Абай Мауқараұлы. Шырпы сөздер

·    Адамдар өз шамасын асыра жоғары, не әсіре төмен бағалайды. Кемелдікке жетпейтіні содан.

·    Адамдар өзін емес, өзгені сынауға жаттыққан. Араздықтың туатыны осыдан.

·    Адамдардың қабілеті өзгенің жетістігін емес, кемшілігін көруге жетілген. Алауыздықтың шығатыны содан.

·    Адамдар істе мүмкіндік іздеуден гөрі сылтау іздеуге шебер. Табысқа жетпейтіні осыдан.

·    Адамдардың қызығу сезімінен, қызғану сезімі артық дамыған. Бақталастықтың өршуі осыдан.

·    Адамдар байқұстан бұрын, байға сәлем бергіш. Әділетсіздік төркіні төменнен, дейтіні осыдан.

·    Адамдар мені күтіп қалмасын деуден, өзім күтіп қалмайын дегіш. Тәкапарлықтың басы осыдан. 

·    Адамдар өзінің орнын емес, өзгенің орнын көздегіш, өкініштен арылмайтыны, өштескіш келетіні содан.

·    Адамдар өзге туралы білуге емес, өзі туралы айтуға құмар. Өзара түсінісудің кем болатыны осыдан.

·    Адамдар кісілікті кішіліктен емес, кіділіктен іздегіш. Кісімісудің шығуы содан.

·    Адамдар салдарды себептен демейді, кенеттен дейді. Күдіктің басталатыны осыдан.

·    Адамдар құрметті абыройдан емес, атақтан келеді деп сенген. Даңққұмарлықтың асқынуы содан.

·    Адамдар өз бағасын өзімен емес, алған сыйлықпен өлшегіш. Атаққұмарлықтың өршуі осыдан.

·    Адамдар асылды құпиядан емес, жариядан іздегіш, қадірдің қашуы содан.

·     Адамдар өнердің өзін тануға емес, оның иесіне табынуға құмар, талғамның тозғындауы осыдан.

·    Адамдар көңілмен сезінетін дүниеге емес, көзбен көретін дүниеге құштар. Дүниеқұмарлықтың меңдейтіні содан.

·    Адамдар бақи дүниеден гөрі, пәни дүниені көп ойлағыш, өткенді аңсай беретіні содан.

·    Адамдар жазғанынан гөрі, аты жөнін, түр түсін танытпаққа құмар. Қарабайыр халтураның өршитіні осыдан. 

·    Адал адамдардың тез күйетіні, аққа қара жұққыш, қара мен мұндалап тұрғыш. Арам адамның еленбейтіні қара, қараны тұтқыш, жалғыз жақсылығы болса, қарадағы ақ та айғайлағыш. 

·    Адамдар өзінің емес, өзгенің мінсіз болуын талап еткіш, өштіктің бас көтеретіні осыдан.

·    Адамдар ақыл алудан гөрі, ақыл айтуды артық үйренген, сөз бен істің қабыспайтыны осыдан.

·    Адамдарда көсемдікті танудан гөрі, көсем болып танылсам деген есек дәме басым. Ғұмырнаманың көп жазылуы осыдан.

·    Адамдар ақшаның алдында өзінің адам екенін ұмытады, парақорлықтың қалмайтыны содан.

·    Адамдар ақиқатты іздегенде өз ақылына ғана сенді. Алуан түрлі измдердің таусылмайтыны осыдан.

·    Адамдар хақ істі сөзімен қолдай тұра, бетпе бет келгенде, қолдамақ түгіл бөгет жасаудан тайынбайды. Екіжүзділіктің жойылмайтыны содан.

·    Адамдар өз әлсіздігінің әшкереленуінен зәресі ұшады. Жағымпаздық мінезден құтыла алмайтыны осыдан.

·    Адамдар биліктің әділетсіз жағын көп байқағыш. Билікке басұрғыш келетіні содан.

·    Адамдар көзге көрінбейтін биліктен емес, көзге көрінетін биліктен қорқады. Сатқындық жасаудан арланбайтыны осыдан.

·    Адамдар бақидың бақытынан гөрі, пәнидің пайдасын артық көреді. Өтірік айтудан ұялмайтыны содан.

·    Адамдар өз өзін Алланың құлы деуден гөрі, бір бірінің құлы секілді сезінуді әдет еткен. Теңдіктің жеткізбейтіні осыдан.

·    Адамдар бақытты қайғыдан қашып құтылу, қуанышты қуып жету деп, алданады. Қайғы жүйрік, бақыт қашаған. Пәниде арманның орындалмайтыны осыдан. 

·    Адамдар жаланың қара түсті, адалдың ақ өңді екенін білсе де, қараны емес, қара жұққан ақты сотқа тартқыш. Ақтың ақталмайтыны содан.

·    Адамдар бір кеменің қызметшісі бола тұра, бір бірінен асыра жалақы алуға жарысады. Қақының тең бөлінбейтіні осыдан.

·    Адамдар басқалардың жәй күйін өзімен ғана өлшейді. Барлардың жоқтарға жанашырылығы аз болатыны осыдан.

·    Адамдардың көбі оқуға қажет нәрсені үнемі ертеңге ысырып, еш қажетсізін қолма-қол оқып уақыт өткізуге төселген. Шын білімдарлыққа жетпей, шылғи ділмарлыққа бой алдыратыны осыдан.

·    Адамдар оқуды ойлануға емес, ой қууға арнап әдеттенген. Әркімнің ойшыл емес, ой айтқыш болатыны содан. 

·    Адамдардың көбі ажал келгенше ақиқатқа жетсем демейді, ақиқатқа жеткенде ажал келсе дегенді мұрат еткен. Өлерінде арманда кеттім дейтіні содан.

·    Адамдардың көбі көңілмен сүйгенін емес, ақылмен таңдағанын артық санайтын сатқындыққа еті үйренген. Шын махаббаттың аз кезігетіні содан.

·    Адамдардың сүйіспеншілігін жасыруға сонша шебер болса да, жеккөрушілігін сездіруге одан да шебер. Сүйспеншілікке зәрушілік осыдан.

·    Адамдардың көбі жақсы көруін сездіруге сөз таба алмай тұтықса, жақтырмайтынын білдіруге сөздің көптігінен шашалады. Сүйіспеншілік аңсағандар жеккөрушіліктің шаңын жұтатыны осыдан.

·    Адамдар шын сүйіспеншілікке күмәнмен қарап тұманда адасса, жеккөрушіге тез иланып, оның ызғарынан жүрегі мұздайды. Жанның жалғызсырауы осыдан. 

·    Адамдардың көбі өз мүддесіне жақынды жақсы деп, өз мүддесіне қайшынының бәрін жаман дейтін үкімге үйренген. Мүддесіз ақиқатқа, мүдделі жалғанның қарсы болатыны осыдан.

·    Адамдар сөз өнерінің атасы дарын, анасы білім екенін білгісі келмейді. Жесір мен бойдақтай бірі болса, бірі болмай хас шебердің сирек туатыны осыдан.

·    Адамдар өз орнын іздеуге емес, өзгенің орнын көздеуге әуес. Өз орнын таппағандардың өзгеге өшігетіні осыдан.

·    Асырыңқырап айтсақ, адам өзге туралы түгел біледі де, өзі туралы түк те білмейді. Исламда өзіңді таны деуі, содан.

·    Адамдар біледі: Сыртқы көздің – дүниауи, ішкі көздің – рухани екенін. Дүниауи көз дүниешілікті, рухани көз жансезімді көрмек. Бірі өткірленсе, бірі суқараңғы болатыны содан.

·    Адамдардың мақтағанға қанша құштарланса, даттағанға сонша қорланатыны неден? Бұдан – өз бойымызда, Жаратушыға құмарлық, адастырушыға қарсылық нышаны бар екеніне үңілмей, пенделік мінезге алданатынымыздан.

·    Өмірдің нәтижесі біреу. Ол – өлім. Ал, өлімнің нәтижесі екеу, ол – не жұмақ, не тозақ. Өмірдің де, өлімнің де біреу болатыны – Құдайдың біреу екендігінің нышаны.

·    Қоғамның ең кішкене бөлшегі – кісі болса, дүниенің ең кішкені бөлшегі – тозаң. Екеуі де бір жүріп өткен жолымен екінші рет өтпейді, өмірдің өтпелі делінетіні осыдан.

·    Адамшылықтың мәні – төрт «меннен» құралатын сөйлемге сиған. Ол – кісілік пен кісі еместік. Менмен мен меннің айырмасы үшін айтысатынымыз содан.

·    Адамдар өңінде бірінің көргенін бірі көреді, ал ешқашан бірінің түсін бірі көрген емес. Осыдан өтпелі заттық дүние мен мәңгілік ғайып дүниенің өз бойымызда екенін түсінбеуіміз неден?

·    Тым өзімшіл болу да, өте өзгешіл болу да менмен мінезден. Көптің назары үймелеген жерде менмендердің көзге түскіш болатыны осыдан.

·    Адамдар кесек жақсылығы бар пенденің ұсақ жамандығын, үлкен жамандығы бар пенденің ұсақ жақсылығын сөз болдырғыш. Бұл неден? Пәнилік таразының тең еместігінен.

·    Пәниде бақытың түрі көп. Бірақ, нағыз бақыт тек, кемел мұсылмандықта. Онда, қиындыққа төзім, игілікке қанағат бар.

·    Бұл өмірде мақсат көп, бірақ, Ақиқатқа жетуден артық мақсат бар ма?

·    Жалған дүниеде баянды мұрат деген жоқ. Ол тек бақида. Жәннат бұйырса мұраттың мұраты сол.

·    Құдайға бет бұруға шақырған үндеу – құлаққа емес, жүрекке жетсе, естілгені сол.

·    Пайғамбарымыз (с.а.у.) ғұмыр сүрген уақыттан бұрын өмірге келгендер – оның келешекте келетініне сенген болса, онымен тұстас тіршілік еткендерден несі кем?

·    Пайғамбармен (с.а.у.) бірге өмір сүрсе де, оны мойындамаса, бұрын болмағандардан не кейін келгендерден несі артық?

·    Кейін дүниеге келгендер хадиске жүрегімен сеніп оқыса, Пайғамбарымыздың (с.а.у.) сұхбатына қатысқандардан несі кем?

·    Пайғамбарымыздың (с.а.у.) сүннеттерін сүйіспеншілікпен орындайтын келешектегілер оны көзбен көргендерден несі төмен?

·    Пәни дүниеге яки уақытша өмірге өзгені емес, өзімізді түзетуге келгенімізді ұмытамыз. Үнемі өзімізді емес, өзгені кінәлауымыз содан. 

·    Азамат дегендері халықшыл емес, бастықшыл болса, халқының қамын емес бастығының б...н жеуге әзір жүрсе, елдік құру қиындайды. 

·    Мұхиддин мыналарды айтады: Жыланда екі айыр тіл болса, қазақта үш айыр тіл бар, деп.

·    Қазіргі кезде, мұсылман қазақпын дейтіндердің қыбыласы күнде өзгеретін болған. Мәселен, бүгін депутат болса, ертең айтыскер, бүрсігүні атбегі болып кетеді, арғыкүні көкбаршы, келесі де түріктанушы... т.т.

·    Қосып айттым: Бұрынғы коммунистер болашаққа бесжылдық қашықтықпен қиялдайтын, қазіргі неокоммунистер алғашында отыз жылдық қашықтықпен бастап, содан кейін елу жылдық қашықтықпен қарыштағаны сондай ең ақырында мәңгілік қашықтыққа бірақ секірді.