Қазір оқырманның сұ­ранысы өзгерген. Олар­ды бұрынғыдай ақын-жазу­шылардың өлеңі не көркем дүниесі қызықтырмайтын секілді. Есесіне, психоло­гия­­лық шығармалар – тренд­те.

Әлеуметтік желі арқы­лы кітабын насихаттап, тара­лымын арттырып жатқан бло­герлер де жоқ емес. Instagram желісінде психо­лог-тре­нерлердің де кітабы өтімді болып тұр. Соңғы 10 жыл­да кітап нарығы мүл­дем өзгерді. Неге?

«Меломан» сауда желісі ка­рантин кезінде көп сатылған 10 кітаптың тізімін жасаған екен. Алғашқы орында Михаил Лабковскийдің «Хочу и буду: Принять себя, полюбить жизнь и стать счастливым» кітабы тұр. Одан кейінгі орында Сара Кэмеронның «Аштық жайлаған дала» еңбегі бар. Синсеро мен Марк Мэнсонның да кітабы сұра­нысқа ие болған. Ермек Тұрсыновтың «Қара шаңырағы» мен Абай Құнанбаевтың «Қара сөздері» көп өтіпті. Кәмшат Бекжігітованың «Ойыңды өз­гертіп, өміріңді өзгерт» деген кітабы мен Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясын са­тып алғандар да баршылық.

«Абай жолы» түсінікті, ал Кәмшат Бекжігітованың кітабы оқырманды неге қызықтырды екен? Байқауымызша, бұл кі­тапта үш баланың анасы, жал­ғы­зілікті әйелдің тағдыры бей­не­ленген. Қоғам қазір осындай шы­ғармаларға зәру секілді. Әрине, қазір өз «өмірін» өзгерткісі келе­тіндер де өте көп. Олар осылайша ойы өзгерсе, өзі де өзгеретініне кәміл сенеді.

Кезінде ең көп оқылған кітап­тардың қатарында Әзілхан Нұршайықовтың «Махаббат, қызық мол жылдары» мен Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» повесі жиі аталатын. Әлі күнге дейін бұл екі шығарма қолданыстан түскен жоқ. «Ме­нің атым Қожаны» жата-жастана оқитын жастар жетерлік. Кітапханаға да келушілер осындай классикалық шығармаларды көбірек іздейді.

Кеңес дәуірі адамзатты кі­тап оқуға үйретті. Қой баққан қой­шы да, ой баққан ойшы да қойнынан кітабын тастаған жоқ. Ол әдебиет бірнеше буын ұрпақты тәрбиелеп, ана тілінің кәусарына шомылдырып өсірді. Қазір кітаптан бедел кетті. Оқырман кітап­тан гөрі телехикаяға үйір болды. Телеарнаны жаула­ған сериалдар кітаптың орнын ал­мас­тыра алды деген пікірлер де ай­тылып қалады. Кітап пен оқыр­манның арасы алшақтауының себебін бір сөзбен түсіндіре ал­май­тынымыз хақ. Кітап құн­ды­лық болудан қалды десек, моти­вациялық кітаптарға неге сұраныс жоғары деген ой келеді.

Баспагерлер қандай кітап шығарған тиімді? Олар кітап нары­ғында ұтылмас үшін не істегені жөн? Бұған баспагерлердің айтар уәжі қандай?

Жазушы Ырысбек Дәбейдің «адам қолымен жазылған кітап­тардың бәрі оқырман тәр­биелейді» деп кесіп айтуға да болмас, оның ішінде оқитыны да, өртейтіні де толып жүр» деген пікір айтып еді. Бүгінгі оқырман оқитын кітап оқып жүр ме, жоқ, әлде «өртейтін» кітап оқып жүр ме, ол жағын таразыға салып өлшемей-ақ қояйық. Бастысы, мотивациялық болсын, психологиялық болсын, қоғамға қажет шығарма оқылып жатыр.

Бір кездері Джек Лондон шығармасын бастыра алмай, 600 рет тауы шағылған екен. Қазір Джек Лондонның мықтылығын әлем жұртшылығы мойындап отыр. Сол секілді мықты кітап бәрібір електен өтіп, саф алтындай сақталып қалады. Бүгін «жеңіл, оқуға ыңғайлы» кітаптардың көші салтанат құрып тұрғаны жасырын емес. Бұл кезеңнен де өтерміз.

Гүлзина БЕКТАС