Ғалия Бөкейқызы: «Оралхан ағамның ұстазы – Алтай, тақырыбы – адам еді»

Адам атты жұмырбасты жұмбақтың әр қилы әрекетінің астарында әртүрлі сыр жатады. Оның құпиясын кей жағдайда өзі де білмеуі, білудің де қажеті шамалы болуы мүмкін. Ал жазушы деген адам жанының инженері оны әрдайым білуге, білдіруге ұмтылумен келеді. Қаламгердің сол барыстағы түрлі әрекет дағдысы тағы бір сырдың, тағы бір құпияның қойнауына жетелей жөнеледі. Атақты Оралхан Бөкейдің қарындасы Ғалия Бөкейқызымен құрған әңгіме-дүкеніміз жазушы шығармашылығына айрықша әсер еткен жағдайлар, отбасы, өмірдегі кейіпкерлері жайында өрбіді. Мұны әйгілі жазушының шығармашылық лабораториясына тағы бір қырынан үңілу десек те болады.

– Қадірлі Ғалия апай, Орал­хан Бөкейдің табиғатты ерекше жыр­лауы­­ның сыры неде?

 – Біздің өңірдің сай-сала, жыра-жықпылына дейін білетін бір адам болса, ол – әкем еді. Алтайдың арғы шежі­ресі жайлы тарихи деректерді, жер-су атау­ларының шығу төркіні туралы небір қызықты хикаяларды айтқанда құлақ құрышын қандыратын. Шабанбай, Тарба­ғатай жайлауларындағы Алтықаз, Қарасаз, Жетіирек, Жетікезең, Мұзбел сынды жерлердің өз ерек­ше­ліктерін жеке-жеке бір-бірінен даралап айтатын. Ол жерлерге байла­нысты халық ішіндегі:

 Елімнің бір жайлауы Шұбарағаш, 

Тасшоқы, араласқан қалың ағаш. 

Үстіне Өскелеңнің шыға келсең, 

Көрінер көл жағасы жап-жалаңаш, – деген қара өлеңдерді де жатқа соғатын. Құдай-ау, сол жерлердің табиғаты дәл осы шумақтағыдай ғой, қалай дәл бейнелеген?! 

Әкем осы жерлерді бәрімізге аралатты. Жайлауға шығарда Сарқыт апам бітеу сойылған еш­кі­нің терісінен жасалған месті, жанторсығын, қоржынын алатын. Ағам жайлаудан түскенде сонда отыр­ған ел туралы айтып келетін. «Ана біреулер саң­қыл­дап тұр екен» деп оны шешем жақтың адамы деп, көп сөйле­мейтін бір кісілерді «әкем жақтың адамы секілді» дегендей сол адамдардың ерекше мінездері туралы әңгімелейтін. 

Әкемнің мені тауға алғаш ертіп шық­қаны әлі көз алдымнан кетпейді. Сондай қалың бұғыны, сондай қалың елікті осы күнге дейін көрген емеспін. Әкемнің таби­ғатты аялауы сондай, тік қара­ғай жыққан емес, ылғи айдаладағы көлденең ағашты жинап, тазалап жүретін. Осы күні шығысқа барған жұрт­тың көзіне қан елестеп, бұғы мүйізінің қанын ішіп, сорпасына түсіп жатады ғой, әкем де, ағам да бұғы мүйізінің қанына түскен де, ішкен де емес. Дәрігерлер әкеме «енді үш күннен кейін өлесің» деп шығарып салғанда да ішкен жоқ. Суішерлігінің барлығы шығар, бір қазақы емші «Бұқтырманың балығын судан алған бетте қай­натып сорпасын іш» депті. Құдай жарылқап, сол сорпа ем болып, әкем аман қалды. Адамның таби­ғатпен үндестігі бір тылсым ғой. Анам сонау Көбен тауы деген жердегі бастаудан су алдырып, соны самаурынға қайнатып ішіп отыратын. 

Ағам жылдың төрт маусымында да Алтайға келетін. Шығар­мала­рының дені Шыңғыстайдағы шағын ғана үйде жазылды. Соңғы жазған «Атаукере» романын «қа­лада жаза алмай қиналдым» деп ауылға келіп, терезесі тауға қа­рап тұратын бөлмесінде қымы­зын ішіп отырып жазды. «Тау­ға қараған сайын ойдан ой турады» дейтін. Өзінің: «Ұстазым – Ал­тай, тақырыбым – адам» дей­тіні де сондықтан шығар. Әкем­нен қалған сол әдет оны ылғи табиғатқа тартып тұрды. Тіп­ті екі жастағы ұлы Айханды Шың­ғыс­тайға алғаш әкелгенде Тар­ба­ға­тай жайлауына шығарды. Ай­ханға жайлаудың таза ауасын жұт­қызып, Ардақ жеңгеме саумал, қымызын ішкізді. Сол соңғы сапары екен...

– Бөкей ақсақал жүйрік те баптаған екен?..

 – Иә, Ғабит Мүсірепов «Бошай­дың үш қарасы» деп жазатын атбегі Бошай Кітапбаев алғашқы бәйге атын әкеме баптатқан еді. 1969 жылы ғой деймін, күні-түні қасында болып әкем баптаған аттары шетінен бәйгенің алдын бермеді. Сол Бошай ағаның ал­ғаш бәйге атына мінген шабандоз бала қойшы Хамитов Ақай­дың ұлы Бауыржан еді. Бәйгеден озып аяқтан қалған аттарды кей­біреулер етке өткізетін. Әкем сондай жылқыларды етке өткізуге қимай совхоз басшыларынан сұ­рап алып қалатын. «Шораяқ» деген құла ат болды, «делебесін қоз­дырып шаппай ақырын ғана аяңдатып мініңдер» дейтін. Сол атпен жылқышының баласымен жарысамын деп менің де оң­бай жығылғаным бар. Ағамның «Қайда­сың қасқа құлыным», «Тор­тай мінген ақбоз ат», «Құ­лы­ным менің» шығар­маларын жазуы, тіпті 1965 жылы венгр жазу­шысының жылқы туралы элегиясын аударуы оның жылқыға ерекше жақындығынан еді. Біздің үй биебауынан құлын кетпеген, сабасынан қымыз үзілмеген шаңы­рақ десем де болады. 

Ал жалпы, Шығыста түйе көп емес қой. Біздің үйде түйе болды. Жазғытұрым інген боталағанда кішкентай балалар екі-үш күн сол ботаның қасында болушы едік. Шешем оған үкі тағып, үйдің ішінен шымылдық құрып соның ар жағында ұстайтын. Бота ерекше сүйкімді ғой, біраз уақытқа дейін мойны жерге жетпей, қайта-қайта созып ұмсынғаны да ерекше. Бір күні Бұқтырма өзені тасып жатқанда әлгі бота суға ағып кетті. Ене­сі оның суға аққанын көрмей қалса керек, есік алдына келіп боздайды да тұрады. Ботасын іште деп ойлайды ғой, кейде тіпті есіктен басын кіргізіп боздап тұратын, көзінен жас парлап, сай-сүйегіңді сырқыратады. Ақыры, оны Жұлдыз ауылына апарып беруге тура келді. Ағамның «Жетім бота», «Бура», «Айпара» атты шы­ғар­­маларды жазуға оның да әсе­рі болмай қойған жоқ. 

Әкем өле-өлгенше мал ұстады. Ағам кейде: «осы малдың азабы ауыр ғой, демал­саңызшы» дегенде, әкем: «мал өліге де, тіріге де керек. Ертең өле қалсам кімнен мал іздеп жүресіңдер» дейтін. 

1984 жылы еді. Әкем бір күні үлкен қызы Шолпанға поштада іс­тейтін Зарқұмар деген кісіні ша­қыр­тып алады. Ол – ағамның «Бес тиын» дейтін әңгімесіндегі бас кейіпкер ғой, ерекше адал адам еді. Сөйтіп әкем бар жиған ақшасын жинақ кассасынан алып шығып, Зарқұмарға екіге бөлгізеді. Содан кейін жартысын Шолпанға ұстатып, «мынау кемпірдікі, сен­дерге аманат. Ол қай күні дүние­ден өтсе, сол кезде алып шығып іске жаратар­сыңдар. Мына бөлігін өзім­­нің қазама жұмсаңдар» депті. Сөйтіп, Шолпан ол ақша­ны қалай сақтайтынын білмей, ақыры бан­кілерге салып көміп тастапты. Кейін анам қайтыс болғанда алып шыққан. 

Сол кездегі үлкен кісілердің осын­дай қасиетіне қайран қалмай тұра алмайсың. Әкемнің өнегелі істері өте көп еді. Ол ағамның шы­­ғар­маларындағы кесек кісілік жайына арқау болғаны анық. Бір жолы біздің қораға ұры түсті, әкем із шалып оларды артынша-ақ ұстап алыпты. Ауылдың адамдары болған соң қатты ұялса керек, «ешкімге айтпаңызшы» деп әкеме жа­лыныпты. Әкем кешіріпті. Үйге келгенде шешем сұрамай ма, сонда әкем: «Ұрыларға уәде бердім. Әйел адамның аузы жеңіл болады, бір жерде болмаса бір жерде айтып қалсаң, ұрылардан ұят болады» деп айтпай қойды. Ағамның «Көк тайынша» әңгімесіндегі тайыншаны ұрлап сойып алған кісі де құдамыз еді. Әкем қамшысынан танып қойған ғой. Оны да «құдан­далы адам, ұят болады» деп жұрт­қа жаймай, жылы жауып қойды.

– Жалпы, Оралхан Бөкей шы­ғар­ма­ларының кейіпкерлері ауыл адамдары, мазмұны олар­дың бойындағы ерекше қасиет­тер ғой...

– Иә, «Біздің жақта қыс ұзақ» пове­сінде әкесі мен шешесін прототип қылып алады, ондағы қой­шы­лардың прототипі – Орынбай мен Күміс деген ерлі-зайыптылар. «Сайтан көпірдегі» Аспан шалдың прототипі көшкіннің астында қа­лып екі аяғынан айырылған Қа­дыл­бек Күндебаев деген кісі болды. «Бес тиындағы» Зәкең – жоғарыда айтылған Зарқұмар Оралтаев. «Тортай мінген ақбоз аттағы» Нұртай Жанболатов өзінің бала күнгі досы. Бала күндегі дос­тары барлық шығармаларында дерлік бар десем де болады. Трак­торист болып жүрген кездегі дос­тары туралы «Қар қызы» драмасын жазды. «Іздегеніңді таптың ба?» әңгімесіндегі кейіпкер Мұх­тар Тұқыметов деген кісі бола­тын. «Құла­шаның шоты еді» әңгі­месіндегі Құла­ша ауылда дә­руіш болып жүретін шал. «Атау­кередегі» Нұрке кемпір де біздің ауылдың адамы. Оның өлер ал­дын­дағы әрекеті де өмірде бол­ған оқиға. Көңіл айтуға барған ауыл адамдарына туыстары ол кісіні мұсылманша, иә басқаша қоя­рын білмей дағдарғаны бар... Сол кездің адамының пейілінен бе, ағам жазған кейіпкерлерінің әйтеуір бір қырынан кісіліктің керемет үлгісі көрініп тұратын. Әзілқой қуы да бар әрине. «Биғаң» дейтін әңгімесіндегі сәлемдемеге тұз алып жүретін Биғаң – Бимырза деген кісі болатын. Өзінің он баласы бар еді, бір жолы ағамды үйіне қонаққа шақырыпты. Барса, үйінде ешбір зат жоқ, шай тақтай, оның үстінде дастарқан ғана бар дейді. «Бұл қалай?» деп сұраса, «Түгім жоқ» дейді. Сөйтсе, Әсем деген бір қызы бар еді, ерекше сұлу, жақсы оқитын, соның оқуға түсуіне көмектес, беретін ештеңем жоқ дегені екен. Өзінше қулығы ғой жасап отырған. Ағам Әсемнің де, Зарқұмар мен Орынбайдың қыздарының да оқуға түсуіне көмектесті. Сөйтіп ағам кейіпкер­леріне жәрдемдесетін.

– Ауыл адамдарының ерекше іс-әрекетін, тапқыр сөздерін есті­сең жазып ал деп сізге де тапсырады екен?..

– Ағам ауылдағы жаңалық­тар­ды алдын ала біліп келеді. Үй­де телефон болса да маған «хат жаз» дейтін. Мен ауылдың бү­кіл жаңалығын жазып жібе­ре­мін. Ауылға келгенде балалар­ды жинап алып өтірік әңгіме айт­қызатын. Сыйлыққа ақша береді. Балалар бірінен бірі асырып небір әңгімелерді айтады. Ағам, «мыналарың ақсақты тың­дай, өтірікті шындай қылып соға­ды ғой» деп мәз болатын. Ағам ауылға келгенде үйге де қызық кі­ретін. Алыстан келген адам се­кілді емес, үйде жүрген кісі сияқ­ты әрекет жасайды. Даладағы қозы­ны көтере «мына қозыны неге алма­ғансыңдар?» деп немесе екі-үш жұмыртқаны ала келіп, «мына жұмыртқалар балапан болуға айналыпты ғой» деп түрлі қызық жасайтын. 

Біздің үйде ағамның қасында ең көп жүрген адам – мен. Ес біліп бірінші сыныпқа барғанша, ағам менімен бірге болды. Мені ойнатты, кішкентай кезімдегі барлық суреттерімді ағам түсірген екен. Содан институтта оқыдым, одан кейін сол үйде тұрып қызмет бас­тадым. Қызмет істеп жүргенімде Әй­мен апайым қайтыс болды. Ол кісінің қырқын беріп жатқанда әкеміз дүние салды. Сол кезде ағам екеуміздің алдымызда таңдау болды. «Ауылға не сен баруың керек, не мен баруым керек» деді. Содан кейін мен барайын деп шештім. Төрт жылдай ауылда шешемнің қасында болдым. Мектепте мұғалім болдым. Ауылға да, ауылдың ты­ныс-тіршілігіне де бейімделіп кеттім. Ағамның тапсырған тапсыр­мала­рының бәрін орындаймын, «жа­зылу» арқылы кітаптар сатып алып жіберіп тұрдым. Содан кейін екі аюдың терісін илеп бер деді. Ағамның тапсырмасының арқасында аюдың терісін илеудің де қыр-сырын жақсы меңгеріп алдым. Сол кездерде ағаммен арадағы қатынасымыз одан әрі тіпті де жақындай түсті. Өзінің қиналған сәттерінде хат жазып жібе­ретін. Мені ауылда қалып қоймасын деп қатты алаңдады. Шешем қайтыс болғаннан кейін қалаға шақырды. Мен мектептегі балаларды қимаймын, ауылды қимаймын. Бір күні ауданның басшысы мені ағаң шақырып жатыр деп, ұшаққа отырғызып жіберді. Сонымен Алматыға келіп, Ұлттық кітапханаға қайтадан жұмысқа орналастым.

– Анаңыз қайтыс болғанда қасын­да болыпсыз.

 – Иә, ол да бір ерекше жағ­дай. Алла өзі білдіреді екен ғой. Мені қасына шақырып алып, қалай жатқызатынымды, жүзін қалай қарататынымды, қалай жерлейтінімізді, кімге не бертінімізді бәрін айтты. Содан баяғыда төркінінен келген тайтұяқ күмісін алып шығып, өзін жуындыратын суға соны және арша салуды тапсырды. Және «мен таң алдында жүріп кетем, елді ерте дүрліктірмей, күн шығып 7-8 болған кезде айт» демесі бар ма. Бәрі айтқанындай болды. Таңғы сағат бесте жан үзді. 

Шешеміз керемет адам еді. Әнді тамаша салатын. Бірде Рақия Қойшыбаева ауылға барғанда әнін тыңдап «әттең Күлия-ай, оқы­май қалғаның-ай, нағыз әнші екенсің ғой» деп еді. «Әрия-ай деп салғаным жалған әнім, Жалғы­зымды сағынып салған әнім» деп үнемі ыңылдап ән салып жүреді. Өзінің бір ұстанымдары бар. Одан оңай қайта қоймайтын. 

Бір әңгімесін айтайын. Ағам әкеміз Орал қаласында еңбек армиясында жүрген кезінде дүниеге келіпті. Әкесі Оралдан аман-есен оралсын деп ағамның атын «Оралхан» қойыпты. Кіндігін көр­ші Анна деген орыс әйел кескен екен. Оның күйеуі Гриша деген орыс ағаш шебері болды. Анам қауырт жұмыс кезінде ағамды сол үйге апарып тастайды екен. Бір күні уақытынан ерте барса Анна сүтке мак қосып бергелі жатыр екен. Ағам күнде соны ішіп алады екен де маңдайы тершіп балбырап ұйықтайды екен. Анам ойбай салып алып келіпті. Кейін ағам, кіндік шешемнің сонысы да дұрыс болған шығар деп күлетін. 

Ағамның Айман жеңгеме үйле­нуі бір тарих. Айман Москва­дан оқып келген қыз. Және бір ауыз қазақша білмейтін. Дегенмен ол өте текті, тәрбиелі адам еді. Ауыл­ға келгенде үй ішінде жалаң­аяқ, иә, жалаңбас жүр­ген емес. Анам кейде еркелейтін болуы керек, істеген тамағын ішпей қоя­ды. Сол кезде дереу ол тамақты көр­шілерге берсе де, іске жаратып қайтадан тамақ жа­сай­тын еді. Ағам екеуі керемет жарасым тапты. Шыны керек, ағам көп шығармасын сол Айман жеңгемізбен бірге тұрғанда жазды. Өйткені ол бәрін емеуріннен түсі­нетін, бабын жасайтын. Қиын тигені баланың жоқтығы еді. Ол тақы­рыпқа біз де, олар да бармайтын. Одан бала болмайтынын ағам да білді, өйткені Айман жеңгемнің әпкесі де солай болған екен. Кейін ағам Ардақ жеңгеме үйленгенде Шыңғыстайға алып бармақ болды. Бірақ анам «өзім босаға аттатқан Айманды келін деп білем» деді. Ағам айтатын «мұндай қаталдық та әркімнің қолы­нан келе бермейді» деп. Ағам әр кітабы шыққанда «сендерге сыйлаған балам осы» деп жазып қол қойып жіберетін. Айман жеңгем екеуінің махаббаты баладан да биік тұрды.

– Оралханның мінезі шеше­сіне тартқан ба?

 – Оралханның арғы атасы Қаратай батыр болса, одан кейінгі соңғы атасы Дос би деген шешен кісі. Ал наға­шысы Шығыс Қазақ­станнан шыққан сыбызғышы Мұ­қамеди ата еді. Меніңше, оның бойын­да әкесінің де, шешесінің де қасиеттері бар. Ол өте мейірімді еді. Ата-ана, қарындастарын өте жақсы көрді. Мені тіпті ерекше жан тартты. Алайда сол жақын­дарының бәрінен ерте айырылып қатты қи­налды. 1984 жылы аудандық ауруханада жатқан Мән­шүк мәңгілікке аттанып, қабыр­ғамызды қайыстырып кетті. Ол мықты әдебиетші болатын еді. Сол кездің өзінде Алматыдағы Қыз­дар педагогикалық институтын Карл Маркс атындағы стипендиямен үздік бітіріп, аспирантурада оқып жүрген. Рәбиға Сыздық апамыз ғылыми жетек­шісі болды. «Абай тілі мен Мұхтар тілінің стилдік ерекшеліктері» деген тақы­рыпта жазылған зерттеу жұмысы аяқталмай қалды. Сол Мәншүк дүниеден өткенде мәйітті Катонқарағайдан Шың­ғыстайдағы үйге әкелгенше ағам тоқтау­сыз жылады. Кәдімгідей жоқтап, дауыстап жылады. Одан кейін Ләззат, Шолпан да бақилық сапарға аттанды... 

Ағамның басталып әрі қарай жазылмай қалған шығармасының бірі қытайдағы қазақтар туралы «Алданған ұрпақ» болса, ендігі бір қарттар үйі жайлы еді. Соңғы кезде сонда көп барып қарттармен әңгімелесіп жүрді. «Сөйтіп, отырып балаларына шаң жуытпайды, қандай ғажап адамдар» деп тамсанып отыратын. Осыдан оның көңілшектігін көруге болады. Жомарттығы жанда жоқ еді. Ол туралы талай оқиға бар. Таксиге еш уақытта ақша қайтартпайтын. Және ауылдың талай көмек сұрап келген адамдарына қол ұшын берді. Ол достарымен өте тату болды. Албаты ұрыс, төбелеске бар­ған жоқ. Кейде көңілін қат­ты қалдыратын адамдар болады әрине. Бір жолы түнде келген ақын-жазушылардың ішінде біреуі «балаң жоқ, неңе жетпей барады құйсаңшы» дегендей сөз айтты. Ол сөз ағама қатты тиді. Қарап тұрды да бетіне шайды шашып кеп жіберді. Олар кеткен соң маған, «сен бақылап жүр, мынау баласынан опа таппайды» деді. Расында солай болды, кейін сол қаламгер қайтыс болғанда жалғыз ұлы топырақ салуға да келмеді...

– Жазушылықтан өзге кіндік атасы Гришадан үйренген ағаш­­­шылығы, гармон тартып, ән са­латын өнері жайлы айты­ңызшы.

 – Ағам гармонды да жақсы тартты, әнді де тамаша айтты, бидің төресі вальсті де жақ­сы би­лейтін. Ол кісі әуелі, Алма­ты­дағы консерваторияның актер­лік бөліміне оқуға түскен. Ол уақыт­тағы түсінік тым бөлек қой. Жалғыз ұл болғандықтан, шешем көршінің қызы Бағилаға хат жазғызып: «Әртіс деген жынның оқуы, одан да үйге кеп трактор айда, үйге қайт», – депті. Со­дан ағам, ҚазГУ-дің журналис­тика факультетіне ауысты. Ағам не істесе де соңына дейін тың­ғылықты жасайтын. Ағаш ұстасы Гриша ағайдың жанында жүріп, сол кісінің көмегімен үйге кітап сөресін, орындық, дөңгелек жер үстел жасап әкелді. Біз үшін барлық отбасы мүшелерін бір дастарқан басына біріктірген және ағамның қолтаңбасы қалған үстел ерекше қимас затымыз, қара ­шаңырақта сақталған құнды дүниеміз. 

Ол өнер туралы көп жазды. Ағамның өмірі өнердің әр саласымен тығыз байланысты болды. Ағамның кейін «Құлыным менің», «Қар қызы», «Текетірес», «Мен сізден қорқамын» атты драмалық шығар­­малары Алматыдағы екі театрда кезе­гімен қойылды. Ак­тер, режиссерлермен де дос болып кетті. Олар туралы да жазды. 1993 жылдың сәуір айы еді. Ағамның үйіне бардым. Ардақ жеңгем үйде жоқ екен. Ағам біртүр­лі көңілсіздеу секілді. Мені жазу үстелінің қасына шақырып: «Мына очерктер мен эсселерімді жинақтап, іріктеп баспаға әзірлеп қойдым. «Өнерге өлердей-ақ ғ­а­шық едім» деп, екі бөлімге бө­ліп, біріншісін – «Неткен ғажап дүние», екіншісін – «Өнерім – өмі­рім» деген айдар қойып, әр бө­лімге кіретін материалдарды бөліп қойдым. Енді тек «Менің пірім – Қаракөз», «Тау басында үшеу тұр» эсселерін қосу керек. Соны тауып қой», – деді. Бұл – маған берілген соңғы тапсырма екен...

 – Қарындастың көзімен қа­рағанда, жазушы есімі өз дең­­гейінде лайықты аталып, шы­ғар­­маларын насихат­та­у жү­йелі жүріп жатыр ма?

 – Ағамның іздеушісі – қалың оқыр­маны. Ол артпаса толастаған емес. Со­ған көзім анық жетті. Сонымен бірге ағама Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ықыласы ерекше болды. Ағамның 50 жыл­дығы тұсында Елбасы басқа бір шаруамен Шығысқа барыпты. Содан бастаушылар біздің ауылдан өтіп, Жамбыл деген ауылға тоқтап дастарқан басында отырғанда Елбасы «осы жақта Оралхан деген жазушының ауылы бар емес пе?» депті. «Бар, осыдан екі ауыл кейін қалды» депті жанындағылар. Сонда Елбасы «Ол өте талантты жазушы, Сара екеуміз де кітаптарын сүйіп оқыдық. 50 жылдығын дұрыстап өткізіңдер» депті. Осы әңгімені Уәлихан Қалижан ағамыз айтып беріп еді. Ағамның Елбасымен бірге сапарда болып жазған «Президенттің бір аптасы» деген мақаласы бар. Және Президенттің таққа отырғанына жүз күн тол­ғанда ол кісінің портретін қара­сөзбен салған сипаттамасы бар. Көркем шығармалардан бөлек елдік мәселелер жөнінде біраз дүние жазды. 

«Президентке партия керек пе, жоқ па?», «Ошақ­тың бұты үшеу болғанмен жағар оты – біреу», «Халыққа қал­қан болатындар бар, халықты қал­қан қылатындар бар» деген мақа­лалары дер кезінде ортаға салынған ойлар еді. Оралхан шығар­маларын қазіргі жастар да көп іздейді. Өткенде Мархабат Байғұт аға­мыз­дың «Оралханның тамаша әңгімелері қазір кітап ретінде жастарға қолжетімсіз, олар ұмы­тып барады. Соны кітап етіп шы­ғарса. Шындығында қазір де ондай жазып жүргендер санаулы» дегенін оқып қалдым бір жерден. Халық жақсы көреді, мықты шығарма өлмейді. Ағамның есімі – дүние жүзіне таныс. Шығар­малары орыс, ағылшын, француз, неміс, жапон, араб, қытай, чех, болгар, мажар және көптеген туысқан түркі тілдес тілдерге ауда­рылған әлемдік деңгейдегі жа­зушы. Ағамның тіреп тұрған іздеу­шісі жоқ. Мен анда-санда сұх­бат бергеннен басқа не істей ала­мын? Бұдан бірнеше жылдың ал­дында Пен-клубтың басшысы Би­гелді Ғабдуллинге «ағаң да сонда істеп еді ғой, шығармаларын ауда­рудың бір ретін қарасаңшы» деген едім, сөзімді жерге тастамады. 

Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мем­лекеттік бағдарламасы аясын­да, жуықта ғана бірқатар қазақ классиктерінің кітаптары, соның ішінде Оралхан Бөкейдің кітабы да ағылшын тіліне тәржімаланып, Лондон­дағы кітап жәрмеңкесіне қойылды. Осылай Алтайдың тумасымен, Алаш­тың талантты ұлы­мен, қазақтың қаламгерімен әлем оқырмандары тағы да тіл­десті. Оралхан Бөкейдің 70 жыл­­дық мерейтойын жоғары дең­гейде ұйымдастырған Берді­бек Сапар­баевқа, 7 томдық шы­ғар­­ма­лар жинағын шы­ғаруға мұ­рын­­дық болған Мұхтар Құл-Мұ­хам­­мед секілді басқа да жанашыр азаматтарға алғысым шек­­сіз, жақ­сылықтары Алладан қайтсын. Ен­дігі арманым – Орал­хан шығар­маларының толық жинағын бір шығарсам деймін.

– Әңгімеңізге рахмет.

Әңгімелескен Ұларбек НҰРҒАЛЫМҰЛЫ,