Қаржылық қақпан: Алматыда 42,6 млрд теңгенің «көлеңкелі» несие бизнесі әшкере болды

«Жылдам ақша», «Кепілсіз несие», «Тек жеке куәлікпен»... Қала көшелері мен интернетті жаулаған осындай жарнамалардың артында қандай қауіп тұр? Алматыда қарапайым халықты қарызға батырып, заңсыз байып келген ірі қылмыстық топтардың жолы кесілді. Қалалық Экономикалық тергеу департаменті жалпы сомасы 42,6 миллиард теңгені құрайтын заңсыз микроқарыз нарығын әшкереледі. Бұл – қарапайым халықтың қалтасын қаққан алаяқтық схемалардың нақты көрінісі.

«Заң және тәртіп»: Көлеңкелі экономикаға соққы

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Заң және тәртіп» қағидаты аясында жүргізіліп жатқан ауқымды жұмыстар өз нәтижесін бере бастады. Алматы қаласы бойынша Экономикалық тергеу департаменті (ЭТД) Өңірлік коммуникациялар қызметінің алаңында өткен брифингте сенсациялық мәліметтер жариялады.

Мамандардың айтуынша, қалада ұзақ уақыт бойы заңсыз жұмыс істеп келген микроқаржылық ұйымдардың тұтас жүйесі анықталған. Олар өз әрекеттерін «комиссиялық дүкендер», «автокөліктерді жалға беру» және «онлайн-платформалар» ретінде бүркемелеп келген. Шын мәнінде, бұл ұйымдар лицензиясыз, заңсыз банктік қызметпен айналысып, азаматтарды қаржылық кіріптарлыққа түсірген.

Қазіргі таңда қалада 14 заңды тұлға мен 1 жеке тұлғаға қатысты қылмыстық іс қозғалып, тергеу амалдары жүргізілуде. Ең бастысы – алаяқтардан зардап шеккен азаматтарға келтірілген шығын толықтай өтелді.


        Қасқырдың аузы, түлкінің құйрығы: Алаяқтық схемалары

Департамент басшысының орынбасары Сабырғали Балғалиев қылмыстық топтардың қолданған қулықтарын жайып салды. Олардың жұмыс істеу әдісі өте қарапайым әрі қауіпті болған:\

1. Жалған «сатып алу»: Клиентпен «тауарды сатып алу» шарты жасалады. Яғни, адам өз мүлкін (телефон, көлік, техника) «сатады», бірақ шын мәнінде ол зат кепіл ретінде қалады.
2. Жасырын үстемеақы: Кейін клиент өз затын кері қайтарып алу үшін оны «қайта сатып алуға» мәжбүр болады. Бұл ретте үстіне қосылатын пайыздық мөлшерлеме заңда көрсетілген шектен бірнеше есе асып түседі.

«Тергеу барысында қарыз алушылардың кепілдік шарт түрінде рәсімделген микроқарыздар үшін алған сомадан 3–5 есе көп ақша төлеуге мәжбүр болғаны белгілі болды. Бұл – нағыз сүтқорлық пен азаматтарды тонау», – деді спикер.

Қазіргі таңда «Creditum» және «Sofi Finance» сияқты танымал ұйымдарды қоса алғанда, 6 микроқаржылық ұйымға (МҚҰ) қатысты іс сотқа жолданды.



                                                                                                    Сабырғали Балғалиев

Сандық тұзақ: Online-алаяқтық

Технологияның дамуы алаяқтарға да жаңа мүмкіндіктер ашып отыр. Тергеушілер «Aiken Tech» ЖШС қызметіне тосқауыл қойды. Бұл компания «7PAYda.kz» сайты арқылы 7 мыңнан астам адамға заңсыз несие үлестірген. Айналымдағы қаражат көлемі 10 миллиард теңгеден асқан. Бұл жердегі қауіп – адамдардың қаржылық сауаттылығының төмендігін пайдаланып, оларды онлайн түрде «қарыз шұңқырына» тығу.

Тағы бір сұмдық дерек – «Comfort Time» ЖШС-не қатысты. Бұл ұйым жалған зейнетақы аударымдарын пайдаланып, алаяқтық жолмен 140 қайтарымсыз несие рәсімдеуге мүмкіндік берген. Мемлекет пен банк жүйесіне келтірілген шығын 400 миллион теңгеден асады. Бұл схема банктердің скорингтік жүйелерін алдау арқылы жүзеге асқан.

Әділдік орнату: Халыққа қайтқан қаржы

Бұл операцияның басты мақсаты – жазалау ғана емес, зардап шеккендердің құқығын қорғау. ЭТД қызметкерлерінің жедел қимылының арқасында:
- Заңсыз құрылымдардың 42,6 млрд теңгелік мүлкіне шектеу қойылды (арест салынды);
- Азаматтардың негізгі қарызы бойынша 1,6 млрд теңге кешірілді. Яғни, мыңдаған отбасы қарыз құрсауынан босатылды.

Бұл іске Алматы прокуратурасы да белсене араласты. Қадағалаушы орган әлеуметтік осал топқа жататын 60 мыңнан астам азаматтың мүддесін қорғау мақсатында сотқа талап арыз түсірді. Бұл – мемлекеттің өз азаматтарын «жыртқыш» қаржылық ұйымдардан қорғауға дайын екендігінің нақты дәлелі.

Болашаққа бағдар: Заңнама өзгере ме?

Ауруды емдегеннен гөрі, оның алдын алған тиімді. Сотқа дейінгі тергеу нәтижелері көрсеткендей, қолданыстағы заңнамаға өзгерістер енгізу қажеттілігі туындап отыр. Ұсынылып отырған бастамалар:

1. Тұтынушы құқығын қорғауды күшейту: Несие шартының талаптарын қатаңдату.
2. Тәуекелдерді азайту: Несие беру кезіндегі тексерісті күшейту.
3. Омбудсмен институты: Микроқаржылық нарықта дауларды шешетін арнайы омбудсмен қызметін енгізу.

Бұл шаралар болашақта осындай алаяқтық схемалардың қайталанбауына кепіл болуы тиіс.

Алматыдағы бұл оқиға – қаржы нарығындағы «тазалық жұмыстарының» басы ғана. Департамент өкілдері заңсыз микроқаржылық қызметпен күрес тоқтамайтынын, заңдылықты қамтамасыз ету жұмыстары жалғаса беретінін қатаң ескертті.

Құрметті оқырман! «Тегін ірімшік тек қақпанда болады». Күмәнді ұйымдардан, пайызы тым жоғары несиелерден және жеке басты куәландыратын құжаттарды сұрайтын бейтаныс сайттардан аулақ болыңыздар.

Егер сіз немесе сіздің жақындарыңыз қаржылық алаяқтардың құрбаны болса немесе күмәнді жағдайға тап болса, дереу Алматы қаласы бойынша Экономикалық тергеу департаментіне хабарласыңыз:

Мекенжай: Жібек Жолы көшесі, 127.

Байланыс телефоны: 1458 (Call-орталық).

MADENIPORTAL.KZ шолушысы

Ақпарат дереккөзі: Алматы қаласының Өңірлік коммуникациялар қызметі (ӨКҚ)