Өсиет әңгімелер

«Білу және түсіну»  

Үкі бәрін, тіпті одан да көп білетін. Оны ешнәрсемен таң қалдыруға болмайтын. Кез-келген жаңалықты ол құлықсыз тыңдап, үнемі былай дейтін:

 — Мұның бәрін мен осыдан жиырма жыл бұрын білгем.

 — Сен білесің бе?.. деп біреулер сұрайтын.

 — Баяғыдан білемін, басқа жаңа бір нәрсе айтпайсың ба, — деп жауап қатушы еді.

Тіпті керемет оқымыстылардың өзі, Үкі оларға сұрақ қойғанда өздерін ақымақ сезінетін.

 — Сен білесің бе, - деп сұрайтын олардан үкі.

 — Нені?

 — Ештеңені де білмейсің, біле де алмайсың, тіпті сенімен сөйлесудің қажеті де жоқ, — деп жауап беретін-ді.

 Содан бір күні Үкі орманда ештеңе білмейтін тышқанның баласы өмір сүретінін естіпті.

 — Мынау не деген жаңалық – деп Үкі алғаш рет таң қалыпты. – Мұны тіпті мен де білмедім.

Үкі сол ерекше тышқанды көрмекші болады. Оны ұзақ іздейді. Көптеген тышқанның балаларын аулап жүріп, әрең дегенде өз інінің жанынан дым білмес тышқанды кездестіреді. Ол тышқанның баласын ұстап алмақшы болады, бірақ ол зып беріп ініне кіріп кетеді.

 — Бұл әлемде не бар не жоғынан хабарсыз дым білмес сенбісің? – деп сұрайды Үкі.

 — Білмеймін! – деп жауап береді тышқанның баласы.

 — Бірақ сен Үкілердің тышқандарды жейтінін білесің ғой?

 — Білген жоқпын! – дейді тышқанның баласы.

 — Онда менен неге жасырындың?

 — Сен мені жеп қоймас үшін, — дейді тышқан баласы.

 — Яғни, сен бірдеңе болса да, білесің! – дейді көңілі қалған Үкі. – Алдама мені.

 — Мен тек бірнәрсені түсінемін! – дейді тышқан баласы.

 — Олай болуы мүмкін бе?! – деп таң қалды Үкі.

 — Бәрін білуің, бірақ ештеңе түсінбеуің мүмкін! – деп жауап қатады Тышқан баласы. Солай дейді де, ініне кіріп кетеді.

 — Мен бәрібір сені ұстаймын! – деді Үкі. – Сен маған бәрін түсіндіресің, көкми.

Содан бері Үкі ағаштың қуысына отырып алып күн ұзағына ойға шоматын көрінеді. Әрі ойланады, бері ойланады, бірақ Тышқан баласының сөздерін түсіне алмайды. Сәл қараңғы түссе болды, Үкі тышқанды аулауға шығады, ал ол болса, жет қат жердің астына кіріп кеткендей жоғалады.

Осылайша оның аулаған тышқандарына сан жептейді, бірақ одан еш пайда болмады. Олардың шиқылынан басқа ештеңе ести алмады. Содан бері Үкі қараңғы түссе болды, «Ух-ух-ух!» деп терең күрсінетін көрінеді.

Тамыр туралы 

Бір орманның жанындағы өзеннің жиегінде ағаштар өсетін еді, олар күшті және биік өсуге және әдемі гүлдері мен қалың жапырақты болулары үшін бар күштерін жұмсайтын.

Әлбетте, олардың тамырды дамытуға күштері қалмады, олар үшін биіктік пен сұлулық маңыздырақ болып көрінді…

Сол өздерінің биіктігімен және үлкен гүлдерімен тамсандырған ағаштардың арасында гүлсіз, кішкентай лавр ағашы өсетін-ді.

Ол бар күшін тамырға жұмсады.

Барлығы оның үлкен әрі әдемі гүлдері, алып бойы болмағандықтан, мазақ етіп күлетін.

«Лавр! Сен бар күшіңді несіне тамырға жұмсайсың, бізге қарасаңшы. Бізді бәрі үлкен жапырақтарымыз, хош иісті гүлдеріміз, биіктігіміз үшін мақтайды».

Ал лавр болса былай жауап беретін:

«Мен одан да өз күшімді тамырыма жұмсаймын: өсемін және маған мұқтаж болғандарға өз жапырақтарымды беремін».

Бірақ бәрібір де басқалары оған күлуден жалықпады.

Бірде қатты жел соғып, сол ағаштар тамырлары әлсіз болғандықтан кұлап қалды. Ал лавр болса, тек бір-екі жапырағын ғана жоғалқаны болмаса, аман қалды.

Сол кезде ғана, басқалары қиын сәттерде бізді сыртқы келбетіміз бен түріміз емес, тамырымыздағы, жүрегіміздегі, жан-дүниеміздегі күшіміз сақтап қалатынын түсінді.