Алматы – «цифрлық мегаполис»: жасанды интеллект қала тынысын қалай өзгертті?

Кеше ғана қиял-ғажайып фильмдерден көретін «Ақылды қала» (Smart City) концепциясы бүгінде Алматының күнделікті өміріне дендеп енді. Оңтүстік астанамыз тек мәдениет пен қаржы орталығы ғана емес, цифрлық трансформацияның көшбасшысына айналып келеді. Қаланың күре тамырындағы қан жүрісін бақылап отырған «Жағдаяттық орталық», қылмыскерді жүзінен танитын бейнекамералар және қоқыстың толып кеткенін хабарлайтын роботтар... Мұның бәрі – бүгінгі Алматының шынайы келбеті. Қалалық цифрландыру басқармасы ұсынған тың деректерге сүйене отырып, мегаполистің цифрлық даму жолына шолу жасаймыз.

Қаланың «цифрлық миы»: Жағдаяттық орталық

Кез келген тірі организмнің миы болатыны секілді, қазіргі Алматының да барлық деректерді жинап, қорытатын бірегей орталығы бар. Қалалық цифрландыру басқармасының ең ауқымды жобасы – Жағдаяттық орталық (Ситуационный центр). Бұл – жай ғана диспетчерлік бөлме емес, бүкіл қаладан келіп түсетін миллиондаған деректі машиналық оқыту (Machine Learning) арқылы сараптайтын алып платформа.

Бұл жүйе қала өмірінің бірнеше маңызды бағытын қамтиды:

·  Жол сапасын бақылау: Компьютерлік көру технологиясы (Computer Vision) арқылы жол бойындағы шұңқырлар мен ақаулар автоматты түрде анықталады. Бұл жол жөндеушілердің жұмысын жеделдетіп, қателіктерді азайтады.

·  Халықпен кері байланыс: «Open Almaty» жүйесіне келіп түскен мыңдаған өтініштер енді заманауи мәтінді өңдеу модельдері арқылы сұрыпталады. Бұл тұрғындардың мұң-мұқтажына дер кезінде жауап беруге мүмкіндік береді.

·  Almaty Smart Bot: Үлкен тілдік модельдерге (LLM) негізделген қалалық Telegram-бот әрбір тұрғынға тәулік бойы қызмет көрсетеді.

·  Стратегиялық жоспарлау: Жасанды интеллект (ЖИ) деректерді кластерлеу арқылы жаңа мектептерді, емханалар мен өрт сөндіру деполарын қай жерге салу керектігі жөнінде нақты ұсыныстар береді. Яғни, қала енді стихиялы түрде емес, ғылыми негізделген болжамдар арқылы дамиды.

«Қырағы көз»: Қауіпсіздік кепілі

Қала тұрғындарының қауіпсіздігі – басты назарда. Алматыда Бірыңғай бейнемониторинг жүйесі (ЕСВМ) толық қуатында жұмыс істеп тұр. Қазіргі таңда шаһардың түкпір-түкпірінде 57 мыңнан астам бейнекамера орнатылған. Бұл – жай ғана бақылау емес, интеллектуалды қорғаныс.

Жүйеге енгізілген ЖИ модульдері мынадай қауіптерді лезде анықтай алады:

-             Адамдардың жаппай жиналуы мен төбелес деректері;

-             Күдікті заттар мен қару-жарақтың болуы;

-             Өрт ошақтары мен түтіннің шығуы;

-             Іздеуде жүрген адамдар мен көліктерді тану.

Нәтижесі де көңіл қуантады: тек 2024 жылдың өзінде осы жүйенің көмегімен іздеуде жүрген 284 қылмыскер қолға түскен. Соңғы үш жылда қаланың ең маңызды нүктелеріне қосымша 9 мың камера орнатылды.

Мұнымен қоса, елімізде алғаш рет білім беру ошақтарын қамтитын Кешенді қауіпсіздік жүйесі іске қосылды. Қазірдің өзінде 215 мектеп, 186 балабақша және 64 медициналық мекеме толықтай «ақылды» бақылауға алынған. Бұл – балаларымыздың қауіпсіздігі үшін жасалған теңдессіз қадам.

Денсаулық және Экология: Цифрлық қамқорлық

Медицина саласы да жаңа деңгейге көтерілді. Биыл Almaty Digital Medical Center өз жұмысын бастады. Бұл орталықта бірыңғай 1312 байланыс нөмірі, телемедициналық патронаж және дауыстық көмекшілер сияқты озық сервистер шоғырланған. Енді дәрігерге жазылу немесе кеңес алу үшін ұзын-сонар кезекте тұрудың қажеті шамалы.

Экология саласында да жасанды сананың көмегі зор. Қала тазалығын сақтау үшін қоқыс алаңдарына бейнеанализ жасайтын 804 камера қойылған. Оның 236-сы жасанды интеллектпен жабдықталған. Олар қоқыс контейнерлерінің толып кеткенін автоматты түрде анықтап, коммуналдық қызметтерге хабар береді. Бұл қоқыстың уақытылы шығарылуын қамтамасыз етіп, қала көшелерінің тазалығына тікелей әсер етеді.

Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық: Қағазсыз қызмет

Тұрғындардың өмірін жеңілдету мақсатында ialma.kz жүйесі іске қосылды. Бұл портал арқылы:

-             60-тан астам коммуналдық қызмет цифрлық форматқа көшірілді;

-             Тұрғындардан түскен 20 000-нан астам өтінім өңделді.

Ең қызығы, енді жылжымайтын мүлік сатып алғанда, коммуналдық қызметтерге шарт жасасу үшін мекемелерді жағалаудың қажеті жоқ. Бұл процесс проактивті түрде, яғни автоматты режимде жүзеге асады.

Жалпы алғанда, Алматы қаласы басқару, қауіпсіздік, денсаулық сақтау, экология, көлік және ТКШ салаларында кешенді цифрлық трансформацияны бастан кешіруде. Бұл жобалардың басым бөлігі қазір белсенді енгізілу үстінде және 2026-2027 жылдары да өз жалғасын табады.

Жасанды интеллект пен цифрлық технология – сән емес, заман талабы. Ол басқарушыларға дұрыс шешім қабылдауға көмектессе, қарапайым халыққа жайлылық пен қауіпсіздік сыйлайды. Алматының бұл тәжірибесі еліміздің басқа өңірлеріне де үлгі болары сөзсіз.

MADENIPORTAL.KZ шолушысы