БІР АДАМНЫҢ БАСТЫҒЫ

Журфакқа оқуға түскен соң бірер айдан соң Қуаныш Жиенбаевты іздеп, «Лениншіл жасқа» келдім. Құр бармай, бір мақала жазып әкелгем. Ақсары, ашаң жігіт екен. Күлімсіреп қарсы алды. Ілби басып, именіп кіргем. Жүзінің жылы екенін көрген соң ептеп тілім шыға бастады.

– Аға, мен сіздің жолыңызды қуып... Көрші ауылдан.. Қаратереңнің баласы едім. Журфакқа биыл түстім. Жазғандарыңыздың бәрін де оқып жүрмін... Біздің ауылдағы Ерсейіт... сізді таниды екен. Жалпы, сізді біздің Қаратереңнің бәрі біледі...

Қажет нәрсені де, қажет емес нәрсені де сеңдей сапырылыстырып, соғып отырмын. Ол күлді.
– Жарайды, дұрыс... Мына мақалаңды... жарамаса да шығарам, – деді содан соң. Әншейін айта салған шығар деп ойладым. Бірақ, ертеңінде газеті қарасам, бірінші бетінде тұр! Бұл «Іске сәт, ихтиологтар!» деген репортаж еді. Сірә, «Нөмірге репортаж» деген күнделікті айдарға орайласа кетсе керек. Бірінші курстың баласына бұдан артық бақыт бар ма? Осыдан кейін мен редакцияға жиі келетін болдым. «Лениншіл жастағы» басқа да ағаларыммен жақынырақ араластым. Сөйтіп, бесінші курста оқып жүргенімде осы басылымға қызметке шақырылдым. Тура Қуаныш ағам басқаратын бөлімге келдім. Сөйтіп, дарияның екі жағына қоңсы қонған балықшылар ауылының екі баласы бір бөлмеде отырып қызмет істедік. Ол кісі бөлім меңгерушісі, мен болсам тілшімін. Басқа бөлімдерде де солай. «Өтемістен туған он едік» дегендей, он бөлім меңгерушісі, он тілші...
Ауылдан келген біздің әкей газет редакциясының осы бір қызық құрылымына түк түсінбей, басын шайқаумен болды.

– Мен ғой, оқымаған адам болсам да ауылда бригадирмін. Қарамағымда он-он бес адам бар. Әлгілерді қалағанымша жусатып, өргіземін. Айналайын, Қуаныш-ау, мектепте он жыл, университетте бес оқығанда жеткен жерің біздің баланың бастығы ма?!

Қуаныш ағам ішек-сілесі қатып күледі. Кейін сол бөлімге мен басшы болғанда әкейдің «Зав. отделом» дегенің әлгі бір адамның бастығы ма?» деп қомсынғаны бар.
Бірақ сол бір адамның бастығы маған көп нәрсе үйретті. Мені жеделдікке баулыды. Біздің студент кезімізде жазған ағайынды сегіз механизатор жігіт туралы «Сегіз тұлпар ерттеген сегіз сұңқар» атты очеркін оқып, мұндай соқталы дүниені бір ай бойы әзірлейтін шығар деп ойлайтынмын. Сөйтсем, Қуаныш ағам кез-келген очеркін бір отырғанда жазып тастайды екен. Ол газетке ұсынатын дүниелерін үнемі жұмыс үстінде жазады. Бастаған дүниесін тез бітіреді. «Арлының алақаны ыстық», «Теңіздей тербелген тағдыр» деген сүбелі дүниелерін менің көз алдымда отырып бастап, екі-үш сағатта аяқтап шықты.

«Лениншіл жастың» бөлім меңгерушілерінің бәрі де терезе жақта, ал тілшілері есікке тақау отырады. Мұндағы қалыптасқан дәстүр бойынша, бөлім меңгерушісінің бос тұрған орындығына тілші ешқашан отырмайды. Бұл дағдыны кім орнатқаны, қашан орнатқаны белгісіз. Өзің өсіп-жетіліп, сол орынға жайғасқанша жоламауға тиіссің. Бір жағынан бұл бөлім меңгерушісі қызметінің қадір-қасиетін арттыратын үрдіс секілді еді. Шынында да бөлім меңгерушілікке, яғни, әлгі біздің әкей айтқандай, бір адамның бастықтығына журналист көп еңбек сіңіріп барып қол жеткізеді. Қаншама очерк жазады, қаншама жерді шарлайды. Елге әбден танымал болған кезде бөлімнің тізгінін қолға алады. Оны айтасың, бұл қызметке тағайындалар алдында арнайы барып, кіші ЦеКаның батасын алып келеді. Ал сол тұстағы «бір адамның бастықтарының» кімдер екенін қараңыз. Жанболат Аупбаев, Жарылқап Бейсенбайұлы, Несіп Жүнісбаев, Өтеген Оралбаев, Саттар Сапарбеков, Жұмагүл Солтиева... Ал сол бастықтардың қарамағындағы «бір адамдар» да осал болған жоқ. Қонысбек Ботбай, Әділғазы Қайырбеков, Дүрәлі Дүйсебай, Баян Болатханова, Сапарбай Парманқұл және басқаларды «бір адамның бастықтары» жеке-жеке баптап жатты.

Қуаныш ағам да сол төрдегі орнында отырып, терезеден көкбазар жаққа көз тастап, сәл ойланып алады да бұрқыратып, жаза жөнеледі. Қатты қызығам. Мен де сөйтіп өндіре сілтегім келеді. Жазуына қарасам, түк түсінбеймін. Жыбырлаған бірдеңе... Содан Қуаныш ағама еліктеп, мен де бір жыбырлатып жазып көрейін. Жыбырлауын жыбырлайды, бірақ өнбейді. Сөйтіп, өгізаяңмен жүріп-ақ ол кісінің тәжірибесін үйрене бастадық.
Бұрын секретариатта қызмет істегендіктен кейде арнаулы беттердің макетін өзі сызады. Ұсынылған мақалалардың басылым бетіндегі келбетін әп-сәтте ажарландырып жібереді.
Тақырыпты тартымды етіп қоюға бейімдеді. Жалпы, оқырманды шақырып тұратын тақырып табу – «Лениншіл жастың» қашаннан қалыптасқан үрдістерінің бірі. Бердіқұлов енгізген дәстүр. Қуаныш аға да осы қағиданы қатаң ұстанады. Ұсынған тақырыбың ұнамаса, ортан белінен бір сызады. Қуаныш Жиенбайдың тақырып қоюға шеберлігін көркем шығармаларының атауынан да аңғаруға болар еді. «Жалғыз желкен», «Теңіздегі бір тамшы», «Паромшының портреті», «Құлан жанарындағы ғұмыр», «Бір машина ақ кірпіш», «Жер сілкінісінен бір жұма бұрын», «Ән салуға әлі ерте»... Осылай жалғасып кете береді. Тақырыптары оқырманды елең еткізеді. Бірден оқуға жетелейді. Бұл да оның талай жыл қорғасын әріптің уын жұтып, газетте қызмет істегенінің жемісі.
Біз осының бәрінен тәлім алдық. «Бір адамның бастығы» мені ғана емес, басқаларды да баулыды. Қуаныш Жиенбайдың әр жылдарда басқарған «бір адамдары» Қайнар Олжай, Серік Рәсілов, Гүлзия Пірәлиева, Мұхтар Наушабаевтар елге белгілі қаламгерлерге айналды. Бүгінде қазақ журналистикасы мен әдебиетінің алтын діңгегін бір кездегі «бір адамның бастықтары» мығым ұстап тұр... Олар тәрбиелеген бір адамдар да ешкімнен кем емес.

Бүгін сол «бір адамның бастығы», менің бір кездегі бөлім меңгерушім, ардақты ағам, шығармаларын үзбей оқитын жазушым Қуаныш Жиенбаевтың туған күні!

Жасыңыз жүзге, ғибратыңыз бізге жетсін, АҒА!