МҮШЕЛ ЖАСТЫҢ МӘНІ НЕДЕ?

Дәстүрлі қазақ қоғамында баланың 13 жасқа толуы «алғашқы мүшелі» делінеді, одан кейінгі мүшел жасы әр 12 жыл қайталанған сайын есептеліп отырады. Халықтың адам өмірін кезеңдерге бөлуіне байланысты қалыптасқан шартты түрдегі бөліністері мен мүшел санау үрдістері қоғам мүшесінің әлеуметтену жағдайын, яғни қоғамдағы орны мен мәртебесін белгілеуді білдірді. Бірақ бір мүшел жастағы ерекшеліктен келесі мүшел жасқа өтуді әлеуметтік құбылыс деп тануға негіз жоқ. Өйткені ол адамның биологиялық қасиеттеріне де тән құбылыс болғандықтан, әр мүшел ішінде адамның өзіне тән қасиеттері мен болмысы қалыптасады. Мүшелдер арнайы ғұрыптар арқылы аталып өтілген. Олар: жарты мүшелге келген ұл баланы сүндетке отырғызып, атқа мінгізу мен қыз баланың құлағын тесіп, сырға тағу, алғашқы мүшелінде балиғатқа толуына байланысты он үште отау иесі болу, тағы басқа. Мүшелден мүшелге өту аралығындағы жаста адамға қауіп-қатер жуық болады деп есептеліп, тән мен жанның өзгеріске ұшырайтын тоқырау кезі, белесі деп саналды.

1 жасқа дейін  шақалақ, нәресте
1 жастан 10 жасқа дейін  сәби
1 жастан 2 жасқа дейін қыз бала  бөпе, ұл бала  бөбек
2 жастан 3 жасқа дейін  бүлдіршін
3 жастан 5 жасқа дейін  балдырған, балауса
6 жастан 7 жасқа дейін  бала, балақай
8 жастан 12 жасқа дейін  ойын баласы, жеткіншек
13 жастан 15 жасқа дейін  ересек бала, жасөспірім
16 жастан 19 жасқа дейін  бозбала, бойжеткен
20 мен 30 жас аралығы  жас жігіт, қыз
30 бен 40 жас аралығы  дүр жігіт, аға, еркек,  кәрі қыз, келіншек
40 пен 50 жас аралығы  ер түлегі, отағасы, әке, көке, әйел, ана, тәте
50 мен 60 жас аралығы  жігіт ағасы, сары кідір әйел
60 пен 70 жас аралығы  қарасақал, ата, қара кемпір, апа, әже
70 пен 80 жас аралығы  ақсақал, ақбұрым
80 мен 90 жас аралығы  ақ үрпек шал, ақ үрпек ана, қарт, қария
90 мен 100 жас аралығы  селкілдек шал, селкілдек кемпір
100 жастан жоғары  кейуана, баба
109 жас  шөпшек сүю;
121-ге жетсең, онда неменеңде қасында дей бер.

13 жас кейбір нәзік балалар үшін қауіпті, өйткені баланың бойындағы өзгеріс кезеңі жәйімен өтсе қауіп жоқ, ал күрт өзгерсе, кейбір балалар жүрек, жүйке ауруларына ұшырауы мүмкін деседі. Осындай мүшел есік қаққанда: «О, Құдірет, мені осы мүшелден қатерсіз өткізе гөр!»  деп Аллаға жалбарынатын.
25 жас  жігіттіктің алғашқы сатысы. Ол кезде ер жігіт бусанып, дене құрылысы өсіп, жетіліп, күші тасып тұратын кез. Бұл мүшелде де садақа беріп, келесі мүшелге дейін аман-есен болайын деп ниет етеді.
37 жас  адам өміріндегі ең басты мүшел. Бұл мүшелде адам жігітшіліктен мосқалдау кезеңге өтіп, ақыл тоқтатып, дүниеге қызыға да, қызғана да қарайтын кез.
49 жас  бұл адамның даналыққа аяқ басатын кезеңі. Бұл мүшелде кейбіреуі немере сүйсе де, кәрілікке мойын бұрмай, «маған кәрілік келмесе екен, әлі де болса қартаймай ойнап-күліп қалайыншы» дейтін кезі.
61 жас  адамның даналығы артып, өзінен туған балаға сын көзбен қарап, басқан ізін аңдып, жаман-жақсысын ажыратып, өзі де тәрбиеге келетін кезеңі.
73 жас  бұл кәріліктің мойынға мініп, аяғын тұсап, отырса тұруы, тұрса отыруы мұң, жатса ұйқы жоқ, адамның діңкесі құрып, «айһай, жас кезім-ай» деп көкірегі қарс айырыла күрсініп, дөңбекшіп барып ұйықтайтын кез.
85 жас  бұл мүшелде адамның айдай басы қатып, өзінен кейінгілермен бала құсап ұрсып, жеген тамағын жеген жоқпын деп, өкпелегіш болатын кез. Сол үшін де ел арасында «күлсең кәріге күл», бұл жасқа жеткен де бар, жетпеген де бар деседі.