Ашур Өздемир: «Қазақ әдебиетін жақсы жарнамалау керек»

Ағай, саламатсыз ба?  Спандияр Көбеев, Сұлтанмахмұт Торайғыров, Тайыр Жомартбаев сынды қазақ жазушыларының кітаптарын Түркия Түрікшесіне аударып, басқаныңыз үшін кітапсүйер оқырмандар тарапынан рахметімізді айтамыз. Бұл романдарды аударам деп шешім қабылдауыңызға не түрткі болды?

Мен, 1992 жылы алғаш рет Қазақстанға келдім. Түркістан қаласындағы Ахмет Яссауи атындағы Қазақ-Түрік Университетінде қызмет еттім. Осылайша, Қазақстанда өмірімнің 15 жылы өтті. Бұл аралықта мен қазақ тілін терең меңгеріп аударма жасаумен айналыстым. 2000 жылдарға дейін көптеген қазақ жазушыларының әңгімелерін түрік тіліне аудардым. Ол кейінірек екі кітап болып шықты. Әлі жарияланбаған әңгімелер де жетерлік. 

Алғашқы қазақ романдары болып саналатын «Бақытсыз Жамал», «Қыз көрелік», «Қалың мал» және «Қамар сұлуды» түрік тіліне аударсам деген ойым бұрыннан болатын. Бірақ Қазақстанда жүрген жылдары оның сәті келмеді. Содан 2013 жылы алғашқы қазақ романдары туралы теоритик Л. Голдманның әдісімен жалпы бір зерттеу еңбегін жазсам деген ой келді. Сол ойдың жетегінде жүріп осы бір романдары түрікшеге аударуға бел байладым. Осылайша, алғаш болып «Бақытсыз Жамал» түрік тіліне аударылды. Жалпы есеппен биыл шығып жатқан кітаптардың барлығы 10 жылдай бұрын аударылып қойған. Өкінішке орай, бүгінге дейін оларды бастыра алмадым. Себебі өзіңіз білетіндей, барлық елде кітап бастыру қиынның қиыны. Кітап қылып шығара алмаған соң тартпамда елеусіз бір күйде үн-түнсіз жатты да қалды. Биыл аз ғана данамен болса да бастарайын деген ойға келіп, үшеуін де өз қаражатыма бастырдым. 

Ал аударма кітаптарының мәтіндеріне келетін болсақ, «Қалың мал», «Қыз көрелік» және «Бақытсыз Жамал» романдарының тұпнұсқасы араб әріптерімен (төтеше. ред) басылған мәтіндер. «Қамар сұлу» араб әріптерімен басылмаған болса да, қолжазбасы араб әріптерімен сақталған. Сондықтан бұл романдарды кирилл әліппесіне көшіру барысында көптеген қателіктер кеткен екен. Мұнымен қоса, заманның талабына байланысты романдардың көп жерлері алынып тасталғанын да аудару барысында байқадым. Мысалы, барлық мәтіндерден Кеңес дәуірінде дінге және руханият тақырыптары қысқартылған. Ал мен болсам бұл романдарды аудару үшін, әсіресе «Бақытсыз Жамал» мен «Қыз көрелік» романдарын тұпнұсқасын пайдаландым. Яғни, араб әріптерімен жазылған алғашқы нұсқасын. Оларды тұпнұсқадан оқып, алынған жерлерін толықтырып жаңа мәтін құрдым. Содан кейін барып, қазақшадан түрікшеге аударуға кірістім. Соңында аударма кітаптарға түрікшесімен қосып, тұпнұсқа қазақша мәтінін де орналастырдым. Бұл менің осы аудармаларымдағы ең үлкен жаңалық деп есептеймін. 

Бұл дегеніміз ғаламат еңбек қой. Расында мен сізге тамсанып отырмын. Дегенмен Оғыз тілдер тобына жататын қазіргі Түркия Түрікшесінің өзіндік ерекшеліктері мен заңдылықтары бар. Қыпшақ тілдер тобына жататын Қазақ Түрікшесін ақтару барысында тілдік, стильдік жағынан нендей де бір қиындарға тап болдыңыз ба? 

Әрине, Түрік тілі мен Қазақ тілі туысқан тіл болғанымен де, екеуі екі арнада бөлек дамыған тіл деп айтуға болады. Туысқан тіл болған соң ұқсастықтар көп. Айырмашылықтар да жетерлік. Аудару барысында айырмашылықтардан бөлек ұқсастықтардың өзі де кедергі жасайтын тұстары кездеседі. Мысалы, белгілі бір сөздің қазақша мен түрікшеде жазылуы бір болғанымен, мағынасы мүлдем басқаша болуы мүмкін. Егер тілді жоғары деңгейде меңгермесеніңіз бұл аударуға өте үлкен кедергі жасайды.

Мен ылғи айтып жүретін бір сөз бар:  аудару деген –тек тілді емес, мәдениетті де аудару деген сөз. Егер сіз тілдің мәдениетін, яғни тілді жасайтын ұлттың мәдениетін білмесеңіз аудармаңыз нашар болмақ. Сондықтан аударма жасау үшін аударар мәтіннің қай ұлтқа тиесілі һәм ол ұлттың мәдениеті қандай, міне, бұлардан хабарыңыздың болуы абзал. Осы орайда жоғарыда айтып кеткенімдей мен Қазақстанда 15 жылдай тұрған азаматпын. Яғни, қазақ мәдениетін бір кісідей білемін деп айтуыма болады деп ойлаймын. 15 жылдық тәжірибемнің арқасында қазақ тілінен мәтін аудару маған аса қиындық тудыра қойды деп айта алмаймын. 

Түрікше «öz olgu» деген термин бар. Бұл дегеніміз, бір ұлтқа, бір ұлысқа тиесілі және басқа тілге аударылмайтын ұғымдар, тілдік бірліктер. Міне, аударма саласында қиналатын мәселелердің бірі – соларды аудару десем артық айтқаным емес. Мысалы, «шаңырақ» дегенді қалай аудару керексіз? «Соғымды» ше? «Шілдехананы» қалай түрікшеге қотару аламыз? Менің ойымша, мұндай сөздерді аударуға болмайды. Аудармаларымда бұларды дәл қазақ тіліндегідей орналастырдым. Кейіннен сол сөздерді түсініктеме ретінде бөлек көрсеттім. Себебі аударуға болмайтын сөздерге түсініктеме бермесеңіз, оны оқырман түсінбейді. Ал бұл аударманың ең үлкен кемшіліктерінің бірі болып саналады. 

Оныңыз рас, Ашур Бей. Ақын Олжас Сүлейменовтың «Айналайын» деген өлеңін есіме түсірдіңіз. Өлеңде «айналайын» сөзінің орыс тіліне аудырылмайтыны жайлы айтушы еді. Бірақ сол Олжас ақынның әдебиет сахнасына келген кезеңі - Түркі әдебиетінің тарыдай шашылған Кеңестік дәуірмен тұспа-тұс келді. Осы дәуірде Түркістан әдебиеті Түркия әдебиетінен бөлек жолға түсті. Түркия Еуропаға есігін ашса, Түркістан соцреализмнің шекпенін киді. Қазақ Түркілерінің шығармаларын аударып отырып, қос әдебиеттің бір бірінен бөлектеніп тұратын тұсы мен ұқсастықтары қандай екен, мән беріп көрдіңіз бе?

Түркия әдебиеті мен Қазақстан әдебиеті, әсіресе, ХХ ғасырдың бірінші ширегінінен кейін екі бөлек арнаға түсті. Дегенмен бұл уақытқа келгенше, яғни ХХ ғасырдың 20-шы жылдарына дейін Қазақстан әдебиеті мен Түркия әдебиеті, жалпы Түркі әдебиеттері бір-бірімен байланыста болғанын жоққа шығара алмаймыз. Стамбулда шыққан бір кітапты, Қазандағы, Уфадағы, тіпті Орынбор мен Семейдегі кісілер сол уақыттың қиыншылығына қарамастан алдырып оқығанын сіз бен біз жақсы білеміз. Демек ол кезде ақын-жазушылар, зиялы қауым бір-бірін оқыған деп айтуға болады. Сондықтан ХХ ғасырдың бірінші ширегіне дейін Түркі әдебиеттер арасында, менің ойымша, үлкен байланыс бар. Ал Кеңестік жүйе орнағаннан кейін Түркия мен Түркістан елдері арасында байланыс үзілді. Кеңес елдерінде соцалистік реализм басым болды. Бірақ бір нәрсені ашып айту керек, Түркияда да 20-30-жылдардан кейін соцреализм бағытында жазған ақын-жазушылар көбейе түсті. Тіпті Түркияда да социалистік реализммен құрылған әдебиет бар деп айтуға болады. Бұл жағынан Түркия әдебиеті мен Түркістан әдебиеті ұқсас. Бір ерекшелігі, Қазақстан мен басқа да Кеңес елдерінде соцреализм мемлекеттің, партияның идеологиясына айналды. Ал Түркияда болса соцреализмге белгілі бір дәрежеде тиым салынды. Бұл бағытта жазған ақын-жазушылар қудаланды, шығармалары басылмады, басылған күнде де оның таралуы үлкен кедергілер болды. Міне, бұл екеуі де соцреализм. Бірақ екі бөлек арна.  

Түркияда да соцреализм бағытында әдебиеттер баршылық деп айтып қалдыңыз. Сол уақытта Түркия әдебиетінде елеулі орын алған бірден бір журнал бар болатын болса, ол –Варлык журналы. Ғаріпшілердің алғашқы өлеңдері, тіпті алғашқы манифестосы да осы журналда жарияланған. Ал Орхан Уәли бастаған бірінші жаңашылдар Түркия әдебиетінің алтын тағында отыр десем артық айтқаным емес. Ғаріпшілердің әдебиет сахнасына шығуына Назым Хикмет өте үлкен дәрежеде ықпал етті емес пе?! Демек, соцреализм Түркия әдебиетіне белгілі бір дәрежеде өз пайдасын тигізді деген сөз ғой. Ал Түркістанның, соның ішінде Қазақстан әдебиетінің дамуына соцреализм қаншалықты дәрежеде әсер етті? Сырт көзбен қарағанда қандай ойдасыз? Қазіргі қазақстандық жас әдебиеттанушылар қазақ әдебиетінің дамуы емес, керісінше тажалына айналған бірден бір бағыт –осы соцреализм деп есептейді....

Социалистік реализм Қазақстан әдебиетіне кері әсерін тигізді деп айтуға болады, әрине. Бұдан бұрын ХХ ғасырдың басында қазақ әдебиеті өз деңгейінде дамып келе жатқан үлкен әдебиеттердің бірі болған еді. Ал соцреализм олардың барлығын қиратып, өз туын желбіреткені жасырын емес. Бірақ соцреализм қазақ әдебиетіне ешқандай пайда тигізбеді деп айту адалдық емес сияқты. Мысалы, Ғабит Мүсірепов, Сәкен Сейфуллин, Сәбит Мұқанов сынды үлкен жазушылардың шығармалары соцреализм бағытында емес пе?! Оларды нашар шығармалар жазған авторлар деуімізге бола ма?! Меніңше, болмайды. Тіпті қазақ әдебиетінің классигі Мұхтар Әуезовтың кей шығармалары осы бағытты жазылғанын білеміз ғой. Сондықтан соцреализм тек қана кері әсерін тигізді деп айтуымыз қиын. Бұл жердегі назар аударатын мәселе, сол кезеңде тек бір ғана бағыттың өсіп-өркендеуіне мүмкіндік беріп, басқа бағыттарға тиым салғандығында. Бірақ қазақ әдебиетін әлемдік деңгейге шығарған осы соцреализм екенін мойындауымыз керек.

Қазіргі ортақ Түркі (Тұран) әдебиетінің  дамуы үшін аударма саласының орны айтарлықтай маңызды деп жатырмыз ғой, ағай. Бүгінгі дейін Қазақ әдебиетінің түрік оқырмандарына көптеген шығармалар аударылды һәм танытылды. Алайда «біткен іске сыншы көп» демекші, сол аударма кітаптар көбіне өз оқырмандарын таба алмай қалатын сынды. Яғни, тек әдебиет пен түркология мамандығында оқитын студенттер мен оқытушылардың аясында ғана қалып қойып жатады. Аударма кітаптардың жалпы халықтық сұранысқа ие бола алмауында не кедергі? Қалай ойлайсыз?

Дұрыс айтасыз. Қазақстан әдебиетінен, жалпы қазақ әдебиетінен түрікшеге көптеген ақын-жазушылар аударылды. Ол, әрине, құптарлық іс. Керісінше түрік әдебиетінен қазақ әдебиетіне көп дүние аударылды деп айта алмаймыз. Бірақ сіз айтқандай, түрік тіліне аударылып Түркияда басылғанымен де, кітаптардың көбісі оқырманның қолына тие бермейді. Тисе де лайықты бағасын алған жоқ. Оның себептерін былайша тізіп бере аламыз: 1) Қазақ-түрік тілін, қазақ-түрік мәдениетін, қазақ-түрік өркениетін жақсы білетін, бағамдап һәм сараптай алатын кәсіби аудармашылар өте аз. «Екеуі де бір түрік тілі  ғой. Аударма жасау онша қиын емес» деп қотара салатын адамдар көп. Тілді, тілдің мәдениетін білмегеннен кейін көбіне мәтіндер жалпылама аударыла салады. Ал мұндай аудармалар оқырманның көңілінен шықпайды. 2) Шығарылған кітаптар көбіне кішкентай баспалардан 50-100 дана болып шығады. Барлығы жәй ғана науқандық жұмыс. Көзбояушылық. Әйтеуір шығарылды деген аты ғана. Ақын-жазушылар болса «Уай, құдайға шүкір. Менің де бір кітабым Түркияда шықты» деп қуанады. Бірақ кітаптың қалай, қандай болып шыққанынан еш хабары жоқ. Қазақ әдебиетінен жүздеген шығармалар түрік тіліне аударылған болса да, жалпы түрік оқырмандарының қазақ әдебиетінен хабары бар деп айтуға келмейді. Бұл, әрине, өкінерлік дүние. Бұл жағдада не істеу керекпіз? 1) Аударманы кәсіби аудармашыға жасату керек. 2) Қос тілді жетік меңгерген редакторға оқыту керек. 3) Аударылған кітапты Түркияның барлық жеріне жеткізе алатын, үлкен баспаханадан шығару керек. 4) Қазақ әдебиетін жақсы жарналамау керек. Бұлар болмайынша қазақ әдебиетінің түрік тіліне жасалатын аудармалардың барлығы тек науқандық жұмыс деңгейінде қалады. 

Науқандық жұмыс деп жақсы айттыңыз. Бір жылдары Қазақстанда Түркия поэзия деген атаумен Түркиялық ақындардың антологиясы жарық көрді. Юнус Эмреден басталып, Кеңес өкіметі кезеңіне дейін бірнеше ақындардың өлеңіндерін аударыпты. Бірақ бұл кітап та дәл Түркиядағы қазақ кітаптарының аударма нұсқасы секілді жалпы халықтық сұранысқа ие бола алмады. Оның бірден бір себебі аударма сапасының нашарлығы еді, оның үстіне орыс тілінен аударғаны тағы бар. Сіздің ойыңызша, аударманың сапалы болып шығуы үшін нендей критерийлерді баса назарда ұстау керек? Қайт дегенменде, аударма –шығарманы өлімсіз қылатын эликсирлердің бірі емес пе...

Түрік тіліне, жалпы Түркі әлемінен келген ақын-жазушылардың көбі басқа тілдерден аударылған. Мен сізге бір қызық айтайын, Шыңғыс Айтматовтың ең алғаш шығармалары түрік тіліне француз тілінен аударылған. Бірақ аударма расында жақсы болып шықты. Көркемдік жағынан өте күшті аударылғанын мойындауымыз керек. Одан бері Ш. Айтматовтың көптеген шығармалары қайта аударылып басылды. Бірақ әлі күнге дейін ешқайсысы алғашқы жасалған аудармаға жетпейді-ау деп ойлаймын. Бұл жерде аудармашының француз тілінің жетік меңгергені үлкен рөл ойнағаны көрініп тұр. Ал түрік тілінен қазақ тіліне бір кітапты аударып жатып, оның түрікшесі қандай екенін білмегені былай тұрсын, қазақшасы да дұрыс емес кітаптар бар. Қазақшадан түрікшеге аударған аудармашылардың көбісі жөнді түрікше де білмейді. Ауызекі сөйленетін түрік тілі емес, әдеби түрікшені айтып отырмын. Оны жөндейтін жақсы редакторлар да жоқтың қасы. Болса да редакторларға мән беріп жатқан ешкім жоқ. Кітап аударылған күйі баспадан басылады да кетеді. 

Мұндай олқылықтарды болдырмас үшін, аударма мәселесін мемлекеттік мәселе деңгейінде қолға алу ләзім деп есептеймін. Бұған мемлекеттік бағдарма жасалу керек. Мысалы, Түркияда 40-жылдары Білім министрлігі жанында Аударма Бюросы құрылған болатын. Мемлекет оған едәуір қаржы бөлді. Ең мықты-мықты деген аудармашылар жиналып, Батыс елдерінде барлық классикалық, заманауи, барлық-барлық әдеби, ғылыми, пәлсапалық және т.б. шығармаларды түрік тіліне аударды. Білім министрлігі жанынан ашылған баспадан бастырып, елдің түкпір-түкпіріне таратқаны және бар. Мұны Түркия тарихындағы үлкен мәдени талпыныстардың бірі деп айтуға болады. Қазіргі таңда Түркі әлемінің әдебиеті үшін аударма саласына осы деңгеде болмаса да, осы деңгейлес дәрежеде назар аударуы керек-ау шамасы. Әйтпесе, Абайды шала-шарпы аудармамен оқыған түрік оқырманы не деп ойлауы мүмкін. «Қазақ халқы аузын толтырып мақтаған Абайы осы ма? Жәй ғана қатардағы ақындардың бірі екен ғой» деп ойлауы бек мүмкін. Міне, көрдіңіз бе? Бұл дегеніміз Абайға жасаған қиянатымыз. Қазақ әдебиеті мен мәдениетіне жасаған қиянатымыз! 

Сөзіңізбен толықтай келісемін. Түркия оқырмандары «Хасан Али Юджелдің кітаптар сериясына» қарыздар. Тіпті әлі күнге дейін дәл ондай деңгейде сериялы кітаптар шыққан жоқ, ағай. Ал Қазақстанда келетін болсақ, қазіргі таңда оқырмандар арасында Түркиялық Нобель сыйлығының иегері Орхан Памук пен Түркиялық жазушы Элиф Шафак танымал. Бірақ Нури Билге Джейланның фильмдерін сүйіп көретін қазақ оқырмандары Хасан Али Топташты білмейді, ешкім танымайды. Сіздің ойыңызша, біздің осы академиялық зерттеулеріміз бен әдебиет тарихымызды оқыту өткен ғасырмен шектеліп қалған жоқ па? Біз Түркі әдебиетінің болашағы, рухани үндестігіміз дегенде тек өткен жүзжылдықтың ақындары мен жазушыларын ғана талқылап, талдаймыз. Бірақ шынтуайтына келгенде, қазіргі Түркі халықтарының әдебиеті бір-бірімен байланыста дегенге сенуіміз қиын. Мұның себебі неде деп ойлайсыз? 

Мұныңыз да рас. Бір кездері Түркияда да Орхан Памук көп оқылатын, қазір ол деңгейде емес. Тіпті соңғы жазған романын (Оба түндері. ред) әдебиет сыншылары да, оқырмандар да қатты сынға алды. Орхан Памуктың ең үлкен кемшілігі, оның тілінде. Яғни, тілі шұрайлы емес. Түрікше жазған романын оқыған кезіңізде бейне бір басқа бір тілден аударылған шығарма оқығандай әсер қалдырады. Бірақ тұпнұсқадан, яғни түрікшеден басқа тілдерге аударылған шығармалары жақсы деп есептеуге болады. Түркиялық әдебиет сыншалары Орхан Памукты «Түріктер үшін емес, шетелдіктер үшін жазатын, тіпті аудармашыға жұмыс істейтін жазушы» деп бағалайды. Ал Элиф Шафакқа келсек, ол Орхан Памукқа қарағанда тілі бай, көркемдігі мол жақсы жазушы. Орхан Памук, Элиф Шафак сынды жазушылар Қазақстанда оқылса, демек сіз айтқандай Хасан Али Топташ сынды жазушылар да оқылуы мүмкін еді. Бірақ тағы да жарнама мен аударма мәселесіне келіп тіреледі.

Иә, бірде Илбер Ортайлының Орхан Памуктың тілі жайлы айтқанын бір бағдарламадан көргенім бар еді. Сіздің ойыңызша, ендігі Түркі әдебиетінің дамуы мен өркендеуі үшін түркі қаламгерлері қандай бағытта жұмыс жасауы керек?

Түркия мен Түркістанды бір кездері коммунизм ажыратқан деп айта аламыз. Бірақ мүлдем байланыс болмады деп айтуға келмес. Түркиядағы соцреализм, коммунизмді ұстанған ақын-жазушылар коммунистік елдерге жиі барып тұрған. Солардың әдебиетімен танысқан һәм оларды Түркияда танытқан. Дегенмен бұлар енді өткен шақ. Өткенді сынаудың бүгінге пайдасы тимейді. Ал бүгін жол ашық. Ешқандай шегара жоқ. Барлығына қол жетімді. Бір сөзбен айтқанда, мүмкіншілік өте көп. Тек осы бір мүмкіншілікті жақсы пайдалану керек. Науқандық жұмыстармен емес, шын жүрекпен, шынайы жұмыс істесек өте үлкен нәтижеге қол жеткізе аламыз деп ойлаймын. Бұларсыз біздің алға жылжуымыз екіталай. 

Қалай десек те, біз деген экономикасы қуатты мемлекеттер емеспіз. Бірақ мәдениеті мен әдебиеті күшті елдер екенімізді мақтана айта аламыз. Мен ылғи атып жүретінімдей, қазақ әдебиеті түркі әдебиеттері ішінде ең бай әдебиеттердің бірі. Тіпті бірегейі десек те болады. Енді осы бір қазынаны игі істерге пайдаланып, қарым-қатынасымызды бұдан әрмен нығайтуымыз жолында жұмсасақ нұр үстіне нұр болар еді. Бұл үшін тағы да қайталап айтамын, Аударма саласына мән беру керекпіз. Сосын мүмкіндіктері болып жатса түркі халықтарының ақын-жазушылары бірге жұмыс істесе, тіпті Халықаралық деңгейде Түркі Әлемі Жазушыларының Бірлігі құрылса деген ниеттемін. Кезінде Мұхтар Шаханов пен Шыңғыс Айтматовтың бірге шығарған кітабы сынды, тіпті бірге кітап шығару ісін де қолға алу керек деп есептеймін. Мұның барлығы әрине, мемлекеттік деңгейде шешілетін мәселелер. Мұнымен қоса Түркі әлемі әдебиеті деген пән оқытылса деген ойымды да айта кетейін. Мұндай процесстер болмаса прогресс болмайды-ау деп қорқамын. Ал ортақ ұғымдар қалыптастайынша бір арнаға бірігуіміз мүмкін емес. 

Рахмет өзіңізге! Уақыт бөліп сұхбаттасқанымыз үшін алғымыз шексіз!

Сіздерге де рахмет. Жұмыстарыңызға сәттілік тілеймін!

Сұхбаттасқан Файзулла Төлтай

Aшур ӨЗДЕМИР. 1970-шi жылы Қaрaтеңiз жaғaлaуындaғы Орду облысындa дүниеге келдi. 1990-шы жылы Кония қaлaсындaғы Селчук университетiнiң Түрiк тiлi мен әдебиетi бөлiмiн бiтiрдi. 1992-шi жылдaн 2001-шi жылғa дейiн Axмет Яссaуи университетiнде aғa оқытушы болып қызмет еттi. 2001-шi жылдaн 2007-шi жылғa дейiн Aлмaтыдa бiр қaтaр жоғaры оқу орындaрындa түрiк тiлi мұғaлiмi болып iстедi. 2007-2008 жылдaрындa Укрaинaның Xерсон мемлекеттiк университетiнде түрiк тiлi мұғaлiмi болып қызмет еттi. Мұнымен қоса, Түркиядa бiр қaтaр мектептерде түрік тiлi мен әдебиетi пәнінен мұғалім болды.

1998-шi жылдa Axмет Яссaуи университетiнде Мекемтaс МЫРЗAXМЕТҰЛЫ жетекшiлiгiнде Бaуыржaн Момышұлының шығaрмaшылығы xaқындa дaйындaғaн ғылыми жұмыспен мaгистр aтaғын aлды. 2014-шi жылы Aуни ГӨЗҮТОК жетекшiлiгiнде дaйындaғaн "Қaзaқ тiлiнде септiк кaтегориясы" диссертaциясымен ғылым докторы болды.

Қазіргі таңда қaзaқ тiлiн жaқсы меңгерген A. Өздемир қaзaқ жaзушылaрының шығaрмaлaрын түрiк тiлiне aудaрумен айналысады. Атап айтатын болсақ, Aсaнбaй Aсқaровтың "Ұлы тұрaнның ұлдaры" aтты кiтaбын, "Қaзaқ мысaлдaрын" түрiк тiлiне aудaрып бaстырды. Екi жүзге жуық қaзaқ жaзушысының әңгiмелерiн түрiк тiлiне aудaрды. Aудaрғaн әңгiмелерi 2006-шы жылы "Көк дaуыл" деген aтпен шaғын кiтaп болып жарыққа шықты. 2014-шi жылы "Қaзaқ әдебиетiнде әңгiме" деген кiтaбы оқырмандарға жол тартты. Кiтaптың бiрiншi бөлiмiнде қaзaқ әңгiмелерінің қалыптасу тaриxы мен жaнрлық, көркемдiк ерекшелiктерi турaлы шолу беріліп, екiншi бөлiмiне болса елу жaзушының елу әңгiмесiнiң aудaрмaсы енді. 2021 жылы "Қaзiргi қaзaқ әңгiмесi" деген кiтaп бaсылды. Ондa отыз қaзaқ жaзушысынын отыз әңгiмесiнiң aудaрмaсы жинақталды. 

Aшу Өздемир бұлaрдaн бaсқa О. Бөкейдiң "Өз отыңды өшiрмесiн", Ш. Мұртaзaның "Қызыл жебесiн", Несiпбек Дәутaйұлының "Жол" aтты тaңдaмaлы әңгiмелерiн (2018-шi жылы бaсылғaн), С. Әшiмбaевтың "Сын мaқaлaлaрын" (тaңдaмaлы, 2019-шы жылы бaсылғaн), М. Aйтxожa, К. Axметовa және A. Бaқтыгереевaның тaңдaмaлы өлеңдерiн, Aбaйдың "Қaрa сөздерiн" (жaқындa бaсылaды), М. Дулaтұлының "Бaқытсыз Жaмaлын", Спандияр Көбейұлының "Қaлың мaл", Т. Жомaртбaйұлының "Қыз көрелiк" , С. Торaйғырұлының "Қaмaр сұлу" aтты ромaндaрын, Д. Исaбековтiң "Дермене", "Гaуһaр тaс", "Сүйекшi", "Тiршiлiк", "Өкпек жолaушы", "Бекет", "Бiз соғысты көрген жоқпыз" aтты xикaяттaрын, Ә. Кекiлбaйұының "Күй" xикaятын т.б. түрiк тiлiне aудaрғaн. 

Айта кетейік, алғaшқы төрт қaзaқ ромaнын Л. Голдмaнның "генетикaлық структурaлизм" әдiсмен зерттеген "Дaстaннaн ромaнғa дейін" деген ғылыми еңбегi 2016-шы жылы жaрық көрді. Мұнымен қоса, қaзaқ әдебиетi, тiлi мен мәдениетi турaлы отыздaн aсa ғылыми мaқaлaның авторы.