маңындағы Орталық әйел-снайперлер мектебіне қабылданды. Сабақта үздік болды, мылтықты дәл көздеудің шеберіне айналды.

Солдаттар арасындағы ең нәзік, бірақ ең қайсар мерген – Әлия. Оны көрген офицерлердің бірі бірде:

«Бұл қыз соғысқа емес, асханаға кетсін» – дегенде, Әлияның жауабы найзағайдай жарқ етті:

«Мен соғысқа картоп аршу үшін емес, фашистерді жою үшін келдім!»

Осы сөз – қазақ әйелінің XX ғасырдағы өр тұлғасын сипаттайтын мәңгілік айғақ.

Мәңгілік хаттар мен соңғы дем

Майданнан жазған хаттарында Әлия сабырлы да шуақты еді. Ол қардың ортасында отырып, туған жеріне, бауырларына, әсіресе туысы Сапураға хат жазып:

 «Сәлем саған, Отаным!... Егер біраз уақыт хабар болмаса, таңданба – себебін өзің білесің...» деп жазған. Сол хаттан кейін ол қайта оралмады.

1944 жылдың 14 қаңтары. Псков облысы, Новосокольники маңы. Қар, боран, оқ пен жалын. Әлия жараланған солдаттарды көріп, бойын тіктеп,

«Алға! Артымда мен бармын!» – деп айқай салды.

Ол соңғы сәтіне дейін жаумен қоян-қолтық шайқасты. Ерлікпен қаза тапты. Жасы – бар-жоғы он тоғызда.

Мәңгілік мәңгілікке айналған есім

1944 жылдың 4 маусымында Әлия Молдағұловаға Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Оның ерлігі ұлттың намысына айналды. Ескерткіштері Ақтөбе, Мәскеу, Санкт-Петербург, Тараз, Псков, Астана қалаларында орнатылды. Ақтөбедегі халықаралық әуежай, мектептер мен көшелер оның атымен аталады.

Қазақтың ару қызына арналған Бәкір Тәжібаев пен Сейдолла Бәйтерековтың «Әлия» әні — Роза Рымбаеваның орындауында әлемге тараған рух гимніне айналды.

«Әлия – батыр қызы сен халқымның,

Әлия – ару қызы сен халқымның!»

Ерлік – ұлттың жүрегінде

Әлияның бейнесі – ерлік пен сұлулықтың, батырлық пен нәзіктіктің тоғысқан тұсы.

Ол тек снайпер емес, ол — рух снайпері, ол — жүректерді оятқан оқ, ұлттың намысын тірілткен қыз.

2025 жылы қазақ елі Әлияның 100 жылдығын атап өтеді. Бірақ шын мәнінде бұл – бір ғасырлық емес, мыңжылдық рухтың мерейтойы.

Өйткені Әлия – уақытқа емес, мәңгілікке тиесілі есім.

Автор:

Майдан Орынбаев

Тараз қаласы, 2025 жыл